Kişinin sağlık durumunu kontrol etmek için yapılması gereken tetkiklerin en önemlilerinden biri kan şekeri ölçümüdür. Kan şekeri seviyelerinin standart aralıklarda olması hayati fonksiyonların düzgün çalışması ve sağlıklı bir yaşam için son derece önemlidir. "Kan şekeri kaç olmalı?" ya da "Kan şekeri ölçümü nasıl ve ne zaman yapılır?" gibi merak edilen tüm soruların yanıtlarını içeriğimizde bulabilirsiniz.
Kan Şekeri Nedir, Değerleri Kaç Olmalıdır?
Vücut yaşamsal faaliyetlerini sağlıklı bir şekilde devam ettirebilmek için enerjiye ihtiyaç duyar. Vücuttaki hücrelerin, dokuların ve organların ana enerji kaynağı glikozdur. Glikoz vücudun enerji süreçlerinde kullanılmak üzere kan dolaşımı aracılığıyla hücrelere taşınır. Yunanca şeker anlamına gelen glikozun laboratuvarlarda incelenip ölçülen ve kanda bulunan hâline "kan şekeri" denir.
Vücudun düzgün çalışabilmesi için dengeli bir kan şekerine ihtiyacı vardır. Çeşitli fizyolojik süreçler kan şekerinin sağlıklı bir aralıkta tutulmasına yardımcı olur. Vücutta önemli görevler üstlenen beyin, pankreas, karaciğer, böbrek gibi organlar; insülin, büyüme hormonu, glukagon, kortizol gibi hormonlar kan şekeri düzeyini normal aralıkta tutulabilir.
Kan şekeri ölçüm değerleri dekilitre başına miligram (mg/dL) yada litre başına milimol (mml/dL) cinsinden ölçülür. Sağlıklı insanlardaki mg/dL cinsinden ölçülen normal kan şekeri değeri 70-100 mg/dL civarındadır. Kan şekeri değeri kişinin sağlık durumuna ya da açlık ve tokluk gibi faktörlere göre değişiklik gösterebilir.
Açlık Kan Şekeri
Açlık kan şekeri, kişinin yaklaşık 8 ila 12 saat aç kalması hâlinde ölçülen kandaki glikoz seviyesini ifade eder. Açlık kan şekerinin 100 ile 125 mg/dL arasında ölçüldüğü durumlar genellikle prediyabete (gizli şeker) işaret eder. Bu durumda hastaya yaşam tarzında bazı değişiklikler yapması önerilir.
Açlık kan şekeri değerinin 126 mg/dL ya da daha fazla çıkması durumunda diyabetin varlığından söz edilebilir. Bu ayrıca vücudun insüline karşı yeterince duyarlı olmadığının veya kan şekerini kontrol etmek için yeterli insülin üretmediğinin bir göstergesidir. Bu durum kişinin kalp krizi ve felç riskini de artırabilir.
70 mg/dL altında ölçülen kan şekeri düşük kabul edilir. Hipoglisemi olarak adlandırılan bu durum kandaki glikozun azalması veya çok düşük olması hâlinde ortaya çıkar. Hipoglisemide kan seviyelerinin çok düşmesi sağlık açısından oldukça zararlıdır ve ölümcül bir duruma dönüşebilir.
Hipoglisemisi olan kişilerde;
- Baş dönmesi,
- Titreme,
- Terleme,
- Çarpıntı,
- Bulanık görme gibi semptomlar görülebilir.
Tokluk Kan Şekeri
Tokluk kan şekeri besin alımından 2 saat sonra ölçülen kan şekeri düzeyidir ve 140 mg/dL’ ye kadar normal kabul edilir. Tokluk kan şekeri değeri 140 mg/dL üzerinde ölçüldüğünde prediyabet yani gizli şekerden bahsedilebilir ve kişide şeker hastalığı riski söz konusu olabilir. 200 mg/dL üzerinde ölçülen tokluk kan şekeriyse yüksek kabul edilir ve diyabetin ya da halk arasında bilinen adıyla şeker hastalığının tanısal kriteridir.
Kan şekerinin uzun bir süre yüksek olması böbreklere, arterlere, retinaya ve bazı organlara zarar verebilir.
Yüksek kan şekeri ve diyabetin bazı belirtileri şöyle sıralanabilir:
- Çok susuz kalmış hissetmek,
- Sık sık idrara çıkma isteği,
- Yorgunluk ve hâlsizlik,
- Sürekli açlık hâli,
- Tekrarlayan cilt enfeksiyonları,
- Baş ağrısı,
- İdrarda koyulaşma,
- Açıklanamayan kilo kaybı,
- Bulanık görme,
- Yaraların yavaş iyileşmesi.
Bu belirtilerin yaşanması hâlinde bir doktora başvurmanız önerilir. Bu noktada uzman hekim kandaki glikoz seviyesinin değerlendirilmesi için kan şekeri ölçümü yapılmasını isteyebilir.
Kan Şekeri Ölçümü Nasıl Yapılır?
Kan şekeri ölçümü çeşitli sağlık kuruluşlarında veya ev ortamında yapılabilir. Hastanede kan şekeri ölçümü için yapılan testlerin sonucu kısa sürede çıkar.
Hekimin tavsiye edeceği kan ölçümü testleri şunlardan biri olabilir:
A1C: Hemoglobin A1C veya HbA1c testi olarak da bilinen kan şekeri ölçümü testi, hemşire veya uzman bir sağlık personeli tarafından damardan kan alma işlemiyle gerçekleştirilir. Son üç aydaki ortalama kan şekeri seviyelerini belirleyen bu test laboratuvarda ve hastanede ön hazırlık gerektirmeden yapılabilir.
Açlık Plazma Şekeri (FPG): En az 8 saat su dışında hiçbir şey yenilip içilmeden aç karna uygulanan bu test genellikle sabah yapılır.
Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT): Bu test genellikle gebelik diyabetini taramak için kullanılır. Farklı glikoz dozları ve numune alma aralıkları içeren bu testin çeşitli varyasyonları vardır.
Evde kan şekeri ölçümünde glukometre adı verilen kan şekeri ölçüm cihazı kullanılabilir. Küçük ve kolay taşınabilir bu cihaz eczanede veya çeşitli yerlerde kolaylıkla bulunabilir. Kan ölçümü cihazı, lanset adı verilen delme aparatı ve test şeritleri içerir. Bu cihazla basit bir şekilde evde parmaktan kan şekeri ölçümü yapılabilir.
"Evde kan şekeri ölçümü nasıl yapılır?" sorusuna yanıt olarak glukometreyle kan şekeri ölçümü yapılırken izlenecek adımları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Kan şekeri ölçüm cihazı temiz ve kuru bir yere yerleştirilir.
- Paketten bir adet test şeridi çıkarılır.
- Ölçüm yapılacak bölgeye kan akışını hızlandırmak için masaj yapılarak hafifçe basınç uygulanır.
- Steril bir lansetle parmak ucu delinir ve kan çıkması için hafifçe sıkılır.
- Parmak ucundan çıkan kan yavaşça test şeridinin üzerine yerleştirilir.
- Test şeridi kan şekeri ölçüm cihazına yerleştirilir ve beklenir. Sonuçlar genellikle birkaç saniye sonra çıkar.
- Kullanılan lanset ve test şeridi çöpe atılır.
Kan şekeri ölçümü kişinin tek başına kolayca yapabileceği bir işlemdir. Ancak kişi kendini iyi hissetmezse bu durumda testi uygulamak için bir yakınından yardım alabilir.
Açlık Kan Şekeri Ölçümü Nasıl Yapılır?
Tanısal amaçlı açlık kan şekeri ölçümünde venöz plazma örneği alınarak laboratuvarda kandaki glikoz seviyesine bakılır. Takip amaçlı açlık kan şekeri ölçümüyse taşınabilir kan şekeri ölçüm cihazı yardımıyla kişinin parmak ucundan alınan kan örneğiyle yapabilir.
Tokluk Kan Şekeri Ölçümü Nasıl Yapılır?
Tokluk kan şekeri ölçümü sabah, öğlen ya da akşam gibi ana öğünlerin ardından koldan yada parmaktan kan örneği alınarak yapılır.
Kan Şekeri Ölçüm Sıklığı Nasıl Olmalıdır?
Kan şekeri ölçüm saatleri ve sıklığı genellikle kişinin sahip olduğu diyabet türüne ve tedavi planına bağlıdır. Kan şekerini ne kadar zamanda bir ölçmeniz gerektiğini diyabet rahatsızlığınızı yöneten hekim düzenleyebilir. Hekim tip 1 diyabeti bulunan hastalara günde 4 kez kan şekeri ölçüm testi yapılmasını önerebilir.
Tip 2 diyabette de kan şekeri günde birkaç kez ölçülebilir. Kan şekeri ölçümünün kesin sayısı diyabeti yönetmek için alınan insülinin türüne ve miktarına göre değişebilir.
Kan Şekeri Ölçümünde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Kan şekeri ölçümünde dikkat edilmesi gereken bazı hususlar şu şekilde sıralanabilir:
- Kan şekeri ölçümünden önce hastanın bilgileri teyit edilmeli ve dikkate alınması gereken bir konu varsa mutlaka not edilmelidir.
- Kan şekeri ölçümü uygulamasında tüm hijyen koşulları gözetilerek sağlık etiğine uygun şekilde işlem yapılmalıdır.
- Diyabetli hastalarda yara iyileşmesi yavaş olduğundan kan alma esnanında enfeksiyon kapma riskine karşı gerekli aseptik teknikler kullanılmalıdır.
- Kan şekeri ölçme işlemi taşınabilir cihazla yapılıyorsa ölçüm cihazı temiz olmalıdır.
- Ölçüm yapılan kişi ellerini yıkamalı ve iyice kurulamalıdır.
- Kan şekeri ekipmanları kişiye özel olmalıdır. Bu nedenle ekipmanların başka kimseyle paylaşılmaması gerekir.
- Ölçümde kullanılan test şeritleri kendi kabında saklanmalı; neme, aşırı sıcağa ve soğuğa maruz bırakılmamalıdır.
Kan şekeri ölçümü yaparken bahsedilen hususlara özen gösterilip hastanın konforu ve güvenliği sağlanarak sağlıklı bir ölçüm gerçekleştirilebilir.
SSS
Tokluk kan şekeri 4 saat sonra kaç olmalı?
Tokluk kan şekeri ölçümü besin alımından sonraki 2 ila 3 saat içerisinde yapılabilir. 2 saat sonra ölçülen değer 140'ın altında olmalıdır. 4. saate yaklaşırken tekrar normal kabul edilen seviyeye doğru iniş trendi göstermelidir.
Tokluk kan şekeri ölçümü öncesi su içilir mi?
Yemek yendikten 2 saat sonra ölçülen tokluk kan şekeri ölçümü öncesi herhangi bir besin tüketmemek gerekir. Ancak ölçüm yapılacak kişinin su içme ihtiyacı varsa 2 bardak su içilebilir.
Kan şekeri ölçümünde ilk kan neden silinir?
Kan şekeri ölçümünden önce sterilizasyon için parmak alkolle silinmişse ilk kan silinip ikinci damla kullanılır. Çünkü alkol, ölçüm sonucunun yanlış çıkmasına neden olabilir.
Kan şekeri ölçümü hangi parmaktan ölçülür?
Kan şekeri ölçümü için genellikle işaret parmağı ya da orta parmak tercih edilir. Bu parmaklarda daha iyi bir kan akışı vardır. Bu nedenle ölçüm daha doğru sonuçlar verebilir. Ancak ölçüm için diğer parmaklar da kullanılabilir.
Parmaktan kan şekeri ölçümü kaç olmalı?
Glukometreyle parmaktan kan şekeri ölçümünde çıkan değer laboratuvarda ölçülen değerden biraz farklı olabilir. Bu noktada telaşa kapılmadan durumun doktorla paylaşılması faydalı olabilir.
Kan şekeri ölçüm çizelgesi nedir?
Kan şekeri ölçüm çizelgesi, gün içerisinde aç ve tok olarak hangi saatlerde ölçüm yapıldığının ve ölçümde çıkan değerlerin kaydedildiği bir formdur. Bu çizelge kan şekeri değerlerini takip etmek için kullanılır.
Onaylanmış İçerik