PMS (Âdet Öncesi Gerginlik Sendromu) Nedir?

Yumurtlama dönemi devam eden kadınlar her ayın belli dönemlerinde ruh hâli değişimleri yaşayabilir, beslenme rutinlerinin dışına çıkabilir veya kas ağrılarıyla karşı karşıya kalabilir. Öngörülebilir bu semptomların şiddeti kadından kadına değişse de belirli bir düzende tekrar etme eğilimindedir.

Yaşadığınız bu semptomların hayatınızı kontrol etmesini engelleyebilir, neyle karşı karşıya olduğunuzu öğrenerek süreci daha etkili şekilde yönetebilirsiniz. PMS'in ne olduğunu, "Âdet öncesi sendromu ne zaman başlar?" ve "PMS dönemi nasıl atlatılır?" gibi soruların yanıtlarını yazımızda bulabilirsiniz.

PMS (Âdet Öncesi Gerginlik Sendromu) Nedir?

PMS'in açılımı premenstrüel sendromdur ve halk arasında âdet öncesi gerginlik olarak bilinir. "PMS ne demek?" sorusu âdet öncesi dönemde kadınların yaşadığı duygu durum dalgalanmaları ve çeşitli semptomların bütünü şeklinde yanıtlanabilir.

Bu aşamada "PMS dönemi ne zaman başlar?" sorusunun yanıtı merak edilebilir. Menstrüel döngünün ikinci yarısında östrojen ve progesteron seviyelerindeki artışa bağlı olarak kendini gösterebilen süreç, genellikle kanama başladıktan sonra hafifler. Regl kadınlarda her ay tekrar eden bir döngü olduğundan âdet öncesi sendromundan muzdarip kişilerin sosyal, mesleki ve ailevi ilişkileri bu semptomlardan olumsuz etkilenebilir. Ancak bu semptomların PMS kaynaklı olduğunu bilmek sosyal uyum konusunda bireylere yardımcı olabilir. 

PMS'in tipik belirtileri üç farklı şekilde görülebilir:

• 1. tip en sık görülen türüdür. Geç premenstrüel dönemi denilen regle yakın günlerde kendini gösterir.
• 2. tip yumurtlama dönemiyle başlar ve belirtileri birkaç gün içinde kendiliğinden ortadan kalkar.
• 3. tip ovulasyonla beraber belirtilerin başlayıp luteal faz denen ve genellikle 14 gün süren bir dönemi kapsar. Her âdet döngüsünde tekrarladığından kadınların yaşam kalitelerini önemli ölçüde etkileyebilir. 

PMS (Âdet Öncesi Gerginlik Sendromu) Belirtileri Nelerdir?

Âdet öncesi sendromu belirtileri arasında fiziksel, ruhsal ve davranışsal bazı belirtiler gözlenebilir. PMS dönemi belirtilerini şöyle sıralayabiliriz:

• Göğüsler büyür ve hassaslaşır. Özellikle uç kısmına dokunulduğunda acı hissedilebilir.
• Baş ağrısı yaşanabilir.
• Hâlsizlik ve aşırı uyuma isteği olabilir.
• İştah artabilir.
• Sinirlilik, endişeli hâl, kaygı gibi duygusal dalgalanmalar yaşanabilir.
• Cinsel istekte artış ve depresyon belirtileri görülebilir.
• Ödeme bağlı olarak kilo artışı, kabızlık veya ishal gibi sindirim sorunları görülebilir.
• Aşırı susama ve ani gelişen alkol intoleransı olabilir.
• Hormonal değişiklik nedeniyle deride sebum üretimi artabileceğinden bu madde gözenekleri tıkayabilir ve sonucunda sivilcelenme görülebilir. 
• Eklem ve kas ağrıları baş gösterebilir.
• Sosyal olarak içe kapanma ve aşırı bunalmış hissetme gibi duygusal değişimler gözlenebilir.
• Alt karın bölgesinde ağrı ve kasılmalar yaşanabilir. Rahim kaslarının kasılmasından kaynaklı ağrılar genelde regl başlangıcından birkaç gün önce yoğun şekilde başlar ve birkaç gün boyunca devam eder. Bazı kadınlarda çok şiddetli ağrılar görülebilir. 
• Ağlama hissi, uykusuzluk, ses ve kokuya karşı hassasiyet gibi semptomlar da yaşanabilir.

PMS Kimlerde Daha Sık Görülür?

Âdet gören kadınlar PMS yaşayabilir ancak bazı kadınlarda bu semptomların görülme ihtimali daha yüksektir. 

• Yaş ilerledikçe PMS semptomlarının şiddeti azalabilir. Dolayısıyla 20-40 yaş arasındaki kadınlar daha yoğun semptomlar hissedebilir.
• En az bir kez doğum yapmış kadınlar PMS'e daha yatkındır. Çocuk sayısı arttıkça PMS semptomlarında artış görülebilir.
• Ailesindeki kadınlarda bu semptomlar olan kadınların semptomları yaşama olasılığı fazladır.
• Depresyon veya farklı bir duygu durumu bozukluğu yaşayan kadınlarda daha sık görülebilir. 

PMS (Âdet Öncesi Gerginlik Sendromu) Neden Olur?

PMS'in tek ve kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte hormonal sistemle ilişkili olduğu düşünülür. Dolayısıyla "Âdet öncesi gerginlik neden olur?" sorusunun net bir cevabı olmasa da bu semptomları meydana getirdiği düşünülen bazı nedenleri şöyle sıralayabiliriz:

• PMS'in başlıca nedenlerinden biri hormonal dalgalanmadır. Âdet döngüsünde östrojen ve progesteron seviyeleri değişir. Bu da beyindeki seratonin hormonunun miktarını azaltabilir. Bu hormon duygusal durumun düzenlenmesinde yetkilidir. Düşen serotoninle depresyon, yorgunluk, uyku sorunları gibi belirtiler baş gösterebilir.
• Genetik yatkınlık PMS'e neden olabilir. Ailelerinde bipolar bozukluk, doğum sonrası depresyon gibi sağlık sorunları olan kadınların bu semptomları gösterme ihtimalleri artabilir. 
• Stresli olmak da PMS'i tetikleyebilir çünkü stres arttığında hormonal denge bozulabilir. Bu da PMS'in tetikleyicilerinden biri olabilir. 
• Aşırı miktarda tuz, şeker, kafein tüketimi gibi sağlıksız beslenme öyküsü olan kadınlarda PMS semptomları görülebilir. 
• Magnezyum ve çinko mineral seviyelerinin azalması önemli bir etkendir.
• A ve B vitaminleri başta olmak üzere diğer vitamin seviyelerinin yetersiz olması semptomlara sebep olabilir. 
• Çevresel toksinlere maruz kalmak ve hormon üreten endokrin sisteminin zarar görmesi de PMS'i tetikleyebilir. 

PMS (Âdet Öncesi Gerginlik Sendromu) Tanısı Nasıl Konur?

Tanı koymak için kesin bir test yoktur. Sendromları yaşayan kişinin birkaç ay süreyle takip edilmesi ve şiddet düzeyinin süreleriyle birlikte kaydedilmesi gerekir. 

• Öncelikle bu semptomların herhangi bir zamanda değil regle yakın dönemlerde olup olmadığı netleştirilir.
• Tüm belirtilerin regl olduktan sonraki birkaç gün içinde ortadan kalkması beklenir.
• Birkaç ay boyunca menstrüel döngünün takip edilmesi sonucu benzer sonuçların alınması teşhisi kolaylaştırır.
• Belirtilerin, kadının günlük yaşamını hatta sosyal hayatını etkileyip etkilemediği belirlenir.
• Bu takip ve teşhis süresince yaşanan semptomlar fiziksel ve ruhsal olarak iki ayrı şekilde değerlendirilerek teşhis konur.

PMS (Âdet Öncesi Gerginlik Sendromu) Nasıl Atlatılır?

Bu durumun net olarak belirlenen bir tedavisi olmadığından her kadın için âdet öncesi sendromu tedavisi farklı planlanabilir. Semptomların şiddetlerini azaltmak için farklı baskılayıcılar kullanılabilir. Bu tedavide asıl amaç hormonal dengelenmeyi stabilize etmeye çalışmaktır. Bu sayede PMS semptomlarını yumuşatmak hedeflenir. "Âdet öncesi sendromu nasıl atlatılır?" sorusunun yanıtı şöyle verilebilir:

İlaç Tedavisi

PMS döneminde bireyin yaşadığı semptomların ruhsal mı yoksa fiziksel mi olduğunu tespit etmek, PMS için ilaç tedavisinin belirlenmesinde kritik öneme sahiptir. Eğer belirtiler duygusalsa hasta ruh sağlığı uzmanına yönlendirilir. Örneğin yoğun depresyon, agresiflik, sosyal izolasyon gibi belirtiler varsa uzmanın buna yönelik tedavi planı oluşturması beklenir. 

Belirtilerin fiziksel olduğu durumda kadın hastalıkları ve doğum hekimlerinin oluşturacağı tedavi çizelgesine ihtiyaç duyulur. Bu dönemde uzman hekim tarafından ağrı kesici ve iltihap giderici ilaçlar reçete edilebilir. İlaç tedavisi mutlaka hekim kontrolünde ve belirlenen dozlarda uygulanmalıdır. 

Âdet düzensizliği de ciddi ağrılara neden olabilir. Bu dönemlerde hekim tarafından reçete edilen doğum kontrol hapları hormonların düzenlenmesini destekleyerek PMS'in şiddetini azaltabilir.  

Beslenme

PMS'in meydana getirdiği fiziksel semptomların giderilmesinde beslenme oldukça önemlidir. Bu dönemde bir yaşam tarzı değişikliğine ihtiyaç olabilir.

• Baş ağrısına ve meme hassasiyetine neden olduğu için kafein tüketimini sınırlamak âdet öncesi dönemde fayda sağlar.
• Yine bu dönemde alkol kullanımının sınırlandırılması hatta kullanılmaması semptomların şiddetini azaltabilir.
• Sigara tüketimi, içeriğindeki nikotinin hormon üretimi üzerindeki olumsuz etkisi nedeniyle önerilmez. Mümkünse tamamen bırakılması veya regl öncesi dönemde azaltılması önemlidir.
• Az az ve sık sık yemenin bu dönemi konforlu geçirme üzerinde faydası olduğu bilinir. Bu dönemde tuz tüketimini azaltmak ve daha fazla su içmek de olumlu sonuçlar verir. 

Kalsiyum, Magnezyum Mineralleri ve Vitamin Desteği

Yapılan çalışmalar sonucunda bazı vitamin ve minerallerin PMS dönemini etkilediği gözlenmiştir. Hekim reçetesiyle tedavi sürecinde düzenli olarak kullanacağınız bu vitamin ve mineraller semptomların şiddetini azaltmada etkili olabilir. 

Egzersiz

Düzenli egzersiz yapılması vücutta endorfin hormonunun salgısını artırır. Bu hormon mutluluk hormonu olarak da bilinir ve rahatlamayı sağlar. Yapacağınız 30 dakikalık yürüyüşler ve hafif egzersizler PMS belirtilerinin şiddetini azaltmaya yardımcı olabilir.

Psikolojik Destek

PMS ile baş etmek için uygulanabilecek pek çok yöntem vardır. Ancak her ay tekrar eden bu belirtiler ruhsal anlamda bir birikmeye neden olabilir ve öz güveninizi düşürebilir. Yaşadığınız stres, kaygı ve sinirlilik hâli gibi durumlar hem sizi hem yakın çevrenizi olumsuz etkileyebilir.  

Düşük düzeydeki belirtiler için uyku düzeninize ve hijyeninize dikkat etmek, yaşadığınız bu süreci ailenizle ve çevrenizle paylaşmak semptomlarla baş ederken size destek olabilir.

Ancak yine de çözümsüz kalınan bir noktada olduğunuzu hissediyorsanız bir uzmandan destek alabilirsiniz. Duygularınızın üzerinde çalışmak, farkındalık ve kabullenmeyle ilgili alacağınız terapiler süreci daha konforlu geçirmenizde etkili olabilir.  

Sıkça Sorulan Sorular

PMS belirtileri gebelik döneminde de yaşanabilir mi?

Hamilelik sırasında PMS'in olduğuna dair bir kanıt bulunmasa da hamilelik semptomlarıyla PMS'inkiler neredeyse birebir örtüşür. Örneğin hormonlar ve beyin kimyasalları ikisinde de değişir. Aksi kanıtlanmadığı için hamilelik PMS'i mümkündür denebilir.

Yapılan bir araştırma PMS'li kadınların depresyon riski altında olmasından dolayı hamilelik süreçlerinde bu konuda bilgilendirilmesini önerir. Çünkü gebelik esnasında da depresyon gelişme riski vardır ve PMS'li kadınlarda bu oran çok daha yüksek olarak ölçülmüştür. Bu da PMS etkilerinin hamilelikte de devam edebileceğine dair bir işaret olabilir. 

Regl öncesi gerginlik sendromu belirtileri her kadında aynı şiddette mi görülür?

Regl öncesi gerginlik sendromu belirtileri her kadında aynı şiddette ve aynı belirtilerle görülmez. Örneğin bazı kadınlarda kasılma ve kramplar görülürken bazılarında yalnızca hâlsizlik ve kabızlık gibi şikâyetler görülebilir. 

Ayrıca bir kadında görülen belirtiler her ay aynı şiddette olmak zorunda değildir. Bir ay çok şiddetli krampları olan biri diğer ayı çok daha rahat geçirebilir. 

PMS için ne zaman doktora gidilmelidir?

Öncelikle âdet öncesi sendromunu hafifletmek için beslenme ve egzersiz değişiklikleri yapılmalıdır. Bunlara yoga ve meditasyon gibi rahatlama uygulamaları da dâhil edilebilir. Bu süre semptomların şiddetini azaltmaya yetmiyor ve hem sizin hem yakınlarınızın yaşam kalitesini olumsuz etkiliyorsa bir uzmana danışmak gerekir.  

PMS döneminde hamile kalınır mı?

Bu sorunun yanıtını verebilmek için PMS'i ve hamile kalma dönemlerini bilmek gerekir. PMS dönemi, menstrüasyon döngüsünün ikinci yarısını yani luteal fazını kapsar. Döngünün ilk yarısıysa foliküler fazdır. Foliküler fazda oluşan yumurta spermle buluşmak için fallop tüplerine ilerler. Döllenme için en uygun günler 11 ile 18. günler arasıdır. Eğer döllenme olursa gebelik meydana gelir.

Döllenme olmazsa âdet döngüsü başlar ve yumurta vücuttan atılır. PMS dönemi de 14. günden sonraki sürece denk gelir. Bu dönemde hamile kalma ihtimali düşük olsa da döllenme sürecine dâhildir ve bu dönemde de hamilelik ihtimali vardır. Özellikle âdet düzensizliği olan veya ovülasyon dönemini hesaplayamayan kadınlarda bu dönemde döllenme ihtimali artar.