Vertigo Nedir, Belirtileri Nelerdir? Vertigo Neden Olur?

Toplumda yaygın bir biçimde karşılaşılan vertigo rahatsızlığı, bir tür denge bozukluğu türü olarak tanımlanabilir. Şiddetli ve vücut kimyasını etkileyen semptomları sebebiyle kişinin yaşam kalitesini düşürür. Bu semptomların en sık görüleni ve atak hâlinde kendini göstereni, baş dönmesidir. Fakat her baş dönmesini vertigo ile açıklamak yanlış olur. Yaşadığınız semptomların bu hastalıkla ilgili olup olmadığını öğrenmek istiyor; "Vertigo nedir?", "Vertigo nasıl geçer?" ve "Vertigo nasıl tedavi edilir?" gibi soruların cevaplarını merak ediyorsanız yazımızı inceleyebilirsiniz.

Vertigo Nedir?

Vertigo, bireylerde denge kaybına neden olan bir hastalıktır. Bu rahatsızlıktan mustarip kişiler kendini sersem gibi hissedebilir; çevresinin, gördüklerinin veya kendilerinin döndüğü hissine kapılabilir. Bu sebeple sıklıkla baş dönmesi meydana gelir. Hastalığın şiddetli bir şekilde kendini göstermesi durumunda baş dönmesini farklı semptomlar takip eder. Vertigonun ortaya çıkmasında fizyolojik sebeplerin yanı sıra stres gibi çok sayıda faktörün etkisi bulunur. 

Vertigo Çeşitleri Nelerdir?

Vertigo, nüksettiği bölgeye ve hastalığın kaynağına göre farklılık gösterir. Buna göre vertigo çeşitleri santral ve periferik vertigo olarak ikiye ayrılır.

Santral Vertigo

Santral ya da diğer adıyla merkezî vertigo, beyinde meydana gelen rahatsızlıklardan veya merkezî sinir sistemindeki problemlerden kaynaklanır. Beyin kanaması, tümor, beyin damarlarındaki bozukluklar ve damarlarda anevrizma oluşması gibi rahatsızlıklar santral vertigoya yol açabilir. Santral vertigonun toplam vertigo vakaları içindeki oranı %20'dir. Ayrıca bu vertigo türüyle nöroloji bölümü ilgilenir. 

Periferik Vertigo

Periferik ya da diğer adıyla çevresel vertigo, iç kulak problemleri veya denge merkezinde yaşanan bozulmalar nedeniyle ortaya çıkar. Bu vertigo türü kas ve iskelet sisteminde bazı sıkıntılara, hipo-hipertiroidi ve hipoglisemi gibi hastalıklara sebebiyet verebilir. Tiroit, kolesterol, tansiyon, şeker, böbrek ve karaciğer hastalıkları vertigo ataklarını tetikleyebilir. Çevresel vertigonun tanısı ve tedavisi kulak burun ve boğaz hastalıkları bölümü tarafından gerçekleştirilir. 

Vertigo Belirtileri Nelerdir?

Vertigo, pek çok semptom gösteren bir rahatsızlıktır. Daha önce de belirttiğimiz gibi bunlardan en sık rastlanılanı baş dönmesi ve kişinin çevresinin döndüğü hissine kapılmasıdır. Vertigonun diğer öne çıkan belirtileri şunlardır: 

• Baş ağrısı, 
• Denge kaybı ve sersemlik, 
• Kulakta çınlama ve basınç oluşması, 
• Terleme, 
• Mide bulantısı ve kusma, 
• İşitme kaybı, 
• Cildin sararması ve solgunlaşması, 
• Kuvvet kaybı,
• Göz kararması, gözlerin odaklanamaması ve kontrolsüz şekilde hareket etmesi, 
• Nadiren de olsa bilinç kaybı.

Tüm bu belirtilerin yanı sıra vertigo ve tansiyon ilişkisine de değinmek gerekir. Vertigo, bazı hastalarda tansiyon düşüklüğüne neden olabilir. 

Nörolojik Vertigo Belirtileri

Hastalığın kişiler üzerinde nörolojik etkileri de bulunur. Nörolojik vertigo belirtileri arasında genellikle şu semptomlar yer alır: 

• Çift görme sorunu, 
• Olağan dışı göz hareketleri, 
• Bilinçte bulanıklık, 
• Kol ve el koordinasyonunda bozulma, 
• Bacak ve kollarda güç kaybı. 

Strese Bağlı Vertigo Belirtileri

Strese bağlı vertigo belirtileri arasında baş dönmesi, terleme ve denge kaybı gibi ortak semptomlar görülür. Hızlı kalp atışı ise genellikle bu tür vertigoda ortaya çıkan bir semptomdur. Ayrıca stres nedeniyle tetiklenen vertigo mide bulantısına ve kusmaya neden olabilir. Tüm bunların dışında stres, vertigo krizlerinin hem sıklığını hem şiddetini artırabilir. 

Psikolojik Vertigo Belirtileri 

Stresin yanı sıra depresyon ve kaygı gibi nedenlerden de kaynaklanabilen psikolojik vertigo belirtileri ise şöyledir: 

• Panik atak ve anksiyete, 
• Hafıza sorunları ve dikkat dağınıklığı, 
• Hâlsizlik ve yorgunluk. 

Denge kaybı, baş dönmesi, görme bozuklukları gibi ortak semptomlar gösteren psikolojik vertigo; kişiler tamamen sağlıklıyken de ortaya çıkabilir. Bunun nedeni, bireylerin içinde bulunduğu duygusal durumlardır. Yalancı vertigo belirtileri de hastalıkla aynı semptomları gösterdiğinden kişi kendini gerçekten hasta zannedebilir hatta hasta edebilir.

Vertigo Neden Olur?

Vertigo, çeşitli hastalıklar nedeniyle meydana gelebilir. "Vertigo neden olur?" sorusuna yanıt veren hastalıklardan bazıları şunlardır: 

• Kolesteatom ve Kronik Orta Kulak Enfeksiyonları: Kolesteatom, çoğunlukla kronik orta kulak enfeksiyonlarına bağlı olarak gelişen ve kanseröz olmayan ben şeklindeki bir bezedir. Bu yapı işitme kayıplarına, baş dönmesine ve vertigoya neden olabilir. 
• Meniere Hastalığı: Oluşan enfeksiyonlar nedeniyle endolenf denilen kulak içi sıvısının basıncı artırarak baş dönmesine neden olabilir. Bu durum, meniere hastalığına ve vertigo krizlerine zemin hazırlayabilir. Aynı zamanda kulak çınlamaları ve işitme kaybı gibi sorunlara da davetiye çıkarabilir.
• Labirentit: İç kulakta yer alan denge noktalarının enfekte olması veya iltihaplanması, labirentit hastalığı olarak tanımlanır. Hastalık; kulak ağrısı, baş ağrısı, kulak çınlaması, işitme kaybı gibi sorunlara yol açar ve vertigoya zemin hazırlar. Ayrıca görme problemleri de yaşatabilir.
• Akustik Nöroma: Akustik nöroma aslında iyi huylu bir tümör türü olsa da vertigoya yol açabilir. Bu tümör genellikle kafa sinirini çevreleyen dokudan kaynaklanır. Tümörün bulunduğu kulakta işitme kaybı meydana gelir. 
• Vestibüler Nörit: Denge siniri olan vestibüler sinirinin iltihaplanması baş dönmesine neden olur. Bulanık görme ve mide bulantısı gibi rahatsızlıklara yol açabilir. 
• Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV): Kristal kayması olarak da bilinen benign paroksismal pozisyonel vertigo (iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo), vertigonun en yaygın nedenidir. İç kulaktaki kristallerin yarım daire kanallarından düşmesiyle oluşur ve baş hareketleriyle tetiklenir. Çoğunlukla sırtüstü yatarken ya da yatakta sağdan sola dönerken baş dönmesi yaşanır. 

Bu rahatsızlıkların dışında bazı durum ve rahatsızlıklar da vertigoya neden olabilir. Bunlar:

• Zona hastalığı, 
• Migren, 
• Sifilis, 
• Kafa travması, 
• Multipl Skleroz (MS) hastalığı,
• Perilenfatik fistül,
• Ataksi, 
• Otoskleroz, 
• Beyin kökünü veya beyinciği ilgilendiren diğer hastalıklar. 

Tüm bu faktörlerin dışında boyun kaynaklı vertigo gelişimi de söz konusu olabilir. Boyun kaynaklı gelişen vertigoya genellikle omurga sorunları eşlik eder. 

Vertigo Tanısı Nasıl Konur?

Vertigo hastalığı kişinin günlük yaşamını etkileyen oldukça önemli bir rahatsızlıktır. Bu nedenle semptomlar görüldüğünde vakit kaybetmeden teşhis ve tedavisinin yapılması gerekir. Peki, vertigo tanısı nasıl konur?

Doğru teşhisi koyabilmek adına birden çok yol izlenebilir. Bu çerçevede uzman hekim tarafından hastanın fiziksel ve nörolojik muayenesi yapılır, hikâyesi dinlenir. Vertigonun periferik mi yoksa santral mı olduğunu tespit edilmeye çalışılır. Vertigo teşhisinde denge testleri büyük bir önem taşır. Bazı vertigo testlerine kısaca değinelim:

• Baş Dürtü Testi: Hastanın sabit hedefe odaklanması ve başını hafifçe iki yana hareket ettirmesi istenir. Bu esnada uzman hekim, iç kulak denge sisteminin nasıl çalıştığını kontrol eder.
• Romberg'in Testi: Hastanın kollarını yanlarda tutup ayaklarını bitişik hâle getirmesi ve gözlerini kapatması istenir. Bu sırada hastanın dengesiz hissetmesi merkezî sinir sisteminde bir sorun olduğu anlamına gelir. 
• Dix Hallpike Testi: Hastanın başı 45 derece yana çevrilir. Ardından arkaya yatırılır ve yaklaşık olarak 30 derece aşağıya sarkıtılır. Bu sırada ortaya çıkan istemsiz göz hareketleri takip edilir. Dix Hallpike testi vertigonun en yaygın nedeni olan BPPV'yi tespit etmek amacıyla yapılır. 
• Vestibüler Testler: Birkaç dizi uygulamadan oluşan vestibüler testler, hastanın iç kulak sorunlarını tespit etmek amacıyla kullanılır. Kişiye özel kameralı gözlük verilir. Çeşitli uyaranlarla göz devinimleri incelenerek kişinin iç kulak denge sistemi kontrol edilir. 
• Fukuda-Unterberger'in Testi: Bu testte hastanın gözlerini kapatarak 30 saniye boyunca ve olduğu yerde yürümesi istenir. Hastanın yürürken bir yöne doğru eğilmesi ya da dönmesi iç kulak labirentinde problem olduğunu gösterir. 

Bu testlere teşhis için doktor ek olarak şu yöntemlere de başvurabilir: 

• Kan tahlili, 
• Bilgisayarlı tomografi (BT), 
• MR,
• Kateter anjiyografi. 

Vertigo Nasıl Geçer?

Vertigo tedavisi mümkün olan bir hastalıktır. Tedavi için uygulanacak yöntemler; vertigoya neden olan gerekçeler, vertigonun türü, bireyin hastalık geçmişi, hastalığın ve vertigo ataklarının şiddeti gibi faktörlere göre değişiklik gösterir.

Örneğin kulak iltihabı kaynaklı vertigolarda antibiyotiklere başvurulur. Hekimin vereceği ilaçlara ek olarak fizik tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri de tedaviyi desteklemede tercih edilebilir.

Ayrıca vertigonun tedavisinde kulak içine enjeksiyon ve denge rehabilitasyon tedavilerinden de yararlanılabilir. Cerrahi müdahale ise vertigoda en nadir kullanılan tedavi yöntemidir.

Kristal oynamasına bağlı vertigoda epley, semont, barbekü gibi isimlerle anılan manevralardan yararlanılır. Bu manevralar seanslar hâlinde uygulanır ve seans sıklığı hastaya göre değişiklik gösterebilir. Bu vertigo egzersizleri hastalığın semptomlarının hafiflemesine ve kontrol altına alınmasına yardımcı olur.

Boyun kaynaklı vertigo içinse boyun egzersizleri, sıcak ve soğuk uygulamalar yapılarak semptomların şiddetinin hafifletilmesi hedeflenir.

Vertigoya Ne İyi Gelir?

Bu soruya doğru yanıt verebilmek için vertigo sebeplerini saptamak gerekir. Örneğin hasta migren kaynaklı vertigo yaşıyorsa migren ilaçları kullanmak hastalığın etkisini azaltabilir. Böyle özel durumların dışında yaşam tarzında değişikliklere gitmek ve sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturmak vertigonun stabil hâle gelmesini, etkisinin azalmasını ve kişideki stres seviyesinin düşürülmesini destekleyebilir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Yaşam tarzı değişiklikleri evde vertigo tedavisinin önemli bir ayağını oluşturur. Vertigo için uygulanabilecek yaşam tarzı değişikliklerinden bazıları şöyle listelenebilir:

• Doktor tarafından önerilen evde vertigo egzersizlerini düzenli ve doğru bir biçimde yapmak, 
• Vertigo ataklarının şiddetlendiği anlarda sessiz ve karanlık bir alanda uzanıp dinlenmek,
• Uyku sırasında çift yastık kullanmak, 
• Alçak noktalardan eşya almak için eğilmemek, 
• Denge problemleri had safhadaysa baston gibi ürünlerden destek alarak olası düşmeleri önlemek, 
• Yeterli ve düzenli uykuya dikkat etmek, 
• Strese neden olan durumlardan mümkün olduğunca uzak durmak, 
• Vertigo tedavisinin ardından ani hareketlerden kaçınmak, 
• Tedavi süresince vertigoyu tetikleyebilecek sporlardan kaçınmak ve doktor izniyle zamanla normal aktivitelere dönmek,
• Varsa D vitamini eksikliğini gidermek adına güneşlenmek. 

Beslenme

Yaşam tarzındaki değişikliklerin dışında beslenme konusu da vertigonun tedavisinde etkin bir rol oynar. Kişi düzenli ve sağlıklı bir beslenme programı uygulayarak bağışıklık sistemini güçlendirebilir, enfeksiyondan kaynaklanan vertigo türlerinin etkisini hafifletebilir, vertigonun tetiklenmesine yol açan gıdaları hayatından çıkararak yaşam kalitesini artırabilir. Bu çerçevede şunlara dikkat edilmesi gerekir: 

• Bol su tüketimi, 
• Gereğinden fazla ya da az yemekten kaçınmak, 
• Kafein, sigara ve alkol tüketiminden uzak durmak, 
• Özellikle uyku saatinden önce çay ve kahve gibi uykuyu etkileyen içecekleri tüketmemek, 
• Doktor kontrolünde vitamin ve mineral takviyeleri kullanmak, 
• Hazır gıdaları, aşırı yağlı ve tuzlu besinleri tüketmekten kaçınarak taze ve sağlıklı gıdalara yönelmek. 

Bunların yanı sıra beslenme rutinine zerdeçal, zencefil, kişniş, anason, elma sirkesi, papatya ve civanperçemi eklemenin de vertigoya faydalı olduğu düşünülmektedir. Düzenli ve dengeli beslenme planınıza bu besinleri ekleyerek semptomların hafiflemesini sağlayabilirsiniz.

Vertigo Manevraları

Daha önce de bahsettiğimiz gibi vertigo manevraları, hastalığın tedavisinde kullanılan etkili yöntemlerden biridir. Bunlar vücut ve baş hareketleriyle yapılan bir dizi manevrayı içerir. Manevraların uygulamasındaki amaç, iç kulakta meydana gelen dengesizliği gidermektir. En sık kullanılan vertigo hareketleri epley ve semont manevralarıdır. Her iki manevra türü benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) tedavisinde kullanılır. 

Epley manevrasında bireyin başı belirli pozisyonlarla hareket ettirilir. Böylelikle iç kulakta yer alan kristallerin yer değiştirmesi sağlanır. Semont manevrasındaysa baş pozisyonu hızlı şekilde değiştirilir. Böylece kupulaya yapışan maddelerin serbest kalması ve kulak hassasiyetinin azaltılması amaçlanır. Ancak uygulamalar bir uzman eşliğinde yapılmalıdır. 

Sıkça Sorulan Sorular

Vertigo kaç gün sürer?

Vertigo ataklarının süresi hastalığın şiddetine, vertigonunun nedenine ve bireyin mevcut sağlık durumuna göre değişkenlik gösterebilir. Ancak atakların süresi çoğunlukla birkaç saniyeden birkaç saate kadar uzayabilir. Çok ciddi vakalarda ise bu durum günlere yayılabilir.

Vertigo hastalığına kesin çözüm var mıdır?

Daha önce de aktardığımız üzere vertigo, tedavi edilebilen bir hastalık türüdür. Ancak hastalığın iyileşme süresi her bireyde farklılık gösterir ve uzun bir zaman dilimine yayılabilir. Kesin tedavi için rahatsızlığın altında yatan sebepler tespit edilmeli ve uygun tedavi yöntemleri uygulanmalıdır. Eğer uygulanan tedavi yöntemlerinden sonuç alınamazsa cerrahi müdahaleye başvurulabilir. "Vertigo geçer mi?" sorusunu kısaca bu şekilde açıkladıktan sonra hastalığın derecesinin, vertigoya sebep olan unsurların ve bireyin tedaviye yanıt vermesi gibi etkenlerin tedavi süresinde belirleyici olduğunu belirtmeliyiz. Bu nedenle vertigoyla mücadele eden kişilerin sabırlı davranması gerekir. 

Vertigo atağı nedir?

Vertigo atağında birey kendisinin ya da çevresinin döndüğü hissine kapılır ve baş dönmesi yaşar. Denge kaybı ve sersemlik hissi nedeniyle mide bulantısı ve kusma gibi semptomlar meydana gelebilir. Vertigo atakları beklenmedik zamanlarda aniden oluşabileceği gibi eğilip kalkarken ve ani hareketler yaparken de kendini gösterebilir.

Vertigo baş dönmesine ne iyi gelir?

Vertigo kaynaklı baş dönmesinde yapılacak ilk şey, mümkün olduğu kadar hareketsiz kalmaktır. Bunun için kişi başını sabit tutmayı, tek bir noktaya odaklanmayı veya uzanmayı deneyebilir. Hareketsiz kalma eylemi derin ve sakin bir şekilde nefes alıp vererek de desteklenebilir. Ardından kişi, karanlık ve sessiz bir ortamda dinleme imkânı varsa bunu uygulayarak vertigo baş dönmesinin etkisini hafifletebilir. Ayrıca "Vertigo atağı nasıl geçer?" sorusuna verilebilecek bir başka yanıt da kişinin strese yol açan düşüncelerden uzaklaşmasıdır. Bireyin stres seviyesini en aza indirebilmesi, baş dönmesinin etkisini hafifletebilir.

Vertigo genetik midir?

Vertigonun doğrudan genetik bir hastalık olduğu yönünde herhangi bir bulgu yoktur. Yani vertigo ebeveynlerden ya da diğer aile bireylerinden bir sonraki kuşağa aktarılmaz. Ancak vertigonun ortaya çıkmasında kalıtsal özelliklerin ve genetik yatkınlıkların etkili olduğu düşünülür.

Vertigo kafada uyuşma yapar mı?

Merkezî sinir sisteminden kaynaklanan yani santral türünde baş dönmesinin yanı sıra uyuşma, karıncalanma ve şiddetli baş ağrısı semptomları da görülebilir. Ayrıca kol ve bacaklarda da güç kaybı, kuvvetsizlik gibi belirtiler ortaya çıkabilir. 

Vertigo tehlikeli midir?

Vertigo hastalığı, birtakım tehlikeleri beraberinde getirebilir. Çünkü vertigo atakları her an oluşabilir. Bu durum göz önünde bulundurulduğunda kişinin baş dönmelerine hazırlıksız yakalanması, ciddi yaralanmalara sebebiyet verebilir. Bu nedenle vertigo hastalarının yüksekte çalışmamaları, iş makinesi ya da tehlikeli cihaz kullanımı gerektiren işleri tercih etmemeleri gerekir. Ayrıca vertigonun ilerlemesi, kulakta oluşan basınç hissi ve işitme kaybını da artırabilir. Vertigo ataklarının sıklıkla yaşanması ise işitme kaybını kalıcı hâle getirebilir. 

Vertigo göze vurur mu?

Vertigo, doğrudan körlük ya da kalıcı görme kaybı derecesinde görme sorunlarına neden olmaz. Ancak vertigo semptomları arasında geçici görme bozuklukları, gözlerin odaklanamaması, göz kararması ve kontrolsüz göz hareketleri yer alır. Bu nedenle bazı kişiler vertigo nedeniyle geçici görme sorunları yaşayabilir.