Tiroit bezindeki büyümeyle ilişkili olan guatr; boyun bölgesinde şişkinlik, yutkunmada zorluk gibi pek çok semptoma neden olur. Tiroit hormonlarının seviyelerine ve bulgulara göre çeşitlere ayrılan bu hastalığın nedeninin tespit edilmesi, uygun tedaviye başlanması açısından önemlidir. Guatr hastalığını yakından tanımak tiroit hormonunun ideal seviyesini korumak ve hastalığı yönetmek için oldukça kritiktir. Peki; guatrın yaygın semptomları nelerdir, tedavisi nasıl yapılır? Guatra ne iyi gelir?
Guatr Nedir, Çeşitleri Nelerdir?
"Guatr ne demek?" sorusunu kısaca tiroit bezinin büyümesi olarak cevaplayabiliriz. Bu hastalıkta tiroit bezi tamamen büyüyebildiği gibi sadece tiroit nodülü denilen bir veya birden fazla küçük şişlikler de oluşabilir. Tiroit bezi, boyun bölgesinde yer alan ve kelebek şeklinde bir forma sahip endokrin bezidir. Bu yapı, vücutta önemli işlevleri bulunan tiroksin ve triiyodotironin hormonlarının üretiminden sorumludur. T3 ve T4 olarak da bilinen bu hormonlar metabolizmadan ruh hâline, nabızdan vücut ısısına kadar vücudun pek çok fonksiyonunda görev alır.
Tiroit hormonlarının düzensiz çalışması ve iyot eksikliği gibi farklı nedenler sonucunda gelişen hastalığın çeşitlerini şöyle detaylandırabiliriz:
- Basit Guatr: Tiroit bezi tamamen büyüdüğünde ortaya çıkar.
- Nodüler Guatr: Tiroit bezinde katı veya sıvı bir yumru oluşur.
- Multinodüler Guatr: Tiroit bezinde birden fazla yumru meydana gelir.
- Yalancı Guatr: Tiroit bezinin olması gereken noktadan daha yukarıda yer alması, yalancı guatr olarak adlandırılır. Böyle durumlarda hormon seviyelerinde anormallik tespit edilmez.
- İç ve Dış Guatr: Büyümüş tiroit bezinin dışarıdan bakıldığında görülmesi durumuna dış, görülmemesine ise iç guatr denir. Dış guatr genellikle zayıf ve ince boyunlu kişilerde ortaya çıkarken iç guatr kilolu ve kısa boyunlu kişilerde görülür. İç ve dış guatr belirtilerinde tek fark, rahatsızlığın dışarıdan tespit edilip edilememesidir.
Guatr, tiroit hormon seviyelerine göre de farklı türlere ayrılır:
- Zehirli Guatr: Tiroit bezinin büyüdüğü ve çok fazla hormon salgıladığı durumlarda ortaya çıkar.
- Zehirsiz Guatr: Bu türde hormon seviyelerinde yükselme veya düşme olmadan sadece tiroit şişer.
Guatr Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler büyümenin boyutuna, yumru sayısına, çeşidine ve nedenine göre değişebilir. Örneğin zehirsiz veya nodüllü guatr belirtileri birbirinden farklı olabilir. Bu hastalığa sahip bireylerde görülen semptomlardan bazıları şunlardır:
- Boynun ön kısmında şişlik ve gerginlik hissi,
- Yiyecekleri yutarken zorlanma,
- Boyun damarının şişmesi,
- Ses kısıklığı,
- Eller baş hizasından yukarı kaldırıldığında baş dönmesi,
- Yatarken nefes darlığı hissetme.
Hormon seviyelerindeki düzensizliğe bağlı olarak şu semptomların görülmesi de mümkündür:
- Hormon üretimi aşırı olduğunda hızlı kalp atışı, sebepsiz kilo kaybı, ishal, terleme ve titreme ortaya çıkabilir.
- Tiroit hormonları az çalıştığındaysa kabızlık, yorgunluk, cilt kuruluğu ve âdet döngüsünde düzensizlik görülebilir.
Bebeklerde ve Çocuklarda Guatr Belirtileri
Bazı bebeklerde doğuştan guatr olabilir. Buna anneden gelen ve plasentayı geçip tiroidi etkileyen antikorlar veya ilaçlar neden olabilir. Guatr, ilerleyen dönemlerde çocuklarda tiroit hormonunun az veya çok çalışmasına bağlı da gelişebilir. Doğuştan veya sonradan gelişebilen guatrın zararları, yaygın görülen belirtilerle benzerdir. Doğuştan olan rahatsızlıkta tiroit bezindeki büyüme devam ederse nefes almada güçlük görülebilir.
Guatr Neden Olur?
Hastalığın ortaya çıkmasında pek çok faktör etkilidir. "Guatr hastalığı neden olur?" sorusuna verilebilecek yanıtlardan bazıları şunlardır:
- İyot Eksikliği: İyot, vücudun tiroit hormonu üretmesine yardımcı olan önemli bir elementtir. İyot seviyesindeki azalma, tiroit bezinin büyümesine ve guatr oluşumuna neden olabilir.
- Haşimato: Tiroit bezinin iltihaplanması sonucu gelişen ve otoimmün bir hastalık olan haşimato, tiroit bezlinin küçülmesine ve yeteri kadar hormon sentezleyememesine yol açar.
- Graves Hastalığı: Graves hastalığında bağışık sistemi tiroit hücrelerini yabancı olarak algıladığı için bu hücrelere saldırır ve TSH hormonunu taklit eder. Buna bağlı olarak tiroit bezi aşırı çalışır.
- Hamilelik: Gebelik sürecinde plasentada insan koryonik gonadotropin hormonu ürer. Bu hormon hamilelikte guatr hastalığının ortaya çıkmasına etki edebilir.
- Tiroitit: Tiroit bezinin iltihaplanması durumudur.
- Tiroit Nodülleri: Genetik, beslenme, yaşam tarzı ve çevresel faktörlere bağlı olarak tiroit hücreleri bir yumru şeklinde büyüme gösterebilir.
- Tiroit Kanseri: Nadiren görülen bir kanser türü olan tiroit kanseri, tiroit bezlerinin büyümesine yol açabilir.
- Genetik: Ailede guatr veya herhangi bir tiroit bozukluğunun olması, bireylerin tiroit hastalıklarına yakalanma ihtimalini artırır. "Guatr genetik midir?" sorusunun cevabını da kısaca bu şekilde verebiliriz.
- Cinsiyet: Kadınların erkeklere kıyasla guatr olma ihtimali daha yüksektir. Özellikle menopoz dönemi, bu hastalığın tetiklenmesine neden olabilir.
- Radyasyon: Boyun veya göğüs bölgesine uygulanan radyasyon tedavisi, guatr riskini artırabilir.
Guatr Tanısı Nasıl Konur?
Tiroit bezinde şişlik hissediyor veya diğer belirtileri yaşıyorsanız guatrınız olabilir. Peki, guatr nasıl anlaşılır? Hastalığın teşhisi için mutlaka uzman hekime başvurmak gerekir. Hekim ilk olarak fiziksel muayene gerçekleştirir. Bu aşamada tıbbi öykünüzü ve şikâyetlerinizi dinler. Varsa geçmişte yaptırdığınız guatr testlerinin sonuçlarını da isteyabilir. Ardından doğru teşhisi koyabilmek için bazı testler yaptırmanızı ister. Bu testler genellikle şunlardır:
- Kan Testi: T3 ve T4 gibi hormonların seviyesini ölçmek için kan testi yapılır. Böylece tiroit bezinin düzgün çalışıp çalışmadığı kontrol edilebilir. Test sonuçları sayesinde kişinin hangi guatr türüne sahip olduğu anlaşılabilir. Örneğin hastanın tiroit hormon değerleri yüksekse hekim hipertiroide bağlı guatrdan şüphelenebilir.
- Antikor Testi: Beyaz kan hücreleri tarafından üretilen antikorlar, vücudu hastalıklara karşı korumaya yardımcı olur. Ancak guatrın bazı türleri de antikor üretebilir. Antikor testi yapılarak bu hastalığa bağlı antikor üretimi olup olmadığı teşhis edilir.
- Ultrason: Yüksek frekanslı ses dalgaları gönderen ultrason cihazıyla tiroit bezinin boyutu ve varsa nodüllerin görüntüsü kaydedilir.
- Tiroit Taraması: Taramanın yapılabilmesi için hastaya renkli radyoaktif iyot içeren bir hap verilir veya sıvı formdaki radyoaktif madde doğrudan enjeksiyon şeklinde uygulanır. Hastaya hap formu verildiğinde boyun bölgesinin taranması için 4 ila 6 saat beklenmesi gerekir. Tarama sonucunda tiroit bezinin boyutu ve işlevine dair bilgi elde edilir.
- Biyopsi: Kanser ihtimalini elemek için tiroit bezinden biyopsi yöntemiyle doku veya hücre örneği alınır. Özellikle tiroit bezinde büyük nodüller oluşmuşsa bu yöntem tercih edilir.
- Diğer Görüntüleme Testleri: Bilgisayarlı tomografi ya da MR aracılığıyla da tiroit bezinin büyüklüğüne ve yayıldığı bölgeye bakılabilir.
Guatr Tedavisi
Guatr hastalığının tedavisi için uzman doktor hastanın genel sağlık durumuna, hastalığın türüne ve boyutuna göre tedavi planlar. Eğer tiroit bezinizdeki büyüme küçükse ve tiroit fonksiyonlarında herhangi olumsuz bir durum yoksa sadece belli aralıklarla kontrol muayenesine gelmek yeterli olabilir. Bunun haricinde tedavi için ilaçtan cerrahi müdahaleye kadar pek çok yönteme başvurabilir.
İlaç Tedavisi
Hastanın tiroit bezi normalden az veya çok çalışıyorsa hekim, hastaya uygun guatr ilacını reçete edebilir. Örneğin tiroit hormonu replasman tedavisinde az çalışan tiroidin ideal seviyeye dönmesi amaçlanır. Anti-tiroit ilaçları ise aşırı çalışan tiroit bezinin üretimini yavaşlatmaya yardımcı olur. Ayrıca tiroit iltihabı nedeniyle hissedilen ağrıları azaltmak için doktor, ağrı kesici kullanılmasını önerebilir.
İyot Kullanımı
Hastalığın nedeni hipertiroidiyse hap veya sıvı formda radyoaktif iyot kullanılması gerekebilir. Ağız yoluyla alınan bu ilaç, tiroit hormon seviyelerini dengelemeye ve tiroit bezini küçültmeye yardımcı olur.
Cerrahi Müdahale
Semptomlar arasında nefes almada ve yutkunmada güçlük varsa hekim ameliyat seçeneğini değerlendirebilir. Bu ameliyatta tiroit bezinin tamamı ya da bir kısmı çıkarılır. Eğer hasta nodüllü guatra sahipse nodüllerin çıkarılması için de cerrahi müdahale yapılabilir. Alınan tiroit bezi miktarına göre guatr ameliyatı sonrasında tiroit hormonu replasman tedavisi uygulanabilir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Guatr tedavisini desteklemek için uygulanan tedavi yöntemlerine ek olarak hekim gözetiminde bazı yaşam tarzı değişiklikleri yapılabilir. Bu noktada "Guatr olanlar ne yemeli, ne yememeli?" diye merak edebilirsiniz. Guatra iyi gelen yiyecekler arasında iyot içeren balık, süt ürünleri, soya ve kabuklu deniz ürünleri bulunur. Bu gıdaları beslenme listenize ekleyebilir, yeterli miktarda iyot almaya özen gösterebilirsiniz. Fazla tüketilen karbonhidratlı gıdalarla yağlı yemekler tiroit bezine zarar verdiği için unlu ve nişastalı gıdaları azaltmak gerekir. Ayrıca kafein, alkol, sigara ve şeker tiroit bezi için zararlı olduğundan bunların tüketimini kısıtlamalısınız.
Sıkça Sorulan Sorular
Guatr kendiliğinden geçer mi?
Tiroit bezinin boyutuna ve tiroit hormonlarının işlevlerini sağlıklı şekilde yerine getirmesine bağlı olarak bazı durumlarda hastalığın kendi kendine iyileşmesi söz konusudur. "Guatr geçer mi?" sorusunu kısaca bu şekilde cevaplayabiliriz.
Guatr ameliyatı riskli midir?
Ses tellerine giden sinirler cerrahi müdahale yapılan bölgeye çok yakın olduğu için bu sinirlerin zedelenme ihtimali vardır. Bunun dışında ameliyat sırasında kalsiyumu düzenleyen paratiroit bezi de zarar görebilir. Cerrahi müdahale bu iki riski barındırsa da alanında uzman hekimler tarafından gerçekleştirilen ameliyatlarda bu riskleri yaşama ihtimali düşüktür.
Guatr ameliyatı kaç saat sürer?
Ameliyat ortalama 1,5 ila 2 saat sürer.
Zehirli guatrda göz büyümesi nasıl geçer?
Zehirli guatr belirtileri arasında yaygın görülen diğer semptomlara ek olarak göz büyümesi, gözlerde kızarıklık ve yanma gibi bulgular yer alır. Gözle ilgili semptomlar genellikle tiroit bezinin tamamının çıkarıldığı cerrahi müdahale sonrasında durur. Bazı hastalardaysa gerileyebilir.
Guatr öksürük veya baş ağrısı yapar mı?
Tiroit bezinin büyüklüğüne bağlı olarak yutkunmada ve nefes almada zorlanma yaşanabileceğinden bahsetmiştik. Bu semptomlara bağlı olarak öksürük gelişebilir. Tiroit hormonunun çok çalıştığı durumlardaysa baş ağrısı görülebilir.
Guatr kilo aldırır mı?
Tiroit hormonlarının az çalışması kilo alımına neden olabilir.
Onaylanmış İçerik