Virüsler, insanlık tarihi boyunca çeşitli sağlık sorunlarına neden olmuş mikroskobik organizmalardır. Ayakta tedavi edilebilecek birçok rahatsızlığa yol açan virüsler olduğu gibi küresel salgınlara neden olan ve hayati risk barındıran virüs çeşitleri de mevcuttur. Örneğin, maymun çiçeği virüsü 1900'lerin ortalarında Afrika civarında ortaya çıkmış olsa da günümüzde tüm dünyada görülmeye başlanan virüslerden biridir. "Maymun çiçeği virüsü bulaşıcı mı?" veya "Maymun çiçeği virüsü neden olur?" gibi soruların cevaplarını ve virüse dair daha fazla bilgiyi içeriğimizden öğrenebilirsiniz.
Maymun Çiçeği Virüsü Nedir?
Ortopoksvirüs cinsinden olan maymun çiçeği virüsü, çiçek hastalığına neden olan virüs ailesindendir. Peki, maymun çiçeği virüsü ilk ne zaman ortaya çıktı? Bu virüs, 1958'de maymun kolonileri üzerinde yapılan araştırmada çiçek benzeri bir salgın ortaya çıktığında keşfedildi.
Hayvanların yanı sıra insanların da enfekte olabildiği, insanlarda görülen maymun çiçeği virüsünün ilk vakası 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti sınırları içinde görüldü. Orta, Doğu ve Batı Afrika'da görülmeye devam eden bu virüs, 2022 ila 2023 yılları arasında dünya genelinde ortaya çıkmaya başladı. Afrika'da görülen vakaların çoğu 15 yaşın altındaki çocuklardan oluşur.
Maymun Çiçeği Varyantı
Maymun çiçeği virüsünün Clade I ve Clade II olmak üzere iki varyantı vardır. Bu varyantların detaylarını şöyle ele alabiliriz:
- Clade I: Orta Afrika'da ortaya çıkan bu varyant, ciddi semptomlara ve ölümlere neden olmuştur.
- Clade II: 2022'de küresel salgına sebep olan varyanttır. Semptomları ilk varyanta göre daha hafiftir.
Maymun Çiçeği Virüsü Belirtileri Nelerdir?
Maymun çiçeği virüsüyle enfekte olan bireylerde semptomlar ilk 1 hafta içinde ortaya çıkar. Bu semptomlar genellikle 2 ila 4 hafta sürer. Ancak bağışıklık sistemi zayıf bireylerde bu süre değişiklik gösterebilir. Maymun çiçeği virüsünün etkilerini şöyle sıralayabiliriz:
- Ellerde, ayaklarda, göğüste, yüzde, ağızda ve/veya genital bölgede döküntü,
- Ateş,
- Boğaz, baş ve kas ağrısı,
- Hâlsizlik ve yorgunluk,
- Lenf bezlerinde şişkinlik,
- Öksürük,
- Burun tıkanıklığı,
- Titreme.
Ateş, şiddetli bağ ağrısı, lenf bezlerinde şişkinlik, kas ağrıları ve hâlsizlik hastalığın 1 ila 3 gün süren ilk evresinde görülür. Ciltte başlayan döküntülerse ilk evrenin ardından ortaya çıkar. 2 ila 4 hafta kadar sürebilen döküntüler, içi sıvı dolu kabarcık hâlindedir. Bu görünüme kaşıntı ve ağrı hissi de eşlik eder. Ciltteki döküntüler genellikle önce yüzde gelişir. Ardından vücuda, avuç içlerine ve ayak tabanlarına kadar yayılır. Döküntüler 2 ila 4 haftalık sürede aşamalar hâlinde gelişme gösterir.
Döküntülerin iyileşme sürecinde lezyonlar kurumaya ve kabuk bağlamaya başlar. Bazı bireylerde vücudun tek bir noktasında döküntü gelişebilirken bazılarında birden çok bölgede döküntü ortaya çıkabilir. Kimi bireyler döküntü dâhil hiçbir semptomu göstermeden virüsü atlatabilir. Ayrıca kimi zaman semptom olarak sadece döküntü görülebilirken kimi zaman grip benzeri belirtilerin ardından döküntü de gelişebilir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Bulaşır?
Maymun çiçeği virüsü söz konusu olduğunda "Maymun çiçeği virüsü insandan insana bulaşır mı?" sorusunun cevabı merak edilir. Virüsün her iki varyantı da enfekte olmuş hayvanlarla veya insanlarla doğrudan temas yoluyla bulaşır.
Maymun çiçeği virüsünün bulaşma yolları şunlardır:
- Enfekte bir bireyin döküntülerine doğrudan cilt temasında bulunmak,
- Virüsü taşıyan bireyin tükürüğüne, üst solunum yolu sıvılarına, genital bölgesindeki sıvılara veya lezyonlara temas etmek,
- Uzun süreli konuşma gibi yüz yüze etkileşime geçmek,
- Öpüşme, sarılma, masaj ve cinsel birliktelik gibi fiziksel temasta bulunmak,
- Enfekte olan bireyin temas ettiği nesnelere dezenfekte edilmeden dokunmak.
Maymun çiçeği virüsü olan hamileler, virüsü gebelik sürecinde fetüse veya doğum esnasında bebeğe geçirebilir. Ayrıca virüs taşıyan hayvanın etinin yenmesinden, ısırığından veya çiziğinden de bulaşabilir. Yaşlılarda, kronik hastalığı olanlarda ve çocuklarda maymun çiçeği görülme ihtimali daha yüksektir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Teşhis Edilir?
Maymun çiçeği virüsünün belirtileri solunum yolu rahatsızlıkları, kızamık ve su çiçeği gibi sağlık sorunlarının semptomlarıyla benzerdir. Ancak özellikle lenf bezlerindeki şişkinlik semptomu maymun çiçeği virüsünü diğer cilt rahatsızlıklarından ayırır. Bununla birlikte virüsün teşhis edilebilmesi için varsa hastanın döküntülerinden doku örneği alınarak PCR testi yapılır. Eğer ciltte lezyon yoksa anal veya rektal sürüntü yoluyla da test yapılabilir. Muayeneyi yapan doktor, bağışıklık sisteminin antikor üretip üretmediğini kontrol etmek için kan testi yaptırılmasını da isteyebilir. Ancak kan tahlillerindeki antikorlarda farklı ortopoksvirüsler arasında bir ayrım yapılamadığı için bu testler yeterli bilgiyi vermeyebilir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Geçer?
Henüz maymun çiçeği virüsü tedavisi kapsamında uygulanmak üzere onaylanmış bir antiviral tedavi yoktur. Hastalık genellikle 2 ila 4 hafta süren semptomların ardından kendiliğinden geçer. Ancak doktor, hastanın semptomlarının şiddetini hafifletmeye ve bakteriyel enfeksiyon gelişme durumuna göre ilaç reçete edebilir.
Maymun çiçeği virüsüne enfekte olmuş bireylerin semptomlarını yönetebilmek ve bulaş ihtimalini ortadan kaldırabilmek için uygulayabileceği bazı yöntemler mevcuttur. Bu yöntemleri şöyle sıralayabiliriz:
- İyileşene kadar evde ve evde başkaları varsa odada kalmak,
- Cilt döküntülerine dokunmadan önce ve dokunduktan sonra elleri sabunlu suyla yıkamak,
- Döküntüler geçene kadar diğer bireylerle bir araya gelinmesi gerektiğinde maske takmak ve lezyonları örtecek kıyafetler giymek,
- Kişisel eşyaları paylaşmamak,
- Yıkanması mümkün olmayan yatak, koltuk gibi mobilyaları bir örtüyle örttükten sonra kullanmak,
- Döküntülerin hızla iyileşebilmesi için evde veya odada yalnız olunduğu müddetçe cildi kuru ve açık tutmak,
- Ortak alanlardaki eşyalarla teması minimuma indirmek ve temas edildiğinde dezenfekte edilmesini sağlamak,
- Döküntüler ağız içinde görüldüğünde tuzlu suyla gargara yapmak,
- Vücut genelindeki lezyonlar için ılık banyo yapmak,
- Doktorun reçete ettiği ilaçlarda belirtilen dozda kullanmaya özen göstermek,
- Döküntülerin iyileşme sürecini uzatmamak için yaralar her ne kadar kaşındırsa da bu bölgeleri kaşımaktan uzak durmak,
- Yaralar iyileşene kadar o bölgeyi tıraş etmemek,
- İyileşme sürecinde ve sonrasında bağışıklık sistemini güçlü tutabilmek için sağlıklı ve dengeli beslenmek,
- İstirahat etmek,
- Bol su tüketmek.
Maymun Çiçeği Virüsünden Korunma Yolları Nelerdir?
Maymun çiçeği virüsünden korunabilmek için öncelikle aşı yaptırmak önemlidir ancak aşılama kısıtlı sayıda bireye uygulanır. Bu virüs için geliştirilen aşı, yalnızca risk altındakilere veya enfekte bireylere yakın temasta bulunanlara uygulanıyor. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütü henüz aşılama yapılmasına yönelik bir tavsiyede bulunmadı. Çiçek hastalığı için geliştirilen aşının bu virüs için koruyuculuk oranı net olmamakla beraber yapılan birkaç çalışmada %85 oranında koruyucu olduğu tespit edilmiştir. Çiçek aşısı olan bireylerin hastalığı daha hafif geçirdiği de ifade edilmektedir. "Maymun çiçeği aşısı var mı?" sorusunun cevabını da kısaca bu şekilde verebiliriz.
Aşının yanı sıra bu virüsten korunmak için alınabilecek önlemler şunlardır:
- Enfekte olduğu düşünülen yaralı veya ölü hayvanlarla temastan kaçınmak,
- İçeriğinde hayvansal gıda bulunan bütün yiyecekleri iyice pişirmek,
- Elleri sık sık sabun ve suyla yıkamak,
- Enfekte olabilecek bireylerden uzak durmak,
- Cinsel birlikteliklerde korunmak,
- Evde enfekte olmuş bir birey varsa onunla odaları ayırmak ve ortak alanlardaki tüm yüzeyleri sık sık dezenfekte etmek,
- Enfekte olan birine bakım vermek gerekiyorsa aynı alanda bulunurken koruyucu ekipmanlar ve kıyafetler kullanmak,
- Virüsün bulaşma ihtimaline karşılık bağışıklık sistemini destekleyici ve güçlendirici besinler tüketmek,
- Kamusal alanlarda maske takmak.
Onaylanmış İçerik