Günlük hayatta sıklıkla şiddete uğranılsa da bunun farkına varmak kimi zaman güçtür. Özellikle kıskançlık, nefret, korku ve kontrole dayalı sözel ifadelerin çoğu az ya da çok psikolojik şiddet barındırır. Bu gibi durumların farkına varmak için şiddetin ne demek olduğunu daha iyi öğrenmek yardımcı olabilir. Peki, şiddet ne demek ve şiddet türleri nelerdir?
Şiddet Nedir?
Bir bireyin ya da topluluğun zarar görmesine neden olan eylemlere şiddet denir. Uygulanan şiddet fiziksel, psikolojik, ekonomik, sözel ya da cinsel hasara neden olabilir. Aile bireyleri, çiftler veya çalışma arkadaşları arasında, yani herhangi bir ilişki biçiminde şiddet görülebilir. Bireylerin şiddet eğilimi, şiddet eğilimi ölçeği aracılığıyla ölçülür. Bu ölçeğe göre 20 ila 60 arasında alınacak puan bireyin şiddet eğiliminin seviyesini gösterir.
Şiddet Türleri Nelerdir?
Şiddet pek çok şekilde ortaya çıkabildiğinden bireyin bazı durumlarda şiddete uğradığını anlaması güçleşebilir. Özellikle psikolojik ve ekonomik şiddet gibi daha örtülü şekilde gerçekleştirilebilen şiddet türlerini tespit etmek oldukça zordur. Ancak şiddet türlerine ilişkin bilgi sahibi olmak bu konuda yorum yapmayı ve bir tespitte bulunmayı kolaylaştırabilir.
Psikolojik Şiddet Nedir?
Duygusal şiddet olarak da adlandırılan psikolojik şiddet bireyi yani mağduru kontrol etmeyi, korkutmayı ve izole etmeyi amaçlayan, fiziksel olmayan davranışları kapsar. Çoğu zaman tespit edilmesi zor olan psikolojik şiddet romantik ilişkiler, ebeveyn ilişkileri veya profesyonel ilişkiler kapsamında meydana gelebilir.
Aşağılama, alay etme, zorbalık, izole etme, korkutma, sessiz kalma, manipüle etme, isim takma, tehdit etme, taciz, aşırı kıskançlık, kontrol etme, çocuklaştırma ve hakaret etme gibi davranışlar sık rastlanılan psikolojik şiddet örnekleri olarak sayılabilir. Kontrol ve korku yaratan bir davranış örüntüsü olarak ortaya çıkan psikolojik şiddet bireylerde kaygıya, uykusuzluğa, kafa karışıklığına, öz güvenin düşmesine, konsantrasyon güçlüğüne veya sosyal geri çekilmeye sebep olabilir.
Psikolojik Şiddetin Türleri Nelerdir?
Psikolojik şiddetin yaygın görülen bazı türlerini şöyle sıralayabiliriz:
- Ghosting: Yok olmak olarak tanımlanan ghosting, ikili ilişkilerde partnerin bir anda ortadan kaybolması durumunu ifade eder.
- Gaslighting: Bireyin sürekli kendisinden şüphe etmesine odaklanılan konuşmalara ve manipülasyonlara maruz kaldığı bir şiddet türüdür. Bu tür konuşmalarla bireyin aklı bulandırılarak gerçeklikten uzaklaştırılır ve asıl suçlu veya sorunlu kişi kendisiymiş gibi hissettirilir.
- Stashing: İkili ilişkilerde partnerlerden birinin diğerini ailesinden ve sosyal çevresinden saklamasını ifade eder.
- Zombieing: Aniden ortaya çıkmak olarak tanımlanan bu şiddet türünde bireyin hayatından çıkan birinin aniden geri dönmesi ve mevcut yaşam düzenini bozmaya çalışmasını ifade eder.
- Breadcrumbing: Bireyin bazen çok ilgili davranırken bazen ortadan kaybolması durumunu ifade eder. Yemleme olarak tanımlanan bu durumda, ikili ilişki içerisinde bir yandan karşı tarafa yoğun ilgi hissettirilirken bir yandan bir türlü ciddi bir ilişkiye geçilemediği görülür.
Sözel Şiddet Nedir?
Sözcüklerin karşı tarafı aşağılamaya, manipüle etmeye, ona hükmetmeye, saldırmaya veya onunla alay etmeye yönelik kullanılmasına sözel şiddet denir. Bağırma, isim takma, eleştirme, suçlama, yargılama, tehdit, hakaret ve küfür etme, küçümseyici davranışlarda bulunma sözel şiddet kapsamında ele alınabilir. Sözel şiddet her türlü ilişki biçiminde meydana gelebilir ve çoğunlukla kurbanın üzerinde kontrolün sürdürülmesi amacıyla uygulanır.
Fiziksel Şiddet Nedir?
Bireyin bedenine zarar verecek her türlü davranış fiziksel şiddet olarak kabul edilir. Tokat atma, vurma, boğma, sarsma, saç çekme, yakma, tekmeleme, itekleme, üzerine eşya fırlatma, bıçak/silah gibi tehlikeli nesnelerle zarar verme veya tehdit etme gibi davranışlar fiziksel şiddet kapsamında değerlendirilir. Bireyin ellerinin ve ayaklarının bağlanması ve bir odaya kilitlenmesi gibi isteğinin dışında gerçekleşen durumlar da özgürlüğün kısıtlanmasına neden olur ve bireyin bütünsel varlığını tehdit ettiği için fiziksel şiddettir.
Aile içinde gerçekleşen her türlü istismar aile içi şiddet olarak tanımlanır. İhmalle birlikte ekonomik, cinsel, duygusal ve fiziksel şiddet, aile içi şiddet kapsamında sıklıkla görülür. Özellikle fiziksel güç açısından daha zayıf olarak görülen kadınlar ve çocuklar, aile içi şiddetin en yaygın mağdurları arasında yer alır. Kesikler, kırık kemikler, mor gözler, çürükler, ip izleri, açık yaralar ve yanıklar fiziksel şiddetin bazı belirtilerindendir.
Cinsel Şiddet Nedir?
Bireyin rızası olmadan gerçekleşen herhangi bir cinsel aktivite cinsel şiddet kapsamında değerlendirilir. Tecavüz, teşhir, uygunsuz bakış veya dokunma, cinsel alay, ima ve cinsel fotoğrafçılık cinsel şiddet örnekleri olarak sayılabilir. Cinsel şiddet korkuya, üzüntüye, şoka, içe kapanmaya, kaygıya veya depresyona neden olabilir.
Ekonomik Şiddet Nedir?
Ekonomik şiddet bireyin finansal kaynaklar edinmesini ve onu kullanma yeteneğini kontrol etmeyi içerir. Finansal şiddetin amacı, ilişkide gücü ve kontrolü ele geçirmektir. Bu nedenle mağdurun çalışması engellenebilir veya istismarcı mağdurun kazandığı paraya el koyabilir, parayı nasıl kullanacağını kontrol etmeye çalışabilir. Ekonomik şiddet, aile içi şiddet kapsamında en çok görülen şiddet türlerinden biridir. Örneğin kadınların şiddet gördükleri partnerlerinden ayrılamamalarının önde gelen nedenlerinden biri finansal güvensizliktir.
Dijital Şiddet Nedir?
Dijital şiddet cep telefonu, internet uygulamaları ve e-postalar gibi teknik cihazlar ve dijital medya yardımıyla bireylere veya topluluklara zarar veren eylemlerin gerçekleştirilmesini ifade eder. Bu tür, sanal şiddet, siber şiddet, siber taciz, siber zorbalık, sanal zorbalık, elektronik zorbalık ve çevrim içi şiddet gibi çeşitli isimlerle de bilinir. Toplumsal cinsiyete dayalı şiddet kapsamında kadınların dijital şiddete daha fazla maruz kaldığını söylemek mümkündür.
Dijital şiddet farklı biçimlerde uygulanabilir. Bu şiddet biçimleri şunlardır:
- Siber Takip: Bireyin ısrarlı ve kasıtlı şekilde takip edilmesini ifade eder. Bu şiddet biçiminde istismarcı, bireyi taciz ve takip etmek için e-postayı, mesaj araçlarını ve sosyal ağları kullanır. Bu takip yerini zamanla tehdide ve şantaja bırakabilir.
- Görüntüye Dayalı Cinsel Şiddet: Bireyin rızası olmadan mahrem görüntülerinin veya videolarının yayınlanmasını ve yayılmasını ifade eder. Bu özel mesajların ve kayıtların paylaşılması gibi durumlar yasal olarak suçtur.
- Kimlik Hırsızlığı: Sosyal ağlarda bireyin bilgisi dışında onun adına ve onun fotoğrafıyla bir hesap oluşturup burada uygunsuz içeriklerin paylaşılması kimlik hırsızlığı olarak değerlendirilir.
- Doxing: Bireyin kişisel verilerinin yayınlanması anlamına gelir. Telefon numarası, doğum tarihi ve adresi gibi verilerin yayılmasıyla o kişiye zarar vermek amaçlanır.
- Siber Zorbalık: Bireyin uzun süre sosyal ağlar, e-postalar veya mesajlar aracılığıyla taciz edilmesini ifade eder. Siber zorbalık hem dijital olarak hem gerçek dünyada aynı anda sürdürülebilir. Bu yolla birey hakkında gerçek dışı bilgilerin, dedikoduların ve söylentilerin yayılması sağlanabilir.
- Nefret Söylemi: İntihar çağrıları, tecavüz tehditleri, hakaret ve değersizleştirmeye yönelik saldırgan mesajların ve çağrıların yayılması anlamına gelir.
Şiddet Döngüsü Nedir?
Bazı durumlarda şiddetin tekrarlayıcı olduğu görülebilir. Özellikle geçmişte travma yaşayan bireyler, tetikleyici olaylarla veya durumlarla birlikte aşina oldukları bu eski kalıp davranışları tekrarlama eğilimi gösterebilir. Bu durum şiddet döngüsüne işaret eder. Şiddet döngüsünün evrelerini dört aşamada ele alabiliriz:
- Birinci Evre (Gerginlik Dönemi): Gerginliğin arttığı bu evrede istismarcının öfkesinin başladığı görülür. Bu aşamada karşı taraf istismarcıyı sakinleştirmeye veya alttan almaya çalışabilir.
- İkinci Evre (Olay): Bu aşamada şiddet olayı gerçekleşir. Fiziksel, psikolojik veya cinsel şiddet olabilir.
- Üçüncü Evre (Balayı Dönemi): İstismarcının yaptıklarından pişman olduğu ve kendini affettirmeye çalıştığı bu aşama, balayı dönemi olarak da tanımlanır.
- Dördüncü Evre (Sakinlik Dönemi): Sakinlik döneminin yaşandığı bu evrede istismarcı söz konusu olayın hiç yaşanmadığını iddia edebilir veya davranışlarına bahaneler üretebilir. Değişebileceğini iddia ederek karşı tarafın güvenini kazanmaya çalışabilir.
Şiddetle Mücadele İçin Ne Yapılmalı?
Şiddet her toplumda ve istisnasız hayatın her alanında bir sorun olarak karşımıza çıkar. Özellikle aile içi şiddet, kadına yönelik şiddet, hayvana şiddet, sağlıkta şiddet, evlilikte şiddet, flörtte şiddet ve çocuk istismarı gibi pek çok noktada şiddetin farklı biçimlerine rastlanır. Ayrıca şiddet görmek de kimi zaman şiddet doğurur. Örneğin evde şiddet görerek büyüyen çocuklarda şiddet eğilimi sıklıkla görülür. Bu gibi problemlerin önüne geçebilmek için şiddetle mücadele kapsamında şunlar yapılabilir:
- Şiddete karşı toplumsal bir bilinç oluşturulabilir ve sosyal farkındalık artırılabilir,
- Devlet şiddete karşı çok yönlü politikalar geliştirebilir,
- Şiddete karşı mevzuatta bulunan ancak uygulamada yaşanan eksiklikler giderilebilir,
- Kadınlar eğitim ve iş hayatında desteklenerek onların eşit toplumsal şartlara kavuşmaları hedeflenebilir.
Onaylanmış İçerik