Lösemi Nedir? Lösemi Belirtileri ve Tedavisi

Lösemi, kemik iliğinde bulunan tek bir DNA'nın mutasyona uğraması ve normal şekilde gelişip işlev görememesi sonucu oluşan bir rahatsızlıktır. Farklı türleri bulunan bu hastalıkta erken teşhis ve tedavi hayati öneme sahiptir. Lösemi tedavisiyse lösemi türüne, bireyin yaşına ve genel sağlık durumuna, diğer organların etkilenip etkilenmediğine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. İçeriğimizden "Lösemi nedir?", "Lösemi belirtileri nelerdir?", "Lösemi türleri nelerdir?" ve "Lösemi nasıl tedavi edilir?" gibi soruların yanıtlarına ulaşabilir, bu konu hakkında daha detaylı bilgiler edinebilirsiniz. 

Lösemi Nedir?

Lösemi, vücuttaki beyaz kan hücrelerinin sayısının artmasıyla oluşan bir kan kanseri olarak bilinir. Kemik iliği ve lenf sistemi de dâhil olmak üzere vücudun kan oluşturan dokularını etkileyen bir kanser türüdür.

Vücutta artış gösteren beyaz kan hücreleri vücudun sağlıklı olmasını sağlayan kırmızı kan hücrelerini ve trombositleri sıkıştırır. Bu beyaz kan hücreleri düzgün bir şekilde çalışmaz ve olgunlaşmamış hücreler olduğundan normal işlevini yerine getiremez. Anormal kan hücrelerinin hızlı bir şekilde büyümesiyle karakterize bir kan kanseri türü olan lösemide bu kontrolsüz büyüme vücuttaki kanın büyük bir kısmının yapıldığı kemik iliğinde gerçekleşir. Her yaştan insanı etkileyebilen löseminin en fazla çocukluk çağında, 2 ila 5 yaştaki çocuklarda görüldüğü bilinir.  

Lösemi Nasıl Gelişir?

Lösemi, kemik iliği adı verilen vücuttaki kan hücrelerinin üretildiği yer olan kemiklerin iç boşluğundaki süngerimsi dokuda başlar. Kan; kanın pıhtılaşmasını sağlayan trombositler, enfeksiyonlarla baş etmeye yardımcı olan beyaz kan hücreleri ve oksijen taşıyan kırmızı kan hücreleri olmak üzere üç tip hücreyi bünyesinde barındırır. Hematopoietik kök hücreler olarak başlayan bu hücreler, miyeloid veya lenfoid hücrelere dönüşür. Bu hücreler normal bir şekilde gelişmeye devam etseydi miyeloid hücreler kırmızı kan hücrelerine; bazofiller, eozinofiller ve nötrofiller gibi bazı beyaz kan hücrelerine ve trombositlere dönüşürdü. Normal bir şekilde gelişmeye devam eden lenfoid hücrelerinse lenfositler ve doğal öldürücü hücreler gibi bazı beyaz kan hücrelerine dönüşmesi gerekirdi.

Lösemi hastalığına sahip birinin vücudunda bu gelişen kan hücrelerinden biri anormal şekilde çoğalmaya başlar. Oluşan bu anormal hücreler yani lösemi hücreleriyse kemik iliğinin içindeki alanı etkiler. 

Lösemi Neden Olur? 

Löseminin kemik iliği hücrelerindeki genetik materyalde (DNA) oluşan değişiklikler sonucu ortaya çıktığı bilinir. Bu değişime neyin sebep olduğuysa tam olarak bilinmemektedir. Ancak sitogenetik ve moleküler tekniklerdeki yeni gelişmeler genetik yatkınlıkların, benzen ve türevlerinin, radyasyonun, böcek ilaçları gibi bazı kimyasal maddelerin, bazı viral ve kalıtsal hastalıkların lösemiye neden olabilecek etkenler olduğunu ortaya koymuştur. 

Lösemi Belirtileri Nelerdir?

Lösemi belirtileri bireyin sahip olduğu lösemi türüne göre değişiklik gösterebilir. Ancak yaygın görülen bazı lösemi belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Kemiklerde ağrı veya hassasiyet,
• Özellikle geceleri aşırı terleme, 
• Ciltte küçük kırmızı lekeler (Peteşi),
• Kolay kanama veya morarma,
• Tekrarlayan burun kanamaları, 
• Ateş veya titreme,
• İştahsızlık,
• Baş ağrısı,
• İstenmeyen kilo kaybı,
• Sürekli yorgunluk ve hâlsizlik,
• Diş eti kanamaları,
• Sık veya şiddetli enfeksiyonların görülmesi,
• Bireyin daha sık hastalanmaya başlaması,
• Nefes darlığı,
• Lenf düğümlerinde şişlik,
• Karaciğer, bademcik ve dalak gibi organlarda büyüme.

Lösemi hastalığında ilk belirtiler sahip olunan lösemi türüne göre değişiklik gösterebilir. Ancak bazı lösemi türleri herhangi bir belirtiye de neden olmayabilir. Löseminin ilk olarak hastayı nasıl etkileyebileceği şu şekilde açıklanabilir:

• Hastanın vücudu enfeksiyonla mücadele etme konusunda sorunlar yaşayabilir. Normal şartlarda beyaz kan hücreleri vücudun mikroplara karşı direnmesini sağlar. Ancak lösemi hastalığına sahip bireyin vücudunda beyaz kan hücreleri olması gereken olgunlaşmamış hücreler kanser hücrelerine dönüşür. Bu nedenle lösemi hastaları daha kolay hastalanabilir, ateşlenebilir ya da normalde olması gerekenden daha uzun bir sürede iyileşebilirler.
• Lösemi hastası bireyler nefes darlığı, gece terlemeleri, yorgunluk hissi, kilo kaybı, baş ağrısı, sol tarafta yer alan kaburgaların altında veya eklemlerde ağrı nedeniyle kendilerini iyi hissetmeyebilirler.
• Lösemi hastalarının vücutlarında morarmalar ve kanamalar görülebilir. Lösemi hastalığında kanser hücreleri kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan hücreleri dışarıya doğru iter. Böylece iz kalmayacak kadar küçük sıyrıklar veya darbeler bile genellikle kanamalara ve morarmalara neden olabilir. Bunların yanı sıra lösemi hastalarının vücutlarında açıklanamayan morluklar görülebilir, burun ve diş eti kanamaları ya da daha yoğun âdet dönemleri görülebilir. 
• Lösemi hastalarının vücutlarında boyun, uyluk, koltuk altı, karın ve kasık bölgesi gibi kısımlarda şişmiş lenf düğümleri olabilir. Bu kısımların yanı sıra karaciğer, bademcik ve dalak gibi lenf sistemi organlarında da şişlik görülebilir.

Lösemi Nasıl Sınıflandırılır? 

Lösemi, doktorlar tarafından hastalığın ilerleme hızına ve etkilenen hücre tipine göre sınıflandırılabilir. Lösemi ilerleme hızına göre akut lösemi ve kronik lösemi olmak üzere ikiye ayrılır. Bu türleri şu şekilde detaylandırabiliriz:

• Akut Lösemi: Akut lösemi durumunda lösemi hücrelerinin oluşmasından birkaç hafta sonra genellikle birey kendini hasta hissetmeye başlar. Bu lösemi türünde lösemi hücreleri hızla bölünür ve hastalığın hızlı bir şekilde ilerlediği görülür. Bireyin yaşamını tehdit eden ve hemen tedavi edilmesi gereken akut lösemi, çocuklarda en yaygın görülen kanser türüdür. 
• Kronik Lösemi: Bu lösemi türünde genellikle lösemi hücreleri hem olgunlaşmamış hem olgun kan hücreleri gibi davranır. Bazı kronik lösemi türleri başlangıç evresinde herhangi bir erken belirti göstermez. Bu nedenle uzun yıllar anlaşılmayabilir veya teşhis edilemeyebilir. Kronik lösemide hastalık genellikle akut lösemiye kıyasla daha yavaş kötüleşir. Ayrıca çocuklara kıyasla yetişkinlerde daha fazla görülür. 

Hücre türüne göre lösemi türleriyse şu şekilde açıklanabilir:

• Lenfositik Lösemi: Lenfoid hücrelerden gelişir. Lenfoid veya lenfatik doku oluşturan lenfoid hücreleri (lenfositler) etkileyen bir lösemi türüdür. Lenfatik doku bireyin bağışıklık sistemini oluşturur. Normal lenfoid hücreler, vücudun bağışıklık sisteminin önemli bir parçası olan beyaz kan hücrelerine dönüşür. 
• Miyeloid Lösemi: Miyeloid hücrelerden gelişen bir lösemi türüdür. 

Lösemi Türleri Nelerdir?  

Löseminin dört ana türü bulunur. Bu türler şu şekilde sıralanabilir:

• Akut Lenfositik Lösemi (ALL): Her yaştan yetişkini etkileyebilse de çocuklarda, gençlerde ve 39 yaşına kadar olan genç yetişkin bireylerde sıkça görülen bir lösemi türüdür. Çocukluk çağı lösemisinin en yaygın türü olarak da bilinir. Bu lösemi türü lenf düğümlerine ve merkezî sinir sistemine yayılabilir.
• Akut Miyeloid Lösemi (AML): Yetişkinler arasında en sık görülen akut lösemi türüdür. 65 yaş üstü yaşlı yetişkinlerde daha yaygın olarak görülse de çocuklarda da görülebilir. Akut miyeloid lösemi, çocukluk çağı lösemisinin en yaygın ikinci türü olarak bilinir. 
• Kronik Lenfositik Lösemi (KLL): Yetişkin lösemisinin en yaygın diğer türü olarak bilinen kronik lenfositik lösemi en sık 65 yaş üstü bireylerde görülür. Kronik lenfositik lösemide yıllarca herhangi bir semptom görülmeyebilir. Kronik lenfositik löseminin bazı türleri yıllarca stabil bir durumda kalabilir ve herhangi bir tedaviye gerek duyulmayabilir. Ancak diğer türlerinde vücut normal kan hücreleri üretemediğinden tedavi gerekebilir. 
• Kronik Miyeloid Lösemi (KML): 65 yaş üstü yaşlı yetişkinlerde daha yaygın görülen kronik miyeloid lösemi de yıllarca fark edilebilir semptomlar göstermeyebilir. Her ne kadar yaşlı yetişkinler arasında daha yaygın görülse de kronik miyeloid lösemi her yaştan yetişkini etkileyebilir. Ayrıca birey rutin bir kan testi yaptırana kadar teşhis konulamayabilir. Bu lösemi türü çocuklarda nadiren görülür. 

Lösemi Vücudu Nasıl Etkiler?

Bireyin lösemi hastalığına yakalanması durumunda vücudunda oluşabilecek bazı durumları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Lösemi hücreleri bireyin vücudunda sağlıklı işleyişin sürdürülmesine engel olur.
• Lösemi hücreleri kemik iliğini büyük oranda etkiler. Bu nedenle normal kan hücrelerinin kemik iliği içerisinde gelişmesi ve çoğalabilmesi için çok az bir alanı ve desteği kalır. 
• Lösemi hastası bireylerin vücutlarında daha az kırmızı kan hücresi, sağlıklı beyaz kan hücresi, trombosit üretilir ve kana salınır. Bu nedenle vücut, organların düzgün bir şekilde çalışabilmesi için gereken oksijen miktarını alamaz. Bunun yanı sıra vücut gerektiğinde enfeksiyonlarla da baş edemez veya kan pıhtıları oluşturamaz. 

Lösemi Risk Faktörleri 

Lösemi hemen herkeste görülebilen bir kanser türüdür. Ancak bazı risk faktörleri bireyin lösemiye yakalanma ihtimalini artırabilir. Lösemi risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir:

• Sigara içmek veya sigara içilen ortamlarda bulunarak pasif içici olmak bireyin AML olarak bilinen akut miyeloid lösemiye yakalanma olasılığını artırabilir. 
• Bireyin daha önce diğer kanser türleri için kemoterapi veya radyasyon içeren tedaviler görmüş olması lösemiye yakalanma ihtimalini artırabilir.
• Çok fazla radyasyona maruz kalmış bireylerin lösemiye yakalanma ihtimalinin daha yüksek olduğu bilinir. 
• Bireyin benzen ve formaldehit gibi endüstriyel kimyasalların bulunduğu ortamlarda çalışması lösemiye yakalanma riskini artırabilir. Ayrıca çevredeki zararlı kimyasallara maruz kalmanın da kanser riskini artırabileceğini söylemek mümkündür.
• Schwachman-Diamond sendromu, Klinefelter sendromu, nörofibromatozis ve Down sendromu gibi bazı genetik bozukluklara sahip  bireylerin lösemiye yakalanma ihtimali daha yüksek olabilir. 
• Kadınlara kıyasla erkeklerin lösemiye yakalanma risklerinin biraz daha yüksek olduğu söylenebilir.
• Latin, Hispanik veya İspanyol kökenli çocukların Latin olmayan çocuklara kıyasla lösemiye yakalanma riski daha yüksek olabilir. 
• Yaş faktörü de lösemi riskini artırabilir. Lösemi çocuklarda ve 55 yaş üstü yetişkin bireylerde daha fazla görülür. 
• Ailesinde lösemi geçmişi olan bireylerin de lösemi hastalığına yakalanma riski daha yüksek olabilir. 

Lösemi Tanısı Nasıl Konur?

Herhangi bir semptom başlamadan önce yapılan rutin bir kan testinde kronik lösemi bulunabilir. Bu sonucun görülmesi ve bireyin lösemiye benzer belirtiler göstermesi durumunda birtakım testler uygulanabilir. Lösemi tanısı için uygulanabilecek bazı yöntemler şu şekilde sıralanabilir:

• Kan Testleri: Tam kan sayımının kontrol edilebilmesi için kan numunesi alınır. Bu test sayesinde kandaki kırmızı kan hücrelerinin, beyaz kan hücrelerinin ve trombositlerin sayısı ölçülür. Bunun yanı sıra bireyin hücrelerinin sağlıklı olup olmadığı da incelenir. Ayrıca bireyin karaciğerinin ve böbreklerinin iyi bir şekilde çalışıp çalışmadığını kontrol edebilmek için de birtakım farklı testler yapılabilir.
• Fiziksel Muayene: Doktor tarafından hastanın vücudunda lenf düğümlerinde şişlik, anemi kaynaklı soluk cilt, karaciğerin veya dalağın büyümesi gibi lösemi belirtilerinin olup olmadığı incelenir.
• Kemik İliği Biyopsisi: Genellikle hastanın kalçasından kemik iliği örneği alınır ve alınan örnek mikroskop altında incelenir.
• İmmünofenotipleme: Doktorlar tarafından kemik iliği örnekleri ve kan örnekleri kullanılarak hücrelerin yüzeyindeki proteinlere bakılır. İmmünofenotip analizi veya akış sitometrisi olarak da bilinen bu yöntem, anormal hücreleri tespit etmeye yardımcı olabilir. 
• Taramalar: BT taramaları, ultrason taramaları, MRI taramaları, PET taramaları ve röntgen gibi yöntemlere başvurulabilir. Bu yöntemlerle vücudun iç kısmının ayrıntılı resimleri oluşturulur.
• Genetik Testler: Sitogenetik olarak da bilinen bu testler, bireyin hücrelerindeki genlerde lösemi belirtisi olarak görülebilecek değişiklikleri bulabilmek amacıyla yapılır.
• Genel Sağlık ve Enfeksiyon Taraması: Hastanın genel sağlık durumunu ya da HIV veya Hepatit B ve C gibi rahatsızlıkları kontrol etmek amacıyla yapılabilir. 

Lösemi Nasıl Tedavi Edilir?

Lösemi hastalığının tedavisi bireyin yaşına, genel sağlık durumuna, löseminin türüne ya da hastalığın diğer organları etkileyip etkilemediğine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Lösemi hastalığının tedavisini genellikle hematoloji ve onkoloji adı verilen alanlarda çalışan doktorlar gerçekleştirir. Doktorlar bireyin genel sağlık durumunu, hangi tür lösemiye sahip olduğunu, hastalığın ne kadar yayıldığını ve ne hızla büyüdüğünü inceler. Elde edilen tüm bilgiler sonucunda bireye uygun bir tedavi planı oluşturulur ve tedaviye başlanır.

Lösemi tedavisi genel olarak şu tedavi yöntemlerini içerebilir:

• Kemoterapi: Lösemi tedavisinde sıkça başvurulan bir tedavi yöntemi olan kemoterapi lösemiye neden olan kanser hücrelerini öldürmek ve hızlı bir şekilde büyümelerine engel olabilmek amacıyla uygulanır. Bu amaç doğrultusunda çok güçlü ilaçların kullanıldığı bir tedavi yöntemidir. Kemoterapi sırasında kullanılan ilaçlar hap formunda olabileceği gibi damara enjeksiyon veya cilt altına iğne şeklinde de olabilir. Ancak bu ilaçlar bazı yan etkilere de yol açabilir. Bu nedenle birey doktor tarafından yan etkiler hakkında bilgilendirilir. 
• Radyasyon Tedavisi: Güçlü enerji ışınları veya X ışınları kullanarak lösemi hücrelerini öldürmeye veya bu hücrelerin büyümelerini engellemeye yardımcı olan bir tedavi yöntemidir. Bu yöntemde vücudun kanser hücrelerinin bulunduğu bölgelerine enerji ışınlarını yöneltmek için özel bir makine kullanılır. Vücudun tamamına veya sadece kanser hücrelerinin bulunduğu kısımlara radyasyon tedavisi uygulanabilir.
• İmmünoterapi: Diğer bir adıyla biyolojik terapi, bireyin vücudunun lösemiyle baş edebilmesi için bağışıklık sistemini güçlendirmek adına bazı ilaçların kullanımını içerir. Bu tedavi yöntemi bağışıklık sisteminin kanser hücrelerini tanımasına ve bu hücrelerle başa çıkabilmek için daha fazla bağışıklık hücresi üretmesine yardımcı olur. 
• Kök Hücre Nakli: Kemik iliği nakli veya hematopoietik hücre nakli olarak da bilinen bu tedavi yöntemi, kemik iliğinde yer alan lösemi hücrelerinin yeni ve sağlıklı hücrelerle değiştirilmesini içerir. Kök hücre nakli için benzer genlere sahip aile üyelerinden birinden veya bilinmeyen bir donörden alınan hücreler kullanılabilir. Bunun yanı sıra sağlıklı kök hücreler doktor tarafından kemoterapi ve radyasyon tedavisi almadan önce kandan veya kemik iliğinden de çıkarılabilir. Kök hücre naklinin başarılı olması sonucunda sağlıklı yeni hücreler çoğalır, yeni kemik iliği ve kan hücreleri oluşur.
• Hedefli Tedavi: Bu tedavi yönteminde lösemi hücrelerinin normal kan hücrelerini etkisi altına almasına neden olan genler ve proteinler gibi belirli kısımlara saldırmak için tasarlanmış bazı ilaçlar kullanılır. Hedefli tedavi yöntemi lösemi hücrelerinin çoğalmasına engel olabilir veya bu hücreleri doğrudan öldürebilir. Bu tedavi yöntemi direkt olarak kanser hücrelerini etkiler ve tedavinin normal hücrelere zarar verme olasılığı oldukça düşüktür. Bu nedenle diğer tedavi yöntemlerine kıyasla daha az yan etkiye sahiptir. 
• Kimerik Antijen Reseptörü (CAR) T Hücre Tedavisi: Bu yeni tedavi yöntemi hastanın vücudundan enfeksiyonla savaşan T hücrelerini alarak bu hücreleri lösemi hücreleriyle savaşacak şekilde tasarlar. Ardından hücreleri hastanın vücuduna geri enjekte eder.

2 - 8 Kasım Lösemili Çocuklar Haftası kapsamında lösemili çocukların yaşadığı problemlere dikkat çekmek ve lösemi hakkında farkındalık yaratmak amaçlanır. Lösemi hastalığının erken teşhis edilebilmesi, bireyin gereken tedaviyi daha hızlı bir şekilde alabilmesi hastalığın yönetiminde ve tedavinin başarısında büyük rol oynar. Bu nedenle löseminin erken teşhisi için çocukların belli aralıklarla rutin sağlık kontrolleri yaptırmaları son derece önemlidir. Bu noktada 360Sağlık olarak sunduğumuz Çocuk Check-Up Paketi ile çocukların genel sağlık kontrollerinin yapılmasına, hastalıkların erken teşhisinin ve tedavisinin sağlanmasına yardımcı oluyoruz. Hizmetimiz kapsamında çocuk sağlığı hemşiremiz gerekli tüm malzemelerle evinizi ziyaret eder. Gerekli tüm testler için numune örnekleri alınır, hastaneye götürülür ve numunelerin analizi gerçekleştirilir. Ardından test sonuçları hakkında bilgi verilir ve gerekli durumlarda bireye uygun tedavi planları oluşturulur. Siz de hizmetimizden yararlanarak çocuğunuzun genel sağlık taramasını yaptırabilir, hastalıkların erken teşhis edilmesini sağlayabilirsiniz.