TSH vücutta tiroit uyarıcı hormon olarak görevlidir. TSH seviyelerinin yüksek olması durumu hipertiroidizm, düşük olmasıysa hipotiroidizm olarak adlandırılır. Vücuttaki TSH yüksekliği veya düşüklüğü çeşitli sağlık problemlerine neden olabilir. Gelin, "TSH düşüklüğü veya yüksekliği nedir, neden olur ve nasıl tedavi edilir?", "Gebelikte TSH hormonunun yüksek veya düşük olması ne anlama gelir?" gibi merak edilen soruların yanıtlarını birlikte inceleyelim.
TSH Nedir, Kaç Olmalıdır?
TSH, bir diğer adıyla tirotropin, vücutta haberci olarak görev alan bir hormondur. Hipofiz bezi tiroidin kendi hormonlarını üretebilmesi ve salgılamasını tetikler. TSH da buna yardımcı olur. Beyinde yer alan hipotalamus kandaki tiroit hormonu seviyesini izler. Çok az olması hâlinde yine beyinde bulunan hipofiz bezini TSH salgılaması için uyarır. Böylece tiroit hormonu seviyesi optimum değer aralığında tutulur. Olması gereken miktardan daha fazla veya yeteri kadar tiroit hormonu varsa hipofiz bezi TSH üretimini yavaşlatarak hormon seviyelerini dengede tutar.
TSH seviyelerinin çok düşük veya çok yüksek olması birtakım sağlık problemlerinin belirtisi olabilir. "TSH kaç olmalı?" sorusuna cevap olarak TSH referans aralığının litre başına 0.4 ila 4.5 miliünite (mU/L) olabileceği söylenebilir. Bu TSH değerleri yaşa göre değişiklik gösterebilir.
Yaşa göre TSH değerleri şu şekilde listelenebilir:
- 5 güne kadar olan bebekler: 0.7-15.2 uIU/mL,
- 6-90 günlük bebekler: 0.72-11.0 uIU/mL,
- 4-12 aylık bebekler: 0.73-8.35 uIU/mL,
- 1-6 yaş arası çocuklar: 0.7-5.97 uIU/mL,
- 7-11 yaş arası çocuklar: 0.6-4.84 uIU/mL,
- 12-20 yaş arası bireyler: 051-4.3 uIU/mL,
- 21-99 yaş arası bireyler: 0.27-4.2 uIU/mL
Gebelik boyunca TSH seviyelerinde dalgalanmalar görülebilir. Bebeğin gelişimini sağlıklı bir şekilde tamamlayabilmesi için bu hormonun normal bir seviyede olması önemlidir. "Gebelikte TSH kaç olmalı?" sorusuna cevap olarak gebelik dönemindeki normal TSH değerleri şu şekilde sıralanabilir:
- İlk trimester (9-12 hafta): 0.18-2.99 (uIU/mL),
- İkinci trimester: 0.11-3.98 uIU/mL,
- Üçüncü trimester: 0.48-4.1 uIU/mL
Kadınlarda TSH değer aralığı 0.4-2.5 mU/L şeklinde olabilir. Erkekler içinse bu aralık 0.4-4.0 mU/L arasında değişir. TSH değerleri kan tahliliyle anlaşılabilir ve bu sayede tedavisi yapılabilir.
TSH Ne İşe Yarar?
TSH'ın görevi tiroit bezini tiroit hormonları olan triiyodotironin (T3) ve tiroksin (T4) üretmesi için yönlendirmektir. Tiroit hormonları vücudun her bir hücresini etkileyebilir ve vücuttaki diğer hormonlarla birlikte çalışır. Bu hormonlar vücuttaki birçok işlevi birlikte düzenler. Bu işlevler şu şekilde sıralanabilir:
- Metabolizma hızı,
- Kilo alıp verme,
- Kalp atış hızı,
- Vücut ısısı,
- Sindirim,
- Kas kontrolü,
- Solunum hızı,
- Kemik sağlığı,
- Beyin gelişimi,
- Hücresel enerji üretimi,
- Âdet döngüsü.
TSH Yüksekliği Nedir, Neden Olur?
TSH düzeyinin yüksek olması tiroit bezinin çok fazla hormon üretmesi anlamına gelir. Bu durum hipertiroidizm ya da aşırı aktif tiroit olarak adlandırılabilir. TSH yüksek olursa metabolizma yavaşlar. Otoimmün bir hastalık olan Haşimoto hastalığı TSH yüksekliğinin başlıca nedenleri arasında yer alır. TSH yüksekliğine neden olabilecek diğer durumlar şu şekilde sıralanabilir:
- Vücutta çok fazla iyot bulunması,
- Graves hastalığı (Vücudun bağışıklık sisteminin tiroit bezine saldırması),
- Çok fazla tiroit hormonu ilacı kullanmak,
- Tiroit hormonu içeren doğal bir takviyeyi fazla almak.
TSH Yüksekliği Belirtileri
Bireylerde görülen TSH yüksekliği belirtileri şu şekilde listelenebilir:
- Titreme,
- Kaygı hissi,
- Kalp atışında hızlanma ve çarpıntı,
- Açıklanamayan kilo kaybı ve iştahta artış,
- İshal veya daha sık dışkılama ihtiyacı,
- Düzensiz adet dönemleri,
- Tiroit bezinin (guatr) büyümesi sonucu boyunda şişlik ve büyüme,
- Sinirlilik,
- Yorgunluk hissi,
- Kaslarda güçsüzlük,
- Uykuya dalmada zorluk,
- Sıcaklara karşı tahammülsüz olma,
- Ruh hâli değişimleri.
Bebeklerde ve Çocuklarda TSH Yüksekliği
Bebeklerde TSH yüksekliği takip edilmesi gereken bir durumdur. Hipertiroidizmden etkilenen bebeklerde hızlı kalp atışı ve hızlı solunum, sinirlilik, aşırı iştah ve buna rağmen kilo alımının zorlaşması, anormal derecede küçük bir kafa (mikrosefali) gibi artmış bedensel işlev belirtileri görülür. Hipertiroidi tedavi edilmezse çocukluk çağında kafatası kemiklerinin erken kapanmasına (kraniosinostoz), zekâ geriliğine, büyüme geriliğine, boy kısalığına veya hiperaktiviteye neden olabilir. Daha büyük çocuklarda hipertiroidizm teşhisi kan testi ve tiroit fonksiyon testleriyle konulabilir.
Çocuklarda TSH yüksekliği belirtileri şu şekilde kendini gösterebilir:
- Yemek esnasında çiğnenen lokmanın boğazda kalma tehlikesi,
- Kısık ses,
- İştah kaybı,
- Yüzün şişmesi,
- Göbek fıtığı,
- Ağlama nöbetleri,
- Kaslarda güçsüzlük,
- Yorgunluk ve hâlsizlik,
- Düşük ateş,
- Boyun bölgesinde şişme ve tiroit büyümesi.
Gebelikte TSH Yüksekliği
Genellikle gebelik durumunda TSH yükseklğine sahip olan kadınlarda Haşimoto hastalığı olduğu görülür. Gebeklikte TSH yükseliği yaşayanlar kendilerini çok yorgun hissedebilirler. Bunun yanı sıra soğuk havayla başa çıkmakta zorluk çekebilirler ve kas krampları yaşanabilir.
TSH Düşüklüğü Nedir, Neden Olur?
TSH düşüklüğü tiroidin yeteri kadar hormon üretemediğini gösterir. Bu durum hipotiroidizm ya da az çalışan tiroit olarak da adlandırılır. TSH seviyesinin 0.4 mU/L'nin altında olması TSH düşüklüğüne işaret eder. TSH seviyesinin düşük olmasının nedenleri ise şu şekilde sıralanabilir:
- Tiroidit (tiroit bezinin iltihabı),
- Hipertiroidi tedavisi (Tiroidin ışınlanması ve cerrahi olarak çıkarılması),
- İyot eksikliği,
- Kalıtsal rahatsızlıklar.
TSH Düşüklüğü Belirtileri
TSH düşüklüğü belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Hâlsizlik,
- Bitmeyen yorgunluk hissi,
- Saç dökülmesi,
- Kilo alıp vermede zorluk,
- Saçlarda incelme, kuruma veya matlaşma,
- Soluk cilt,
- Üşüme,
- Cilt kuruluğu,
- Sinirli olma hâli,
- Tırnakların kolayca kırılması,
- Depresyon,
- Cinsel isteksizlik,
- Kekemelik,
- Unutkanlık,
- Regl gecikmesi,
- Göz etrafında şişlik.
Bebeklerde ve Çocuklarda TSH Düşüklüğü
Bebeklerde TSH düşüklüğüne nadir olarak rastlanır. TSH değerinin 10 mU/L veya altında olması tiroit yetmezliği anlamına gelir. Bebeklerde TSH düşüklüğü fark edilmeğinde veya herhangi bir tedavi uygulanmadığında bu durum bazı sorunlara yol açabilir. Çocuklarda TSH yüksekliği konjenital hipertiroidizm ya da diğer adıyla kretinizm olarak bilinir.
Gebelikte TSH Düşüklüğü
Gebelikte TSH düşüklüğü yaşayan kadınlarda prematüre doğum riski oluşabilir. Gebeliğin 37. haftasından önce gerçekleşen doğumlarda bebeklerde düşük doğum ağırlığı görülebilir.
TSH Testi Nasıl Yapılır?
TSH testi bireyin tiroidinin ne kadar iyi çalıştığını anlamak için yapılır. Bu test sayesinde TSH seviyelerinin düşük veya yüksek olup olmadığı görülebilir. TSH testi bireyden kan alınarak uygulanabilir. Bu test için beş dakikadan az süren hızlı bir işlem yeterlidir.
TSH Yüksekliği ve Düşüklüğü Nasıl Tedavi Edilir?
TSH yüksekliği yani hipertiroidizm için birçok tedavi seçeneği bulunur. TSH yüksekliği tedavisi şu şekilde olabilir:
- Antitiroid ilaçlar,
- Radyoaktif iyot,
- Ameliyat,
- Beta-blokerler.
Bebeklerde ve çocuklarda TSH yüksekliği tedavisi şu şekilde olabilir:
- Antitiroid ilaçlar: Tiroit bezinin tiroit hormonu üretimini azaltan ilaçlardır.
- Beta-blokerler: Kalp atışının çok hızlı veya kan basıncının çok yüksek olduğu durumlarda kullanılan ilaçlardır. Antitiroid ilaçlar etkisini gösterdikten sonra beta-blokerler kullanılarak tedavi durdurulabilir.
- İyot veya hidrokortizon: Yenidoğanlarda başka tedavilerin işe yaramaması hâlinde ağız yoluyla iyot veya hidrokortizon verilebilir. Bu ilaçlar, anneden plasentaya geçen antikorlar yenidoğanın kan dolaşımında kaybolunca bırakılır.
- Ameliyat: Bazı TSH düşüklüğü durumlarında ameliyat gerekli olabilir. Graves hastalığına sahip 11 yaş ve üzeri çocuklarda bu durumu kalıcı olarak tedavi edebilmek için başka ek tedaviler de uygulanabilir. Kesin tedavide tiroit bezi radyoaktif iyotla yok edilebilir ya da ameliyatla alınabilir.
Hipertiroidizm tedavi edilmediği durumda bazı sağlık problemlerine neden olabilir. Bu sağlık problemleri şu şekilde sıralanabilir:
- Konjestif kalp yetmezliği (Kalbin vücudun ihtiyaçlarını karşılayacak kadar iyi kan pompalayamadığı uzun vadeli durum),
- Osteoporoz (Kemiklerin zayıflamasına neden olur),
- Atriyal fibrilasyon (Kalbin üst odacıklarında başlayan düzensiz bir kalp ritmi),
- Felç (Beynin bir bölgesinde yeterli kan akışı olmaması hâlinde oluşan durum).
TSH düşüklüğü tedavisi genellikle ilaç kullanılarak tiroidin artık üretmediği hormon miktarını değiştirerek yapılır. Hipotiroid önlenebilir değildir ve bireyin ilaç kullanmasının gerektiği bir durumdur. Yönetilebilir olması sayesinde birey ilaçlarını düzenli bir şekilde kullanarak ve doktor tavsiyelerine uyarak sağlıklı ve normal bir hayata sahip olabilir.
Örneğin iyot açısından zengin bazı yiyecekleri diyete eklemek hormon seviyelerinin artmasına yardımcı olabilir. Bu yiyecekler şu şekilde sıralanabilir:
- Süt ürünleri,
- Yumurta,
- İyotlu tuz,
- Yenilebilir deniz yosunu,
- Et, kümes hayvanları ve deniz ürünleri.
Çocuklarda hipotiroidizm genellikle tiroit hormonu replasman haplarıyla tedavi edilebilir. Hipotirodizm tedavi edilmediği takdirde ortaya çıkabilecek diğer sağlık problemleri şu şekilde listenebilir:
- Ruh sağlığı sorunlarının yaşanması,
- Nefes almada zorluk,
- Vücut ısısının normal seviyede tutulamaması,
- Kalp hastalığı,
- Guatr (tiroit bezinin büyümesi) oluşumu,
- Miksoödem koması.
Onaylanmış İçerik