Mitomani Nedir, Belirtileri Nelerdir? Mitomani Tedavisi

Dürüstlük ve doğru söz söylemek hemen her toplumda övgüler alsa da hepimiz zaman zaman yalan söylüyoruz. Bazen bir gerçeği saklamak için, bazen de bir menfaat uğruna söylenen yalanlar çoğu zaman bir nedene dayanıyor. Ancak bazı kişiler var ki onlar kronik şekilde yalan söylüyor hatta bu yalanlara önce kendileri inanıyorlar. Gelin; mitomani ne demek ve tedavisi nasıl yapılır, birlikte öğrenelim.

Mitomani Nedir?

Herkes zaman zaman yalan söyler. Bunu bir amaç veya çıkar uğruna yapar ve yalan söylediğinin farkındadır. Bu noktada yalan söylemek bir hastalık değil, tercihtir. Ancak sürekli yalan söylemek bir rahatsızlıktır. Patolojik yalancılık olarak da adlandırılan mitomani, bireylerin kronik olarak yalan söylemesi durumudur. Yunanca muthos (efsane) ve Latince mania (delilik) kelimelerinin birleşiminden türeyen mitomanide herhangi bir fayda ya da amaç olmasa dahi kompulsif dürtüler sonucunda alışkanlıktan dolayı yalan söylenir. "Mitomani hastalığı nedir?" ve "Mitomanik nedir?" sorularının en sade tanımı bu şekilde verilebilir.

Mitomani hastalığından mustarip kişilere, mitoman adı verilir. Mitomanlar, normal yalan söyleyen kişilerden farklıdır. Çünkü normal bir yalancı, bir gerçeği saklama veya kabul görme gibi ayırt edici bir amaç uğruna yalan söyler. Ancak mitomanikler için durum bu kadar kolay açıklanamaz. Onlar dürtüsel olarak sürekli yalan söyleyebilirler hatta bu yalanların pek çoğuna kendileri de inanabilirler. Bu hastalık genelde ergenlik döneminde başlar. Bu dönemde birey ilgi çekme ve kabul görme gibi çeşitli arzularını tatmin etmek için yalan söylemeye başlayabilir. Bu da zaman içinde kronik bir hâl alabilir. Mitomani, yetişkinlikte de devam edebilir.

Mitomani tek başına bir rahatsızlık olarak tanımlanmakla beraber antisosyal kişilik bozukluğu, anksiyete, depresyon, dürtü kontrol bozuklukları, narsisistik ve histrionik kişilik bozuklukları gibi rahatsızlıkların belirtisi de olabilir. 

Mitomani Belirtileri Nelerdir?

Mitomani hastalığının belirtilerini şöyle sıralayabiliriz:

• Kendisine herhangi bir faydası olmasa dahi dürtüsel olarak sürekli yalan söylerler.
• Var olmayan hikâyeler anlatırlar. Bu hikâyeler genelde dramatik, detaylı ve karmaşıktır. Abartıya rağmen ikna edici olabilirler.
• Hikâyelerinde ya kahraman ya da kurban rolünü üstlenirler. 
• Dikkatlice kurgulanmış, tutarlı yalanlar söylerler.
• Daha önce söyledikleri bir yalanı devam ettirmek için ona referans vererek yeni yalanlar uydurabilirler.
• Başkaları tarafından sempatik bulunmak hatta hayranlık duyulan biri olmak isterler.
• Kendi anlattıkları yalanlara inanabilirler.
• Yalan söylerken duraksamazlar veya göz temasını kesmezler. Normal iletişim hızında yalan söylemeye devam edebilirler.
• Sorulan sorulara direkt yanıt vermemek için lafı uzatırlar, dolambaçlı yanıtlar verebilirler.
• Yüksek kaygı ve stres anında yalanlarında artış görülebilir.
• Yalan söyleme davranışından sonra pişmanlık hissetmezler.
• Yalanın ortaya çıkması durumunda düşmanca tavırlar sergileyebilirler.

Mitomanik Kişilerin Belirgin Özellikleri

"Mitomani nasıl anlaşılır?" sorusunu yanıtlamak için mitomanik kişilerin belirgin özelliklerini bilmek gerekir. Bu özelliklerden bazılarını söyle sıralayabiliriz:

• Çocuklukta hayal gücüyle oluşturulan düşüncelerin gerçekliğine inanılır. Ancak mitomanik kişilerde bu durum yetişkinlikte de devam eder. Bu düşünce tarzına büyüsel düşünce de denir.
• Kendilerini suçlayan hatta zarar veren tavırlar sergileyebilirler.
• Üstün sözel yeteneklere sahiptirler.
• Hırsızlık, dolandırıcılık gibi yasa dışı işlere karışan bireylerde mitomaniye rastlanmıştır. Örneğin telefon dolandırıcıları, bu grupta olması muhtemel kişilerdir.
• Öz güveni düşük, kendini olduğu gibi kabul edemeyen bireylerdir.
• Asosyal bir yaşama doğru evrilirler. Bu yalnızlaşma, kendilerini keşfedilmemiş bir yetenek olarak görmelerine yol açabilir.
• Yalanlarına inandıkları için yalan makinesine yakalanmayabilirler.
• Kendilerini çok överler.
• İntihar eğilimi görülmez.
• Yoğun duygusal buhranlara düşmezler.
• Yalanlarını yakaladığınızda neden yalan söyledikleriyle ilgili bahaneler uydururlar.
• Tekrar eden yalanlarının sonuçlarıyla ilgilenmezler ve bu tutuma devam ederler.
• Onları eleştirdiğinizde hemen savunmaya geçerler ve sinirlenebilirler. Ayrıca eleştiri karşısında çok incinirler.
• Kendi hataları ve söylemleri için başkalarını suçlama eğilimi gösterebilirler.

Mitomani Neden Olur?

Mitomaniyle ilgili yeterli araştırma yapılmadığından kimlerin bu rahatsızlığa daha yatkın olduğu ve temel nedenleri net olarak ortaya konmamıştır. Ancak rahatsızlığın gelişmesinde düşük öz saygının ve çocukluk travmalarının etkili olabileceği düşünülür. 

Mitomanik bireylerde ortak bazı kişilik özellikleri göze çarpar. Mitomaninin olası nedenleri arasında bunlar sayılabilir:

• Cinsel, fiziksel veya duygusal istismar,
• Rol model olarak alınan kişilerin sürekli yalan söylemesi nedeniyle bunun yapılması gereken bir şey olduğunu öğrenme,
• Dürtü kontrol sorunları gibi psikolojik herhangi bir rahatsızlığa sahip olmak,
• Takdir görme ve beğenilme arzusu,
• Epilepsi veya EEG bozuklukları,
• Kafa travmaları. 

Mitomani Nasıl Tedavi Edilir? Mitomani Tedavisi Ne Kadar Sürer?

Mitomanikler yalan söylediklerini kabul etmedikleri için nadiren tedaviye başvururlar. Bu nedenle mitomani farklı bir hastalık üzerinde çalışılırken ortaya çıkabilir veya birey zorla tedaviye getirilmiş olabilir. 

Tedavinin en önemli aşamalarından biri, farklı bir psikolojik rahatsızlığın belirtisi olup olmadığını tespit etmektir. Eğer böyle bir durum tespit edilirse tedaviye ek olarak antidepresan veya sakinleştirici ilaçlar kullanılabilir. 

Mitomanik kişilerin tedavisi için psikoterapi desteği son derece önemlidir. Mitomani tedavisi sürecinde mitoman, terapist eşliğinde bu rahatsızlığın nedenlerini araştırmaya ve farkındalığını artırmaya çalışır. Mitomanın, terapi süresince durumunun net olarak farkında ve sürekli yalan davranışını gerçekleştirdiğinin bilincinde olması önemlidir.

Mitomani hastalığı tedavisi, tedaviyi kabul eden bireylerde daha iyi sonuçlar verir. Bu nedenle öncelikle kişi; mevcut durum hakkında net, yalın ve yargılayıcı olmayan şekilde bilgilendirilir. Bu yaklaşım bireyleri, tedavi sürecine motive şekilde devam etmeleri için destekler. 

Tedavi sırasında mitomanik bireylerin yalan söyleme olasılığı oldukça yüksektir. Terapist bu durumun farkındadır ve doğru bir iletişim dili kullanarak yalan söyleme davranışının tedaviyi olumsuz etkileyeceğini paylaşır. Böylece tekrar sağlıklı iletişime dönebilirler. Terapist ve danışan arasında kurulan güvenli ilişki, süreci olumlu yönde etkiler. 

Tedavi sürecinde atılacak önemli adımlardan bir diğeri de mitomanik bireyin sosyal çevresinin yapıcı ve destekleyici bir tutum içinde olmasıdır. Yargılama ve utandırma olmadan yaklaşıldığında süreç çok daha hızlı ilerleyebilir. 

Mitomani tedavisi her birey için farklı sürelerde ve seviyelerde etki gösterebilir. Bireylerin bilişsel durumu, yaşam öyküsü, bu rahatsızlığına eşlik eden farklı psikolojik sorunların varlığı ve çevresel tutumlar gibi pek çok değişken; tedavi süresini etkileyebilir. 

Mitomaninin Diğer Psikolojik Rahatsızlıklardan Farkı Nedir?

Mitomaninin pek çok özelliği diğer psikolojik rahatsızlıklarla benzeşse de farklı noktaları bulunur. Mitomaniyi diğer psikolojik rahatsızlıklardan ayırabileceğiniz bazı örnekleri şöyle sıralayabiliriz:

• Antisosyal bozukluk yaşayan bireyler bir çıkar için yalan söylerken mitomanide herhangi bir kazanım olmak zorunda değildir.
• Histrionik kişilik bozukluğuna sahip bireyler dikkatleri üzerlerine çekmek için olayları büyütebilir, dramatize edebilir, abartılı duygusal tepkiler gösterebilirler. Mitomanlarsa cinsel açıdan baştan çıkarıcı olmakla ilgilenmezler. Onlar daha çok anlattıkları hikâyeleri dramatize etmekten hoşlanırlar. 
• Narsistler kendilerini çok sever, beğenir ve odak noktası olmakla ilgilenirler. Eşsiz biri gibi hissettiklerinden çok beğenilme ve hatta tapılma arzusu içindedirler. Mitomani hastalarınınsa öz saygısı oldukça düşüktür. İlginç olmadıklarını düşünürler ve odak noktası olmak için yalan söylerler.
• Borderline kişilik bozukluğundan muzdarip kişiler de mitomanikler gibi dürtüsel hareket ederler. Kendilerini terk edilmiş hissederler. Ancak mitomanide bireylerin dürtüsel yalanları altında duygusal bir kontrol sorunu bulunmaz, kendilerini terk edilmiş hissetmezler.
• Mitomani, masal anlatma ve gerçeği çarptırma hastalığı olarak da bilinen konfabulasyon ile karıştırılabilir. Konfabulasyonda birey, belleğinde oluşan boşlukları doldurmayı amaçlar. Örneğin sarhoş biri, anılarını tam olarak hatırlayamadığı için o boşlukları yaşanmamış hikâyelerle doldurabilir. Bunun altında yatan organik bir sebep vardır. Mitomanlardaysa spesifik bir neden bulunmaz.

Sıkça Sorulan Sorular

Mitomani hastalığı olan birine nasıl yaklaşmak gerekir?

Özellikle yakın çevrenizde mitomaniyle boğuşan biri varsa süreç sizin için de zorlu olabilir. Bu nedenle aşağıdaki önerilere dikkat ederek süreci hem kendiniz hem mitoman için daha sağlıklı bir hâle getirebilirsiniz:

• Karşınızdaki kişinin tedavi edilmesi gereken bir hastalığı olduğunun farkına varın ve bunu kendinize hatırlatın.
• Mitomanisi olan kişiyle iletişiminizi dengede tutmaya özen gösterin.
• İlgi çekme veya kendini kanıtlama ihtiyacıyla yalana başvurduğunu fark ettiğinizde yapıcı bir dille buna gerek olmadığını söyleyin ve ona, onu sevdiğinizi hissettirin. 
• Yalan karşısında kendinizi nasıl hissettiğinizi açık bir biçimde paylaşın.
• Sahip olduğu rahatsızlıkla ilgili bireyin bilinçlenmesi için araştırmalar yapın ve bir uzman desteği alması için onu cesaretlendirin.
• Ona kızmayın. Kızgınlık karşısında savunmaya geçebilirler ve kendilerini korumaya alabilirler.
• Eğer partnerinizde mitomani belirtileri görüyorsanız ona karşı sabırlı olun. Partnerinizin yalanları sizi ondan uzaklaştırabilir ve bu son derece normaldir. Ayrılık kararına yakınsanız öncelikle bir uzmana danışabilir, süreci kendiniz için daha şeffaf hâle getirebilirsiniz.

Mitomani tedavi sürecinde aile ve çevre desteği ne kadar önemlidir?

Psikolojik desteğin yanı sıra yakın çevreden alınan sosyal destek de mitomani tedavisi için fazlasıyla önemlidir. Terapi boyunca mitomanın yakınları mümkün olduğunca eleştirel tavır takınmadan şefkatli, motive edici bir tutu sergilemeli ve kişiyle arasına sağlıklı bir sınır koymalıdır. Mitomani tedavisinin bir anda gerçekleşmeyeceğini, bunun bir süreç olduğunu kabul etmelidir. Ara ara yalanla tekrar karşı karşıya kalmaları olağandır. Tüm süreç boyunca destekleyici olmaları, tedaviyi olumlu etkiler. 

Mitomani tedavi edilmezse ne olur?

Bu rahatsızlık tedavi edilmezse bireyin hem kendiyle hem çevresiyle olan iletişimi olumsuz etkilenir. Mitomanlar her ne kadar kişileri söyledikleri yalanlara inandırmakta usta olsalar da yakın çevreleri bu söylemlerin yalan olduğunu anlayabilir ve ilişkileri bozulabilir. Kişi, çevresi tarafından uzak durulması gereken güvensiz biri olarak algılanabilir. Bu da bireyin izole bir hayata sürüklenmesine, yalnızlaşmasına yol açabilir. 

Ayrıca sürekli yalan söylemek ve çoğu zaman bunun gerçeklikle farkını anlayamamak bireyin mantık dışı söylemlere inanmasına neden olabilir. Bu da bireyin yaşam kalitesini ve ruh sağlığını olumsuz etkileyebilir. 

Mitomani testi nedir, nasıl yapılır?

Mitomaniyi tespit edecek ayırt edici bir test bulunmaz. Bu rahatsızlık uzman psikoterapistlerin uygulayacağı bir dizi değerlendirme sonucu tespit edilebilir. 

Mitomani genetik mi?

Mitomaninin genetik yollardan geçtiğine dair bir bulgu yoktur. Ancak genetik pek çok psikolojik sorunun belirtilerinden biri olması, rahatsızlığın genetik yatkınlıkla bağlarının olabileceğini gösterir. 

Terapistler mitoman bir bireye nasıl yardımcı olabilir?

Mitoman bir bireye danışmanlık veren terapist, çalışmaları esnasında şu amaçları yerine getirmeye odaklanır: 

• Mitomaniyle boğuşan bireye yargılanma korkusu yaşatmadan duygularını paylaşmasını sağlayacak güvenli bir ortam oluşturur. 
• Tetikleyicilerin belirlenmesi için altta yatan sorunları gün yüzüne çıkarmaya çalışır.
• Bireylere yalan söyleme dürtüsüyle savaşabilmeleri için başa çıkma stratejileri geliştirmede destek olur.
• Öz farkındalığın ve öz saygının artması için çalışmalar yaparak olumlu kişisel imajın gelişimine destek verir.
• Güvene ve gerçekliğe bağlı ilişkiler kurması yönünde bireye farkındalık kazandırır. Bu sayede mitomanlar çevreleriyle daha sağlıklı iletişim kurabilirler.