Kan hücrelerindeki azalmayla ortaya çıkan anemi halk arasında kansızlık olarak da bilinir. Yaygın bir hastalık türüdür ve dünya nüfusunun yaklaşık %24,8'inde görülür. Bu hastalık okul öncesi yaş grubundaki çocuklarda ise neredeyse iki kat daha fazladır. Hem geçici hem kronik şekilde seyredebilen anemi tedavi edilmediği takdirde ciddi sorunlara yol açabilir. Gelin, "Kronik anemi nedir?" ve "Anemiye ne iyi gelir?" gibi soruların yanıtlarını birlikte keşfedelim.
Anemi (Kansızlık) Nedir?
Anemi hastalığı kandaki alyuvar (kırmızı kan hücresi) sayısının azalması durumunda ya da hemoglobin proteininin normal seviyelerin altında olması nedeniyle ortaya çıkar. "Kansızlık nedir?" sorusunu kısaca vücuttaki dokulara oksijen taşıyacak sayıda nitelikli kırmızı kan hücresinin bulunmaması hâlidir, şeklinde de cevaplayabiliriz. Vücudun ihtiyaç duyduğu oksijeni temin edememesi durumundaysa aşırı kansızlık belirtileri görülmeye başlayabilir. Bu durum tüm organları etkileyerek çeşitli hastalıklara davetiye çıkarabilir.
Anemi (Kansızlık) Çeşitleri Nelerdir?
Pek çok etmen anemiye sebep olabilir. Bu etmenler aneminin farklı türlere ayrılmasında da rol oynar. Anemi türleri içinde en yaygın görüleni demir eksikliği anemisidir. Bu anemi çeşidi çoğu zaman tedavi edilse de kronik hâle geldiği vakalar da bulunur. Kansızlık genelde sonradan meydana gelir. Ancak bazı türleri doğuştan yani kalıtsal olarak görülebilir.
Hemolitik Anemi Nedir?
Anemi çeşitlerinden biri olan hemolotik anemi kırmızı kan hücrelerinin henüz ömrünü tamamlayamadan yıkıma uğraması durumunda ortaya çıkar. Çünkü kemik iliği yeni kan hücrelerini ihtiyaç duyulan sürede üretemez. Böylece vücut gereksinimlerini karşılamada yetersiz kalır ve hemolitik anemi meydana gelir. Pek çok nedene bağlı gelişen bu anemi türü kalıtsal olduğu gibi sonradan da ortaya çıkabilir.
Orak Hücre Anemisi Nedir?
Bu anemi türü aslında hemolitik aneminin kalıtsal bir çeşididir. Kırmızı kan hücreleri beklenmedik biçimde ve orak şeklinde oluşmaya başlar. Bunun sonucunda hatalı hemoglobin formu meydana gelir. Normalin dışındaki bu kan hücreleri zamanından önce ölür ve kırmızı kan hücrelerinin yetersizliği kronik bir hâl alır.
Aplastik Anemi Nedir?
Kemik iliği aplazisi olarak da bilinen aplastik anemi sık görülen bir kansızlık türü değildir. Hasarlı kemik iliğine bağlı gelişen aplastik anemide kırmızı ve beyaz kan hücreleri azalır veya yok olabilir. Bu nedenle insan hayatını tehdit eder. Toksik kimyasallar, otoimmün hastalıklar, enfeksiyon ve birtakım ilaçlar aplastik anemiye sebebiyet verebilir.
Pernisiyöz Anemi Nedir?
Pernisiyöz aneminin altında B12 eksikliği yatar. Pernisiyöz anemisi bireyler yiyeceklerden kan oluşumu için gerekli olan B12'yi alamazlar. Midede üretilen ve intrinsik faktör olarak adlandırılan proteinden mahrumdurlar. Bu proteinin eksikliği de pernisiyöz anemisinin oluşmasına zemin hazırlar. Pernisiyöz aneminin belirtileri arasında kusma, karın şişliği, kabızlık ya da ishal, iştahsızlık, yemek borusunda yanma hissi, kilo kaybı, karaciğer büyümesi, pürüzlerini kaybetmiş kıpkırmızı bir dil gibi semptomlar yer alır.
Mikrositik ve Makrositik Anemi Nedir?
"Makrositik ve mikrositik anemi nedir?" sorusunu cevaplamak için ilk olarak kandaki MCV değerinden bahsetmek gerekir. "Mean Corpuscular Volume"ün kısaltması olan MCV kırmızı kan hücrelerinin ortalama boyutu hakkında bilgi verir. Bu çerçevede MCV düşüklüğü mikrositik anemi, MCV yüksekliğiyse makrositik anemi olarak adlandırılır. Makrositik anemi, megaloblastik ve megaloblastik olmayan kansızlık olarak çeşitlenir.
Megaloblastik Anemi Nedir?
Megaloblastik anemi DNA sentezinde meydana gelen bozukluk sonucunda ortaya çıkar. Alyuvarlar daha büyük yapıda fakat daha az miktarda üretilir. Bu aksaklığın ardında B12 ve B9 (folik asit) eksikliği yer alır. Megaloblastik anemi, folat eksikliği anemisi olarak da adlandırılır.
Akdeniz Anemisi Nedir?
Akdeniz anemisi doğuştan görülen kalıtsal bir kansızlık türüdür. Cooley anemisi veya talasemi olarak da tanımlanan bu anemi çeşidinde vücut daha az hemoglobin üretir. Akdeniz anemisi olan kişilerde yaygın olarak solgun cilt, nefes darlığı ve yorgunluk semptomları görülür.
Anemi (Kansızlık) Belirtileri Nelerdir?
Kansızlığın belirtileri aneminin türüne göre farklık gösterebilir ve genellikle fizyolojiktir. Yaygın görülen anemi hastalığı belirtilerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir:
- Nefes darlığı,
- Yorgun hissetme, enerji kaybı ve hâlsizlik,
- Ciltte solgunluk,
- Başta el ve ayak olmak üzere uzuvlarda soğukluk hissi,
- Ayak ve ellerde karıncalanma,
- Libido düşüklüğü,
- Tırnakların dayanıksız ve kırılgan hâle gelmesi,
- Pika sendromu,
- Huzursuz bacak sendromu,
- Konsantrasyon kaybı ve unutkanlık,
- Sinirli ve agresif olma,
- Uykusuzluk,
- Bacaklara kramp girmesi,
- Saç dökülmesi,
- Gözlerin kararması,
- Dudaklarda çatlak oluşması.
Ayrıca kansızlığın belirtileri arasında kalp ritminin bozulması, yüksek nabız, baş ağrısı ve baş dönmesi de bulunur. Bu nedenle "Kansızlık çarpıntı yapar mı?" ve "Kansızlık baş ağrısı yapar mı?" sorular "Evet." olarak cevaplanabilir. Ancak herkeste aynı semptomların görülmeyebileceği unutulmamalıdır.
Anemi, bebeklerde ve çocuklarda da bazı semptomlara yol açar. Çocuklarda kansızlık belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Huzursuzluk,
- İştah kaybı,
- Solgun cilt,
- Çarpıntı hissi,
- Güçsüzlük,
- Enfeksiyonun sıkça tekrarlaması.
Bu semptomlara ek olarak emme güçlüğü de bebeklerdeki kansızlık belirtilerinden biridir.
Anemi (Kansızlık) Neden Olur?
Kansızlık belirtisi gösteren bireyler, "Anemi neden olur?" sorusunun yanıtını arar. Bu hastalığın oluşmasının ana nedeni vücut için gerekli olan kırmızı kan hücrelerinin üretilememesidir. Bu bağlamda "Kansızlık neden olur?" sorusuna cevap olarak verilebilecek 4 temel gerekçe söz konusudur:
- Vücudun yeteri kadar alyuvar üretememesi,
- Çeşitli şekilde gerçekleşen kan kayıpları,
- Kırmızı kan hücrelerinin olağandan hızlı yıkımı,
- Vücutta alyuvarların üretiminde gerekli olan vitamin ve minerallerin eksik olması.
"Anemi hangi vitamin eksikliğinde görülür?" sorusuna daha ayrıntılı cevap vermek gerekirse demir, folik asit, B12 ve B9 eksiliği anemiye yol açabilir. Ayrıca başta lösemi (kemik iliği kanseri) olmak üzere çeşitli kronik rahatsızlar da aneminin nedenleri arasında yer alır. Akdeniz anemisi (talasemi) ve orak hücre anemisindeyse genetik faktörler rol oynar.
Anemi (Kansızlık) Kimlerde Daha Yaygın Görülür?
Anemi dünya genelinde her yaş grubunda yaygın görülen bir hastalık türüdür. Ancak bazı kişiler riskli grupta yer alır. Bunlar:
- Kan sulandırıcı ilaç kullananlar,
- 1 ila 2 yaş aralığındaki çocuklar,
- Kadınlar,
- Bebekler,
- 65 yaş üzerindeki bireyler.
Anemi (Kansızlık) Tanısı Nasıl Konur?
"Kansızlık nasıl anlaşılır?" sorusuna yanıt vermek için fizik muayeneye ve bir dizi teste ihtiyaç duyulur. Bu noktada ilk olarak tam kan sayım testi yani hemogram analizi yapılır. Bu testle kandaki alyuvar oranı tespit edilir; hemoglobin, trombosit ve akyuvarların değerlerine bakılır. Ayrıca vücuttaki vitamin ve minerallerin yeterli olup olmadığı da incelenir. Kan değerlerinin ideal seviyenin altında olması durumunda anemi teşhisi konur. Otoimmün hemolitik anemi teşhisi için Coombs testinden de yararlanılır.
Anemi (Kansızlık) Tedavisi
Kansızlık farklı sebeplerle ortaya çıktığından "Anemi nasıl geçer?" sorusuna cevap olarak verilebilecek tek bir tedavi yöntemi yoktur. Tedavi süresince uygulanan yönteme anemiye neden olan faktör saptanarak karar verilir. Ayrıca aneminin türü de bu noktada oldukça önemlidir. Örneğin, hemolitik anemi tedavisinde enfeksiyonlar ortadan kaldırılmaya çalışılabilir ve genellikle bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar tercih edilir. Fakat hangi tedavi yöntemi tercih edilirse edilsin ana amaç vücuttaki kırmızı kan hücresi sayısını artırmaktır.
Bu noktada bireylerin aklına "Aşırı kansızlık tedavi edilmezse ne olur?" sorusu gelir. Anemi tedavi edilmediği takdirde vücutta hipoksi adı verilen oksijen yetersizliği problemi doğar. Bu nedenle neredeyse tüm organlar zarar görmeye başlar.
Kansızlığın neden olabileceği hastalıklardan bazıları şunlardır:
- Nefes darlığı,
- Kalp büyümesi ve kalp yetmezliği,
- Ağrıların ve krampların artması,
- Duygu durum bozuklukları ve unutkanlık.
"Kansızlık nelere yol açar?" sorusunu kısaca bu şekilde cevaplayabiliriz.
İlaç Tedavisi
Kansızlık tedavisinde uygulanan ilaç yöntemi aneminin türü ve hastalığın nedenine göre değişiklik gösterir. Bu çerçevede şu ilaç ve takviyelerden yararlanılır:
- Demir takviyeleri,
- B12 takviyeleri,
- Folik asit takviyeleri,
- Antibiyotikler,
- Oksijen desteği ve damar içi sıvı takviyesi.
"Kansızlık nasıl geçer?" sorusunun ilaç tedavisi dışında da yanıtları bulunur. Eğer anemi kronik hastalıklardan kaynaklanıyor, şiddetli ve hayatı tehdit eden bir seyir gösteriyorsa farklı tedavi yöntemlerine başvurulabilir. Bunlar:
- Kırmızı kan hücresi transfüzyonu (kan nakli),
- Kemik iliği nakli,
- Dalağın çıkarılması,
- İnfüzyon yoluyla demir verilmesi.
Ayrıca hemolitik anemi teşhisi koyulan hastaların kırmızı kan hücresi yıkımını olumsuz anlamda etkileyen ilaçlardan da uzak durması gerekir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Anemi hastalığından muzdarip bireylerin yaşam tarzlarında yapacakları en önemli değişiklik beslenme biçimlerine doğru şekilde yön vermek olabilir. Bu çerçevede doktorun tavsiye edeceği yeşil sebzeleri ve meyveleri tüketmek önemlidir. Özellikle demir içeriği yüksek ve vücuda demir emilimi için yardımcı olan yiyeceklere yönelmek hastalığın tedavisinde mesafe kat edilmesine yardımcı olur. C vitamini içeren çoğu besin de öğünlerde yer alır.
Anemiye iyi gelen besinlerden bazılarını şöyle listeleyebiliriz:
- Kuru incir ve kuru üzüm,
- Kabuklu deniz ürünleri,
- Kırmızı et,
- Böbrek ve karaciğer gibi sakatatlar,
- Muz, kavun, portakal, çilek ve dut gibi meyveler.
Birey vegan bir yaşam tarzına sahipse hayvansal gıdalardan gerekli vitamin desteği alamayacağı için takviyelerden yararlanması önerilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Kansızlık uyku yapar mı?
Hastalığın seyri semptomlar üzerinde etkili olur. Eğer anemi şiddetliyse uyku hâli görülebilir. Buna yorgunluk, hâlsizlik ve nefes problemleri gibi semptomlar da eşlik edebilir.
Kansızlık ne zaman tehlikelidir?
Vücutta ideal seviyede olmayan değerler yaşam kalitesini düşürür. Daha önce de belirttiğimiz gibi anemi şiddetlenirse ciddi riskleri beraberinde getirir. Ayrıca demir eksikliğine bağlı anemi türleri taşikardi ve kalp yetmezliği gibi sorunlara neden olarak hayatı tehdit eden bir seviyeye gelebilir. Nadir görülen aplastik anemi de tedavi edilmediği müddetçe hasta için hayati bir risk oluşturabilir.
Çay, kahve, süt ve limon kansızlık yapar mı?
Çay ve kahve vücudun demir emilimini azaltır. Buna bağlı olarak demir eksikliğine dayalı anemi türlerine zemin hazırlayabilir. Benzer bir durum süt için de söz konusudur. Günde yarım litreden fazla süt tüketmek demir eksikliğine bağlı kansızlığa ve diş çürümesine sebebiyet verebilir. Limonsa vücudun demir emilimine yardımcı olarak anemiye iyi gelir.
Kansızlık mide bulantısı yapar mı?
Kansızlık mide ülseri gibi çeşitli mide rahatsızlıklarını tetiklerse bireyde mide bulantısı semptomu görülebilir. Ayrıca mide bulantısı pernisiyöz aneminin belirtileri arasında da yer alır.
Demir eksikliği kansızlık mıdır?
Demir eksikliği vücutta olması gereken oranda demir mineralinin bulunmadığı durumlarda görülür. Vücut için birçok açından gerekli olan demir minerali aynı zamanda kırmızı kan hücrelerinde yer alan hemoglobinin de yapı taşıdır. Demir eksikliğinin en önemli sonucu olaraksa anemi gelişir. Demir eksikliği anemisi de dünya genelinde en sık rastlanılan kansızlık türü olarak bilinir.
Kansızlık âdet kanamasını azaltır mı?
Kadınlarda kansızlık belirtilerinin arasında âdet kanamasının azaldığına ya da düzensiz hâle geldiğine yönelik bir bulgu yoktur. Ancak şiddetli âdet kanaması veya âdetin düzensiz görülmesi demir eksikliği anemisine zemin hazırlayabilir.
Stres kansızlık yapar mı?
Kansızlığın stres yaptığına dair bir bilgi bulunmaz. Fakat aşırı sinirli olma ve hayattan kopma gibi duygu durum bozukluklarının altında aneminin yatabileceği düşünülür.
Onaylanmış İçerik