Bebekler dünyaya geldiği zaman yenidoğan sarılığı yaşama ihtimalleri oldukça yüksektir. Çoğu zaman bebeğiniz büyüdükçe kendiliğinden geçtiği için yenidoğan sarılığı korkulacak bir rahatsızlık değildir. Ancak ebeveynler bu konuda bilgi edinerek ve bebeklerini yakından gözlemleyerek süreci çok daha sağlıklı şekilde yönetebilir. "Yenidoğan sarılığı nedir, nasıl anlaşılır?" gibi soruların yanıtlarını ayrıntılı şekilde inceleyebiliriz.
Yenidoğan Sarılığı Nedir?
Yeni doğmuş bebeklerin kanında yüksek miktarda bilirubin olduğunda ve bu madde deride biriktiğinde sarılık meydana gelir. Kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasıyla oluşan bilirubin normalde karaciğer tarafından işlenir ve safrayla birlikte bağırsaklara taşınır. Yenidoğanın karaciğerinin bilirubini işleyebilecek kadar gelişmediği durumlarda bilirubin vücutta birikir ve sarılık ortaya çıkar.
Çocuk ve yetişkinlerin kanındaki bilirubin oranı 2 mg/dl olunca sarılık fark edilebilir. Yenidoğanlardaysa bilirubin oranı 5 mg/dl seviyesine ulaşmadıkça sarılık görünür olmayabilir. Bu, yenidoğanlarda sarılığın sık görülmesinin önemli bir nedenidir.
Yenidoğan Sarılığı Çeşitleri Nelerdir?
Yenidoğan sarılığının farklı çeşitleri bulunur. İlerlemesi durumunda ciddi sağlık sorununa yol açabilen sarılık hakkında yeterli bilgiye sahip olmak önemlidir. Böylece rahatsızlık hızlı bir şekilde teşhis edilebilir.
Sıklıkla görülen yenidoğan sarılığı çeşitleri şunlardır:
Fizyolojik (Normal) Sarılık
Fizyolojik sarılık yenidoğanlarda en sık görülen sarılık türüdür. Yenidoğanın karaciğeri henüz bilirubinden kurtulabilecek kadar gelişmediği için ortaya çıkar. Genellikle ciddi bir komplikasyona sebep olmaz, bu nedenle normal kabul edilir. Çoğu yenidoğanda ikinci veya üçüncü günde fizyolojik sarılık görülmeye başlar. Yaklaşık 7-10 gün sürer ve bebeğin karaciğeri geliştikçe iyileşme görülür.
Prematüre Sarılık
Sarılık prematüre bebeklerde çok yaygın olarak görülür. Prematüre bebeklerin karaciğerinin filtreleme yeteneği zamanında doğan bebeklere göre daha düşüktür ve bilirubini sağlıklı şekilde filtreleyemez. Hastalık fizyolojik sarılığa kıyasla daha uzun sürebilir ve tedavi gerektiren ciddi sorunlara neden olabilir.
Emzirme Sarılığı
Yenidoğanın yeterli anne sütü alamadığı durumlarda gelişen bir sarılık türüdür. Annenin sütünün henüz gelmemesinden veya emzirme zorluklarından kaynaklanabilir. Genellikle yenidoğanın ilk haftasında ortaya çıkar. Bebeğin sık sık emzirilmesi, sıvı alımının artması sarılığın kendiliğinden geçmesine yardımcı olabilir.
Anne Sütü Sarılığı
Emzirme sarılığından farklı olan anne sütü sarılığı anne sütündeki bazı maddelerin bebeğin bilirubinden kurtulma yeteneğini etkilemesiyle ortaya çıkar. Bu durumda bilirubin bağırsak yoluyla dışarı atılamaz ve vücutta birikir.
Anne sütü sarılığı doğumdan 2-5 gün sonra başlayabilir. Genellikle iyileşmesi birkaç hafta sürebilir. Bebeğin vücudundaki bilirubin seviyesine göre doktor emzirmeye 24 saat süreyle ara verilmesini veya bebeğin mamayla da beslenmesini önerebilir.
Patolojik Sarılık
Doğumdan sonraki ilk 24 saat içinde görülen patolojik sarılık en ciddi sarılık türlerinden biridir. Yenidoğanın bilirubin seviyesinde hızlı bir artışla karakterizedir. Acil tıbbi müdahale gerektirebilen patolojik sarılık yenidoğanda bilirubinin filtrelenmesinde soruna neden olan başka bir durumu işaret eder. Sarılığın tedavi edilebilmesi için öncellikle altta yatan nedenin tespit edilmesi gerekir.
Patolojik sarılığın bazı nedenleri vardır. Bu nedenlerden bazıları şunlardır:
- Kan grubu uyuşmazlığı,
- Karaciğer rahatsızlıkları,
- Bağırsak tıkanıklığı,
- Doğum yapan ebeveynde diyabet,
- Kırmızı kan hücrelerinin parçalanması.
Tüm bunların yanı sıra doğum müdahalelerinden kaynaklanan sarılık ve gecikmiş kordon klemplenmesinden kaynaklanan sarılık türlerine de rastlanabilir.
Yenidoğan Sarılığı Belirtileri Nelerdir?
Yenidoğan sarılığının en çok rastlanan belirtisi sarıya dönüşen deri rengidir. Sarılığın şiddetine göre sklera adı verilen gözün beyaz kısmında da sararma görülür. Öncelikle baş bölgesinden başlar ve şiddeti arttıkça yavaş yavaş göğüs bölgesine, kollara ve bacaklara yayılır.
Bununla birlikte sarılığın sıklıkla görülen farklı belirtileri de bulunur.
- Uyuşukluk,
- Hâlsizlik,
- Zayıf emme,
- Beslenme zorlukları,
- Koyu renkli idrar,
- Soluk renkli dışkı.
Sağlıklı bir yenidoğanın idrarı renksiz olmalıdır. Sarılığın şiddetine ve tipine göre idrar rengi koyulaşabilir. Şiddetli yenidoğan sarılığı semptomlarıysa sarılık türüne göre farklılık gösterebilir:
- Kilo alamama,
- Avuç içi ve ayak tabanlarının sararması,
- Olağandışı uyuşukluk,
- Normalden fazla uyuma,
- Yüksek ateş,
- Yüksek sesli ağlama.
Bu belirtiler gözlemlendiğinde en hızlı şekilde doktorunuza başvurmanız gerekir.
Yenidoğan Sarılığı Neden Olur?
Yenidoğan sarılığı bebeğin gelişiminin normal bir aşaması olarak görülebileceği gibi çeşitli rahatsızlıklar sonucunda da ortaya çıkabilir. Yenidoğan sarılığının sıklıkla görülen bazı nedenleri aşağıdaki gibidir:
- Bebek ve anne arasında kan uyuşmazlığının olması,
- Sepsis (bebeğin kanındaki enfeksiyon),
- Bebekteki karaciğer rahatsızlıkları,
- Olağandışı kan hücresi rahatsızlıkları,
- Genetik hastalıklar,
- Oksijen seviyesinin düşüklüğü (hipoksi),
- Enzim eksiklikleri,
- Yenidoğanın safra kanallarıyla ilgili problemler,
- Çoğul gebelik,
- Zor gerçekleşen doğum sebebiyle yenidoğanda morarma,
- Annenin yaşının ileri olması.
Yenidoğan Sarılığı Tanısı Nasıl Konur?
Bebek dünyaya geldiği zaman yenidoğanı izleme prosedürleriyle bebeğin genel sağlık durumu kontrol edilir. Prosedürler çerçevesinde sarılık semptomları da incelenerek bebek takip edilir. Eğer bu aşamada sarılık tespit edilirse gerekli tedavilere başlanır.
Yenidoğan sarılığı genellikle taburcu sonrası döneme denk gelen 2 ila 5. günler arasında ortaya çıkar. Bu nedenle ebeveynlerin bebeğin durumunu yakından gözlemlemeleri önemlidir.
Sarılığı anlayabilmek için öncelikle yenidoğanın teninin renginde ve göz beyazlarında sararma olup olmadığı incelenir. Daha sonra bebeğin karın bölgesi, kolları ve bacakları kontrol edilerek sarılığın şiddetine ilişkin fikir edinilebilir. Eğer bebekte sarılık varsa bebeğin derisine hafifçe bastırıldığında sarı renk daha belirgin hâle gelir.
Şiddetli sarılık semptomlarının görüldüğü yenidoğana kan testi yapılarak bilirubin seviyesi araştırılır ve bu testin sonucuna göre sarılık teşhisi konulabilir. Yenidoğanda görülen semptomlara göre sarılığın türü araştırılabilir. Altta yatan farklı bir rahatsızlık tespit edilirse tedavi yöntemi bu rahatsızlığa göre belirlenir.
Yenidoğan Sarılığı Tedavisi
"Yenidoğan sarılığı nasıl geçer, ne yapılması gerekir?" sorusunun yanıtı yeni doğmuş bebeği olanlar için büyük bir merak konusudur. Yenidoğan sarılığı tedavisinde her zaman tıbbi bir prosedür izlenmez. Pek çok vakada bebeğin karaciğeri geliştikçe kandaki bilirubin filtrelenmeye başlar ve hafif seviyedeki sarılık kendiliğinden geçer.
Yenidoğan sarılığının en kısa sürede iyileşmesi için sık aralıklarla beslenmesi gerekir. Ortalama iki saatte bir emzirilmesi önerilir. Sık emzirme bebeğin bağırsak fonksiyonlarını harekete geçirerek kanındaki fazla bilirubinin dışkı yoluyla atılmasına yardımcı olabilir.
Bu noktada yenidoğan sarılığı ne zaman geçer, sorusu merak edilebilir. Yenidoğanlarda genellikle görülen fizyolojik sarılık ortalama 7-10 gün içerisinde kendiliğinden geçer. Geçmediği durumlarda hekim tarafından oluşturulan tedavi planı uygulanır.
Yenidoğan sarılığı bilirubin çizelgesiyle bebeğin doğum haftası ve doğum saatine göre sarılık değerlerinin seyri gözlemlenir. Değerlere göre de en uygun tedavi yöntemi belirlenir. Yenidoğan sarılığı fototerapi (ışık tedavisi), kan değişimi ve farmakolojik ajanların uygulanması gibi çeşitli yöntemlerle tedavi edilebilir.
Fototerapi (Işık Tedavisi)
Yenidoğanın bilirubin seviyesinin çok yüksek olduğu durumlarda uzman hekim fototerapi tedavisi önerebilir. Fototerapi cildin özel bir ışık kaynağına maruz bırakılmasıyla bilirubin moleküllerinin normal yollarla vücuttan atılabilir hâle getirildiği bir sarılık tedavisi yöntemidir.
Fototerapi esnasında bebeğin bezi dışındaki kıyafetleri çıkarılır. Gözlerini korumak için bir göz maskesi takılır ve yenidoğan kuvöz içerisine yerleştirilir. Fototerapi süresince yenidoğanın bilirubin seviyesi sıklıkla kontrol edilir. Bilirubin seviyesi güvenli bir düzeye düştüğünde fototerapiye son verilir.
Kan Değişimi
Yenidoğanın bilirubin seviyesi çok yüksekse veya fototerapi etkili olmadıysa uzman hekim kan değişimi yöntemini önerebilir. Kan değişimiyle bebeğin kanının bir kısmı aynı kan grubuna sahip birinden alınan kanla değiştirilir. Bu yeni kan bilirubin içermediğinden bebeğin genel billirubin seviyesi hızla düşer. Kan değişiminden bir süre sonra bebeğin bilirubin seviyesine bakılır ve tedavinin başarılı olup olmadığı kontrol edilir. Bilirubin seviyesi yeterli oranda düşmediyse işlem tekrarlanabilir.
Farmakolojik Ajanlar
Kandaki bilirubin seviyesinin düşürülmesi amacıyla çeşitli ilaçlar kullanılabilir. Farmakolojik ajanlar olarak kullanılan ilaçlar bilirubin atılımının hızlandırılmasına veya bilirubin oluşumunun azaltılmasına yardımcı olabilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Yenidoğan sarılığı mamayla geçer mi?
Anne sütünün aksine mama karaciğerin bilirubini kan akışından çıkarma yetisini yavaşlatmaz. Bu nedenle mamayla beslenen bebeklerde sarılığın daha kısa sürede iyileştiğini görmek mümkündür. Ancak mamayla beslenme bir tedavi yöntemi değildir. Burada sarılığın nedeni ve bebek ile annenin genel sağlık durumu önemlidir. Doğru prosedür uzman hekim tarafından belirlenmelidir. Bebeğin etkili bir şekilde beslenmesi onun gelişimini destekler ve sarılığın kendiliğinden geçmesine yardımcı olur.
7 günlük bebekte sarılık değeri kaç olmalıdır?
Yenidoğanlarda serum bilirubin değeri 2mg/dl’nin üzerindedir. Bu değer normal vaktinde doğan bebeklerde 2-4. günlerde ortalama 6-8mg/dl değerine ulaşır ve zamanla düşmeye başlar. Vaktinde doğan bebekler için bu değerin en üst düzeyi 12mg/dl’dir. Erken doğanlarda 5-7. günlere gelindiğinde bilirubin düzeyi 10-12mg/dl’ye yükselir ve anormal bir durum yoksa düşmeye başlar.
Yenidoğan sarılığı tekrarlar mı?
Yenidoğan sarılığının tekrarlama ihtimali vardır. Özellikle fototerapi tedavisi uygulanan bebeklerde tedaviden birkaç gün sonra bilirubin düzeyinde bir miktar yükselme görülebilir. Bu sebeple tedaviden sonra 7-10 güne kadar bebek takip edilir ve bilirubin seviyesi değerlendirilir.
Yenidoğan sarılığı ne zaman tehlikelidir?
Sarılık bacaklara kadar yayılıyor ve daha koyu bir renk alıyorsa tehlikelidir. Genellikle kan uyuşmazlığı sebebiyle ortaya çıkan patolojik sarılık türü tehlikelidir. Kanda bilirubinin aniden yükselişine neden olan bu sarılık türü doğumdan sonraki 24 saat içinde görülür ve hemen tedavi edilmesi gerekir.
Yenidoğan sarılığı bulaşıcı mıdır?
Yenidoğan sarılığı bulaşıcı bir hastalık değildir ve çoğu yenidoğan sarılığı gibi kendiliğinden geçer.
Yenidoğan sarılığı için anne ne yemeli?
Protein ağırlıklı bir beslenme düzeni oluşturmak ve bol su içmek gerekir. Mevsim sebze ve meyvelerinin bol bol yenmesi, haftada en az bir kere balık tüketilmesi önerilir.
Onaylanmış İçerik