Hipotiroidi Nedir, Belirtileri Nelerdir?

Hormonlar, vücut fonksiyonlarını düzenlemeye yardımcı salgılardır ve her birinin farklı görevleri bulunur. Vücut için kritik öneme sahip bu hormonlardan biri de tiroittir. Bu hormon enerji üretiminden sağlıklı büyüme ve gelişmeye, vücut ısısını düzenlemeden harcanan kalori miktarını ayarlamaya kadar pek çok görev üstlenir. Tiroit hormonun çeşitli nedenlerden dolayı az salgılandığı kişilerde hipotiroidi meydana gelir. Peki; hipotiroidi nedir, belirtileri nelerdir ve hipotiroidi tedavisi nasıl olur?

Hipotiroidi Nedir?

Tiroit bezi vücudun ihtiyaç duyduğu tiroit hormonunun üretimini sağlar. Bu hormonun üretimi de beyinde yer alan hipofiz bezinin salgıladığı TSH yani tiroit uyarıcı hormonla düzenlenir. Boynun ön bölümünde bulunan tiroit bezinin yeterli miktarda tiroit hormonu üretememesine hipotiroidi denir. Hipotiroidizm adıyla da bilinen bu hormon yetersizliği vücut fonksiyonlarının yavaşlamasına neden olur.

Hipotiroidi Çeşitleri Nelerdir?

Hipotiroidinin üç tane çeşidi vardır. Bu türleri şöyle detaylandırabiliriz:

• Primer Hipotiroidi: Tiroit bezi yeterli miktarda hormon üretemediğinde primer hipotiroidi ortaya çıkar. Bu türde tiroit bezi, TSH ile doğru şekilde uyarılır ancak vücudun ihtiyaç duyduğu kadar hormon üretimi sağlanamaz. 
• Sekonder Hipotiroidi: TSH yetersizliğine bağlı olarak gelişen türe sekonder hipotiroidi denir. Sekonder hipotiroidi rahatsızlığı olanlarda tiroit uyarıcı hormon yetersizliği söz konusudur.
• Tersiyer Hipotroidi: Hipotalamus, tirotropin denilen bir hormon üretir. Tirotropin salgılattırıcı hormon ideal seviyede salgılanmazsa TSH hormonunun salınımı da bundan olumsuz etkilenir ve tersiyer hipotroidizme yol açar. 

Hipotiroidi Belirtileri Nelerdir, Nasıl Anlaşılır?

Hipotiroidi semptomları hormonlardaki eksikliğin oranına göre her bireyde farklı olabilir. Hipotiriodiye sahip bireyler sıklıkla "Hipotiroidi kilo aldırır mı?" ,"Hipotiroidi kalp çarpıntısı yapar mı?" ve "Hipotiroidi nefes darlığı yapar mı?"  gibi soruların yanıtlarını merak eder. Bu soruların yanıtlarını da içeren belirli semptomlar vardır.

İşte yetişkinlerde sıklıkla görülen hipotiroidi belirtileri:

• İştah artışı ve kontrolsüz kilo alımı,
• Bradikardi denilen kalp hızında yavaşlama,
• Nefes darlığı,
• Hâlsizlik ve çok çabuk yorulma,
• Soğuğa karşı dayanıksızlık,
• Terlemenin azalması,
• Ciltte kuruluk ve deride kalınlaşma,
• Saç ve kaş yapısının incelmesi, dökülmenin artması,
• Tırnakların kolay kırılması,
• El ve ayaklarda uyuşma hissi ve ödem,
• Kolesterolün yükselmesi,
• Kaslarda hassasiyet ve ağrı,
• Kadınlarda âdet düzensizliği,
• Değişken ruh hâlleri.

Bunlara ek olarak hipotiroidinin sıcak basmasına yol açmasından, göz ve çevresiyle ilgili birtakım problemlerin hipotiroidi göz bulguları arasında yer almasından da söz edilebilir.

Bebeklerde ve Çocuklarda Hipotiroidi Belirtileri

Bebeklerde hipotiroidi belirtileri şunlardır:

• Beslenme problemleri ve yetersiz kilo artışı,
• Kabızlık,
• Kısık sesle ağlama,
• Göbek deliğinin etrafında çıkıntı veya şişlik,
• Bazı bebeklerde sarılık,
• Dilde büyüme.

Çocuklarda hipotiroidi yetişkinlerdekine benzer semptomlarla kendini belli eder. Ortak belirtilere ek olarak şu durumlar da görülebilir: 

• Ergenlik döneminde gecikme,
• Diş gelişiminde problemler,
• Büyümenin ve boy uzamasının yavaşlaması,
• Zihinsel gelişimde akranlardan geride kalma.

Gebelikte Hipotiroidi Belirtileri

Hamilelerde hipotiroidi belirtilerini ayırt etmek zor olabilir. Çünkü bu rahatsızlığın vücut ısısının yükselişi, yorgunluk, kusma gibi semptomlarını hamilelik dönemini sorunsuz geçiren anne adayları da yaşayabilir. Bu belirtilere ek olarak geçmeyen bulantı, sıvı ve kilo kaybı da meydana gelebilir. Hipotiriodi semptomlarını hamileliğin olağan belirtileriyle karışmamak için mutlaka kan testi yapılması gerekir.

Hipotiroidi Neden Olur?

Hipotiroidi genetik faktörlerden ilaç kullanımına ve hipertiroidizm tedavisine kadar pek çok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Hipotiroidi hastalığına sebep olan etmenleri şöyle sıralayabiliriz:

• Haşimato Hastalığı: Haşimato diye bilinen haşimato tiroidi, tiroit hormonlarının azalmasına neden olan rahatsızlıklardan biridir. Haşimato geliştiğinde bağışıklık sistemi tiroit bezini yabancı bir madde gibi algılar ve savunmaya geçer. Haşimato hastalarının tiroit bezi tamamen işlevsiz hâle gelebilir.  
• Hipofiz Bezi Problemleri: Hipofiz bezinde ortaya çıkan iyi huylu tümörler bu bezin çalışmasını etkileyebilir. Bu gibi durumlarda hipofiz bezinde yeteri kadar tiroit uyarıcı hormon üretilemez. Hipofiz bezinde vücudun ihtiyaç duyduğu hormon üretiminin sağlanamaması da hipotiroide neden olur.
• Tiroidit: Tiroit bezi iltihaplanması diye bilinen tiroidit, hipotiroidi gelişmesine yol açabilir.
• Hamilelik: Daha önce herhangi bir şikâyeti olmayan anne adaylarında hamilelik döneminde hipotiroidi görülebilir. Bunun nedeni bazı kadınların gebelik sürecinde vücutlarının tiroit bezi hücrelerine karşı antikor üretmesidir. Bu kontrolsüz antikor üretimi fetüs gelişimini etkileyebilir. Bu nedenle hipotiroidi gebelik sürecinde mutlaka tedavi gerektirir.
• Doğumsal Rahatsızlıklar: Bazı bebekler dünyaya geldiğinde tiroit bezi normal düzeyde gelişmemiş olabilir. Bazılarındaysa bu bez yoktur. Tiroit bezinin yetersiz gelişimi veya yokluğu da hipotiroide yol açar. Bebeklerde özellikle zekâ geriliğini önlemek için tiroit yetersizliği ve bunun nedenleri erkenden teşhis edilmeli, zaman kaybetmeden tedaviye başlanmalıdır.
• İyot Eksikliği: Tiroit hormonlarının vücutta sağlıklı bir şekilde üretilebilmesi için iyot son derece önemlidir. Özel diyet programları ya da beslenme yetersizliği nedeniyle meydana gelen iyot eksikliği hipotiroidizme sebep olabilir. 
• İlaç Kullanımı ve Tedaviler: Bazı ilaçların kullanımı hipotiroide yol açabilir. Bunun yanı sıra tiroit hormonunun fazla üretilmesi anlamına gelen hipertiroidinin tedavisi ve tiroit bezine zarar verme ihtimali olan radyoterapi de zamanla tiroit yetersizliğine neden olabilir. 
• Cerrahi Operasyon: Tiroit bezinin büyük bir bölümünün veya tamamının çıkartıldığı cerrahi operasyonlar hormon üretimini engeller. Bu ameliyatı olan hastaların yaşamları boyunca hormon takviyesi alması gerekebilir.

Hipotiroidi Kimlerde Daha Sık Görülür?

Hipotiroidi her yaştan bireyde görülebilen hastalıklardandır. Ancak bazı etmenler bu hastalığın ortaya çıkma riskini artırır. Hipotiroidi sıklıkla şu kişilerde görülür:

• Kadınlarda hipotiroidi görülme oranı erkeklerden fazladır. Özellikle 60 yaşından sonra kadınlar bu hastalıkla karşılaşabilir.
• Aile bireylerinde hipotiroidi olanlar riskli grupta sayılabilir. Bu kişilerin doktor kontrolünde olması önerilir.
• Şeker hastaları da riskli gruptadır. Özellikle tip 1 diyabeti olanlarda yaş ilerledikçe hipotiroidi ortaya çıkma ihtimali de artar.
• Demir eksikliğinde tiroit hormonlarının sentezine yardımcı olan tiroit peroksidaz enziminin aktivitesi azalır. Buna bağlı olarak demir eksikliği anemisi olanlarda da hipotiroidi görülebilir.

Hipotiroidi Tanısı Nasıl Konur?

Kan testiyle hipotiroidi teşhisi konabilir. Hastanın şikâyetlerini ve aile öyküsünü değerlendiren hekim, tiroit fonksiyon testiyle hormon düzeylerini saptayabilir. TSH hormonu ve T4 tiroit hormonuna bakılan bu test sonucunda TSH değerinin yüksek, T4 isimli tiroit hormonunun çok düşük seviyede olması hipotiroidi tanısının konmasına yardımcı olur. 

Doktorlar, kan tahliliyle bakılan hormon testinin yanı sıra fiziksel muayeneye de başvurabilir. Muayene esnasında boyunda şişliğe rastlanırsa tiroit ultrasonu kullanılarak bezin yapısına ve boyutuna bakılır. Tiroit nodülü tespit edilen hastalara yapılacak ileri tetkikler sayesinde tespit edilen kitlenin iyi huylu olup olmadığı da belirlenebilir.

Hipotiroidi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Hipotiroidi teşhisinin ardından uzman hekimler tamamen bireye özgü bir tedavi planlar. Hastalığın durumuna göre birbirinden farklı tedaviler uygulanması gerekir. Tedavi planı; ilaç kullanımı, yaşam tarzında ve beslenme düzeninde yapılacak birtakım değişiklikleri içerir.

İlaç Tedavisi

Bu hastalık, tiroit hormonunun düzeyine ve hastanın şikâyetlerine göre düzenli ilaç kullanımı gerektirir. Ancak hormon ilaçlarının farklı ilaçlarla kullanımı büyük dikkat gerektirir. Bu nedenle kullanım biçiminin uzman doktor tarafından ayarlanması gerekir. Buna ek olarak özellikle ileri yaştaki hastaların, gebelerin veya kalp rahatsızlığı olanların ilaç kullanımında dikkatli olması, sık sık doktor kontrolünden geçmesi önerilir. Bu kişilerde ilaç dozunun düzenli olarak ayarlanması gerekebilir. 

Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Beslenme

Hipotiroidi tedavisinin hormon takviyesinin yanı sıra beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleriyle desteklenmesi gerekir. Çünkü hipotiroidi hastalarının metabolizması diğer bireylere nazaran daha yavaş çalışır. Hipotiroidi hastalarının hormon düzeyini ve metabolizma hızını artırmak için de kişiye uygun egzersiz programları önerilebilir.

Hipotiroidi tanısı alanlar "Hipotiroidi hastası ne yememeli?" diye merak eder. Hipotiroidi beslenme listesi hazırlanırken şunlara dikkat edilmesi gerekir:

• Hipotiroidi olanların çikolatayı sınırlandırması gerekir. Çikolata içerisinde kadminyum bulunduğundan dolayı fazla miktarda tüketildiğinde vücuttan selenyum atımına yol açabilir.
• Hipotiroidi diyeti uygulayanların kafein, alkol, çay ve sigaradan uzak durması gerekir. Ancak yeşil çay içebilirler.
• Bazı besinler tiroit bezinin çalışmasını yavaşlatır. Hipotiroidi hastalarının bu işleve sahip olan şalgam, mor lahana, beyaz lahana, turp, brüksel lahanası, karnabahar, soya fasulyesi, brokoli, hardal gibi besinleri tercih etmemesi gerekir.
• Hipotiroidi iyot kullanımı gerektiren sağlık problemlerinden biridir. Hipotiroidi teşhisi alanlar iyotlu tuz, deniz ürünleri, yumurta, yulaf, muz, maden suyu, fasulye gibi iyot açısından zengin gıdaları tüketebilir.
• Selenyum, tiroit açısından son derece önemli minerallerden biridir. Bu bağlamda selenyum içeren ceviz, yumurta, balık, et, kepekli gıdalar, sebze ve meyvelerin düzenli olarak tüketilmesi gerekir.
• Bu rahatsızlığın metabolizma hızını yavaşlattığından söz etmiştik. Metabolizmanın yavaşlaması da kabızlığa sebep olabilir. Kabızlığı engellemek için hipotiroidi olanlar lifli gıdaları tercih edilebilir. 
• Hipotiroidi otoimmün hastalıklar grubunda yer alır. Otoimmün hastalığı olan kişilere glutensiz ya da düşük gluten seviyeli beslenme tarzı tavsiye edilir.

Sık Sorulan Sorular

Hipotiroidi tedavi edilmezse ne olur?

Hipotiroidi, mutlaka tedavi edilmesi gereken hastalıklardan biridir. Tedavi edilmediği takdirde kas güçsüzlüğü, kontrol kaybı, kısırlık, kalp büyümesi, kalp yetmezliği, soluk alıp vermede güçlük gibi pek çok ciddi rahatsızlığa yol açabilir. Bunun yanı sıra zihin fonksiyonlarda yavaşlama, depresyon gibi ruhsal sağlığı olumsuz etkileyen durumlar da meydana gelebilir.

Hipotiroidi geçer mi?

Hipotiroidi yaşam boyu tedavi ve düzenli kontrol gerektiren hastalıklar arasında yer alır. Bu rahatsızlık tam olarak geçmese de tiroit ilacı kullanmaya başladıktan ortalama 2 hafta sonra şikâyetlerde belirgin bir azalma görülür. Hekimin tavsiye ettiği gıda takviyeleri ve beslenme programında yapılacak bazı değişikliklerle hastalığın olumsuz semptomları azaltılabilir, hormon dengesi sağlanabilir. 

Haşimato ve hipotiroidi farkı nedir?

Haşimato, bağışıklık sistemiyle ilgili olan ve hipotirodiye neden olan rahatsızlıklardan biridir. Hipotirodi ise az aktif seviyede çalışan tiroit bezi hastalığıdır. Bu bağlamda iki hastalık birbirinden tamamen farklıdır.

Hipotiroidi gebeliğe engel midir?

Hipotiroidi hamileliğe engel değildir. Anne adayları gerekli hormon tedavisini alarak gebe kalabilirler. Ancak hamileliğin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi için hekim kontrolü altında olmaları önemlidir.