Romatoid Artrit Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Romatoid artrit, kişilerin günlük yaşamını etkileyebilen kronik bir rahatsızlıktır. Bağışıklık sisteminin eklemleri kaplayan dokularına saldıran bir artrit türü olan romatoid artrit, vücudun diğer kısımlarını da etkileyebilir. Gelin, "Romatoid artrit nedir? Nedenleri ve belirtileri nelerdir? Tedavisi nasıl yapılır?" gibi soruların cevaplarını inceleyelim.

Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Nedir?

Kronik romatoid artrit, eklemlerden daha fazlasını etkileyebilen inflamatuar bir hastalıktır. Eklem ağrısı, şişlik ve hasara neden olabilen romatoid artrit; cilt, göz, akciğer, kalp ve kan damarları gibi çeşitli vücut sistemlerine zarar verebilir. Romatoid artrit, bağışıklık sisteminin düzgün çalışmayarak eklemlerin sinovyum adı verilen iç yüzeyine saldırmasıyla meydana gelen otoimmün bir rahatsızlıktır.

Romatoid artrit her iki cinste de görülebilir ancak kadınlarda erkeklere oranla 2,5 kat daha fazla rastlanır. Genellikle 30 ila 60 yaşlarda bireylerde belirtiler daha sık görülür. Genç yetişkinlerde ve çocuklarda romatoid artrit belirtileri 16-40 yaş arasında görülmeye başlanırsa bu genç başlangıçlı romatoid artrit yani YORA olarak isimlendirilir. 60 yaşından sonra semptomların görülmesine ise geç başlangıçlı romatoid artrit yani LORA denir.

Romatoid Artrit Evreleri Nelerdir?

Romatoid artrit erken evre teşhisi bu hastalığın tedavisi için önemlidir. Bu aşamalar hastalığın tedavisini etkileyebilir. Romatoid artrit evreleri şu şekilde sıralanabilir:

• İlk evre: Bu evrede hastalar hafif semptomlar yaşamaya başlayabilir. Özellikle ellerdeki ve ayaklardaki küçük eklemlerde ağrılar ve hafif eklem şişmeleri görülebilir. Sabah sertliği ve bazı hareket kısıtlamaları olabilir. Bu evrede hastalığın tanısını koymak zor olabilir.
• İkinci evre: Bu evrede vücut antikor üretmeye başlar ve semptomlar daha kalıcı hâle gelebilir. Eklem iltihabı gibi çeşitli rahatsızlıklar oluşabilir. Semptomların daha belirgin olması, hastalığın teşhisini kolaylaştırır. Bu evrede eklemlerde ağrı ve şişlik artar. Sabah sertliği ve hareket kısıtlaması ilk evreye göre daha uzun sürebilir.
• Üçüncü evre: Semptomların arttığı, eklemlerin hem biçiminin hem işlevinin etkilendiği evredir. Hastalar bu evrede daha şiddetli ağrı yaşayabilir ve eklem iltihapları oluşabilir. Eklemlerde hasar, deformasyon ve kırılma riski artabilir. Deri altında sert topaklar hâlinde romatoid nodüller oluşabilir.
• Dördüncü evre: Hastalığın en şiddetli aşamasıdır. Bu evrede hareketlilik sınırlanabilir. Eklem hasarları ve deformitesi artabilir. Şişlik, kırık ve ağrılar yaygın şekilde görülebilir. Bu evrede hastalar akut romatoid artrit semptomları yaşayabilirler.

Romatoid artrit tedavi edilmediği durumlarda bazı komplikasyonlara neden olabilir. Romatoid artrit komplikasyonları şu şekilde verilebilir:

• Karpal tünel sendromu,
• Yaygın inflamasyon,
• Eklem hasarı,
• Kalp-damar hastalıkları,
• Servikal miyelopati,
• Osteoporoz,
• Romatoid nödüller,
• Kuru gözler ve ağız,
• Lenfoma.

Romatoid Artrit Belirtileri Nelerdir? Kimlerde Daha Sık Görülür?

Romatoid artrit hastalığının en belirgin belirtileri eklem ağrısı, kızarıklık, şişlik ve sertlik olarak gözlenir. Bu hastalığın belirtileri şu şekilde görülebilir:

• Altı haftadan daha uzun süreli eklem ağrısı, şişlik, hassasiyet ve sertlik,
• 30 dakikadan daha uzun süren sabah sertliği,
• Vücudun iki tarafındaki birden fazla eklemin etkilenmesi,
• Genellike ilk olarak bilek, el, ayak gibi küçük eklemlerin etkilenmesi.

Eklemlerde görülen belirtilerin yanı sıra diğer belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Yorgunluk ve hâlsizlik,
• Yüksek ateş,
• İştah kaybı,
• Kilo kaybı.

Romatoid artrit vücudun diğer bölgelerini etkileyebilir. Bu durumlarda romatoid artrit, akciğer ve kalbi etkiliyorsa göğüs ağrısı görülebilir.

Romatoid artrit akciğer tutulumu bu hastalığa sahip kişiler arasında yaygın görülebilir. Ses kısıklığı, boğaz ağrısı, inatçı öksürük, nefes darlığı gibi şikâyetler akciğer tutulumunun belirtileri arasında yer alır. Romatoid artrit hastalarının %40'ında herhangi bir evrede akciğer tutulumuna rastlanabilir.

Bazı durumlarda romatoid artrit böbrek tutulumu belirtileri de söz konusu olabilir. Böbreklerde amiloid proteininin birikmesine bağlı olarak böbrek fonksiyonlarında bozulma görülebilir. Bu rahatsızlığın belirtileri arasında idrar anormallikleri başta gelebilir.

Romatoid artrit cilt bulguları ise romatoid nodüller, kemikli bölgelerde deri altında küçük topaklar şeklinde olabilir.

Dizde romatoid artrit belirtileri şu şekildedir:

• Bükülmesi ve düzeltilmesi zor, sert, şişmiş eklemler,
• Şiddetli fiziksel aktivite ile daha da artan ağrı,
• Dinlenme sonrasında da devam eden ağrı ve şişlik,
• Dizde zayıflık veya bükülme hissi,
• Hareket sırasında eklemlerin ani hareketi veya kitlenmesi,
• Gıcırtı, tıklama, yapışma veya taşlama sesleri.

Ellerde romatoid artrit belirtileri şu şekildedir:

• Ağrı, şişlik ve sertlik,
• Dokunulduğunda sıcak ve hassas olan el ve parmak eklemleri,
• Şekilsiz parmak eklemleri,
• Ellerde uyuşma ve karıncalanma,
• Tükenmişlik,
• Sabahları bir saatten fazla süren ağrı ve sertlik.

Romatoid artrit, en sık görülen romatizmalar arasında yer alır. Ülkemizdeki erişkin nüfusta her 1000 kişiden 5'inde bu hastalığın olduğu tahmin edilir. 

Romatoid Artrit Neden Olur?

Romatoid artrit tek bir nedeni olmayan, otoimmün bir hastalıktır. Bu otoimmün hastalıklar, genetik olarak yatkın kişilerde çevresel faktörlerin etkisiyle bağışıklık sisteminin normalden farklı çalışmasıyla oluşur. Vücudun kendi dokularına karşı yanıt vererek sağlıklı dokuları yıpratması sonucunda rahatsızlıklar ortaya çıkar. Romatoid artritte bu durum eklemlerde ve diğer dokularda hastalığa neden olur. Özellikle genetik yatkınlığı olan kişilerde sigara kullanımı ve diş eti hastalıkları romatoid artritin ortaya çıkmasına neden olabilir.

Romatoid Artrit Genetik midir?

Romatoid artrit nedenleri arasında kalıtımın etkisi olduğu düşünülür. Birçok genetik ve çevresel faktör bu hastalığın oluşmasında rol oynar. Ancak romatoid artritten muzdarip bir aile üyesine sahip olmak bu hastalığa yakalanma riskini arttıran faktörlerdendir. Bu genetik belirteçlere sahip olmak hastalığa yakalanma ihtimalini arttırır.

Romatoid Artrit Nasıl Teşhis Edilir?

Eklem sertliği ve iltihabına birçok durum neden olabileceğinden romatoid artrit teşhisi zor olabilir ve doktor muayenesi gerektirebilir. Bu hastalığın teşhisi için kesin bir test yoktur. Ancak bazı romatoid artrit testleri yapılabilir ve şu adımlar izlenebilir:

• Doktor tarafından yapılan fiziksel muayene sonucunda eklemlerdeki şişlik ve hareket kısıtlaması kontrol edilir.
• Kan testleri yapılabilir. Hiçbir kan testi bu hastalığın teşhisinin kesin olarak yapılmasını sağlamasa da belirtileri gösterebilir. Eritrosit sedimantasyon hızı (ESR), C-reaktif protein (CRP) testleri ve tam kan sayımı istenebilir.
• X ışınları ve MR taramaları gibi görüntülemeler gerekli olabilir.
• Fiziksel durum değerlendirmesi yapılabilir.

Romatoid Artrite Hangi Bölüm Bakar?

Romatoid artritle romatoloji bölümü ilgilenir. Romatoid artrit tedavisi romatologlar tarafından yapılır.

Romatoid Artrit CRP Değeri Kaç Olmalı?

Romatoid artritin iltihaplanmaya neden olduğu durumlarda vücut yanıt olarak kan dolaşımına CRP salar. CRP düzeyinin 10 mg/l'nin üzerinde olması inflamasyon belirtisi olabilir. Romatoid artrit ilaçları kullanılarak kandaki inflamasyon ve CRP seviyesi azaltılabilir.

Romatoid Artrit Tedavisi

Romatoid artririn kesin bir tedavisi yoktur. Ancak semptomları azaltmaya yönelik bazı tedavi yöntemleri uygulanabilir.Bu yöntemler şu şekilde sıralanabilir:

• İlaçlar,
• Fizik tedavi,
• Ameliyat.

Bu hastalığın tedavisindeki amaçlar şu şekildedir:

• Enflamasyonu durdurmak veya semptomları mümkün olan en düşük seviyeye indirmek,
• Semptomları hafifletmek,
• Eklem ve organ hasarını önlemek,
• Fonksiyonları ve genel refahı iyileştirmek,
• Uzun vadeli komplikasyonları azaltmak.

İlaç Tedavisi

Doktorun önerdiği ilaç türleri belirtilerin şiddetine ve süresine bağlı olarak değişebilir. İlaçların yan etkileri olabileceğinden doktor kontrolünde kullanmak faydalı olacaktır.

• NSAID: Steroid olmayan antiinflumatuar ilaçlardır. Bu ilaçlar ağrıyı hafifletebilir ve iltihabı azaltabilir. 
• Steroidler: Semptomları hızlı bir şekilde hafifletmek ve ilacın kademeli olarak azaltılması amacıyla bir kortikosteroid reçete edilebilir. Bu ilaçlar inflamasyonu ve ağrıyı azaltır ve eklem hasarını yavaşlatır.
• Geleneksel DMARD: Bu ilaçlar romatoid artritin ilerlemesini yavaşlatabilir ve eklemleri ve diğer dokuları kalıcı hasarlardan koruyabilir. 
• Biyolojik ajanlar
• Hedeflenen sentetik DMARD

Doktor tarafından hastalara romatoid artrit iğne tedavisi önerilebilir. Romatoid artrit iğne tedavisinde ilaç ile infüzyon tedavisi uygulanır. Biyolojik ilaçlar infüzyon olarak alınabilen ilaçlardandır ve eklem hasarını önlemek için vücuttaki iltihabı azaltır. Bu ilaçlardan bazıları hastanın evde kendi kendine uygulayabileceği enjeksiyonlardır. Yan etki yaratması durumuna karşın infüzyon için doktor kontrolünde ilerlemek sağlıklı olabilir.

Fizik Tedavi

Doktorlar bazı durumlarda romatoid artrit fizik tedavi egzersizleri önerebilirler. Bu tedavi, eklemleri esnek tutmaya yardımcı olacak egzersizleri içerebilir. Bir fizik tedavi uzmanı tarafından eklemleri rahatlatacak ve günlük görevleri yerine getirirken zorlanmaya engel olacak hareketler öğrenilir.

Beslenme ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Romatoid artritte beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleri önemli olabilir. Bu değişiklikler şu şekilde sıralanabilir:

• Sağlıklı beslenmek ve uygun bir diyet uygulamak tedavi yöntemleri arasında yer alabilir. Önerilen çeşit ve miktarlarda, dengeli, besleyici bir romatoid artrit beslenme programı ideal kiloyu korumada ve sağlığın düzelmesinde etkili rol oynayabilir. 
• Sigara gibi zararlı maddelerden uzak durmak fayda sağlayabilir.
• Hareket etmek ve egzersiz yapmak işe yarayabilir. Asansör yerine merdiven kullanmak, yürüyüş yapmak gibi küçük değişikliklerle hareket etmek hayatın bir parçası hâline getirilebilir.
• Gün içerisinde mola vererek var olan enerji ve eklemler korunabilir. Eklemlerde şişlik, ağrı veya sertlik hissedildiğinde ara vermek ve dinlenmek önemli olabilir. Böylece alevlenme sonucu meydana gelebilecek iltihap ve yorgunluk azalabilir.
• Soğuk tedaviler, akut ağrılara ve şişmiş eklemlere iyi gelebilir. Soğuk tedavi, ağrılı bölgeleri yatıştırabilir ve iltihabı azaltıcı etki gösterebilir. Isı yastıkları ve sıcak banyolar gibi ısı tedavileri ise sert eklemleri ve yoğun kasları yatıştırmaya yardımcı olabilir.
• Krem, jel ve yapışkan bant gibi ürünler eklem ve kaslardaki ağrıyı hafifletmede etkili olabilir.
• Meditasyon ve derin nefes alma gibi stresi azaltan egzersizler yapılabilir. Uygun tekniklerle yapılan masaj ağrıyı azaltmaya, ağrıyan kasları gevşetmeye ve kaygıyı dindirmeye yardımcı olabilir.
• Çeşitli takviyeler romatoid artrit ağrısına ve sabah tutukluğuna iyi gelebilir. Herhangi bir takviye almadan önce yan etkileri ve kullandığınız diğer ilaçları nasıl etkileyebileceğiyle ilgili doktora danışmak önemlidir.
• Psikolojik ve sosyal destek almak faydalı olabilir. Olumlu destek sağlayabilecek arkadaşlar ve aile üyeleri ile konuşmak, keyif alınan aktiviteleri yapmak ruh sağlığına iyi gelebilir. 

Sık Sorulan Sorular

Fibromiyalji ve romatoid artrit farkı nedir?

Benzer semptomlara sahip olabilen bu rahatsızlıklar arasında birkaç önemli fark vardır. Fibromiyalji ve romatoid artrit arasındaki farklar şu şekilde sıralanabilir:

• Romatoid artritte eklemlerde gözle görülür hasarlar oluşurken fibromiyaljide bu duruma rastlanmaz.
• Romatoid artrit, şişmeye ve şekil bozukluklarına neden olur.
• Romatoid artritte ağrı başlangıçta el, bilek, diz ve ayak parmaklarında yoğun hissedilir. Fibromiyaljide ağrılar daha geniş bölgelere yayılabilir.
• Romatoid artrit, eklemlerde iltihap oluşturabilir ve acı geçici olabilir. Fibromiyaljide ise ağrı sabittir ve vücudun her yerinde görülebilir. En az 3 ay süren donuk bir ağrı hissi oluşabilir.
• Fibromiyaljide dışarıdan biri dokunduğunda dahi acı hissi oluşur. 45 dakika oturmak gibi basit bir aktivite bile ağrı yapabilir.

Osteoartrit ve romatoid artrit farkları nelerdir?

Osteoartrit ve  romatoid artrit, ağrı ve eklem hasarına neden olan iki farklı artrit türü olmasına rağmen birbirinden farklı rahatsızlıklardır. Osteoartrit romatoid artrit farkları şu şekilde sıralanabilir;

• Romatoid artrit otoimmün bir hastalıkken osteoartrit otoimmün bir hastalık değildir.
• Romatoid artrit, bağışıklık sisteminin eklemlerin astarından başlayarak eklemlere saldırdığı bir hastalıkken osteoartrit eklemlerde bulunan kemikleri kaplayan kıkırdağın aşınmasıdır.
• Romatoid artrtit genellikle el ve ayaklardaki küçük eklemlere saldırır. Osteoartritin ise el ve omurga gibi çok kullanılan, kalça ve dizler gibi ağırlık taşıyan yerleri etkileme olasılığı daha yüksektir. Romatoid artrit el deformiteleri görülebilen bir rahatsızlıktır. Romatoid artritte ayak deformiteleri de görülebilir. 
• Romatoid artrit bir saat ve daha uzun süren sabah sertliğine neden olabilir ama osteoartritte bu durum görülmez. 

Romatoid artrit ilerler mi?

Romatoid artrit evreleri olan ve ilerleyebilen bir rahatsızlıktır. Uygun bir şekilde tedavi edilmediğinde kişinin günlük yaşamını etkileyebilir.

Romatoid artrit günlük yaşam kalitesini nasıl etkiler?

Romatoid artrit, ağrı ve sertlik hissinin yoğunluğuna ve eklem hasarınızın boyutuna bağlı olarak günlük basit işlerin yapılmasını zorlaştırabilir ve bu işlerin daha uzun sürede tamamlanmasına neden olabilir. Örneğin sabahları eklem sertleşmesi ve ağrısı sık görüldüğünden bu durum kişinin yataktan kalkmasını zorlaştırabilir. Hastalığın ilerlemesi durumunda ise çamaşır yıkama, yemek pişirme, temizlik, bahçe işleri ve eğlence faaliyetleri gibi günlük hayatta yapılan işleri yapmak zor bir hâl alabilir.

Romatoid artritte yorgunluk nasıl yönetilir?

Romatoid artritte yorgunluğun yönetimi kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Ancak bu yaklaşımlar ile yorgunluğu yönetmek daha kolay olabilir:

• Yorgunluğun hastalığın bir parçası olduğunu kabul etmek,
• Suçluluk duygusunu yok etmek (Bunun tembellik değil, hastalık olduğunun bilincinde olmak),
• Düzenli romatoid artrit egzersizleri yapmak ve daha fazla hareket etmek,
• Uyku kalitesini iyileştirmek ve daha iyi bir uyku deneyimi yaşamak,
• Gün içinde kısa molalar vererek dinlenmek,
• Doğru ve sağlıklı beslenmek,
• Su içmeyi unutmamak, 
• Masaj, akupuntur gibi tamamlayıcı tedavileri araştırmak, 
• Bilişsel davranışçı terapi almak,
• Doktor kontrolünde ilerlemek.

Romatoid artritli hastalar çocuk sahibi olabilir mi?

Araştırmalara göre bu hastalığa sahip kadınlar hamile kalma konusunda sağlıklı kadınlara göre daha fazla zorluk yaşayabilir. Ancak bu hastalık çocuk sahibi olmaya engel değildir.

Seropozitif romatoid artrit nedir?

Seropozitif romatoid artrit, iltihaplı romatizmanın en yaygın türüdür. Romatoid artrit rahatsızlığına sahip kişilerin %60 ila %80'i seropozitiftir. Bu durum, kanın vücuda saldırabilecek ve eklemleri alevlendirebilecek antikorlara sahip olduğu anlamına gelir. Bunlara anti-siklik sitrülinlenmiş peptitler (anti-CCP) ve anti-sitrülinlenmiş protein antikorları (ACPA) denir.

Romatoid artrit sırt ağrısı yapar mı?

Romatoid artrit hastalığında sırt ağrısı görülebilir.

Romatoid artrit lenf bezi şişmesi yapar mı?

Romatoid artritte lenf bezleri şişebilir. Bunun sebebi lenf bezlerinin hastalıktaki inflamasyonu yönetmedeki rolleridir.

Romatoid artrit kanda çıkar mı?

Romatoid artrit için özel bir kan testi olmamasına karşın çeşitli kan testlerindeki romatoid artrit belirtileriyle hastalığın olup olmadığı anlaşılabilir. 

Romatoid artritte beslenme programı nasıl olmalıdır?

Yapılan araştırmalar sonucunda omega-3 asitlerinin, vejetaryen beslenmenin ve akdeniz diyetinin bu hastalık üzerinde olumlu etkileri olduğu görülmüştür. Bu hastaların diyetlerinin bitkisel ağırlıkta olması ve daha az protein içermesi önemli olabilir. Sebze ve meyvelerdeki lifler CRP'yi düşürür. Antioksidan açısından zengin besinler vücuttaki enflamasyonu azaltmaya yardımcı olabilir. Kalsiyum yönünden zengin besinlerin tüketilmesi de olumlu etki sağlayabilir. Zeytinyağı anti-inflamatuar etkisiyle yemekler için tercih edilebilir.