Huzursuz bacak sendromu uyku kalitesi üzerinde doğrudan etkisi olan ve bu sebeple bireyin günlük hayatını, ruh hâlini, iş performansını ve sosyal ilişkilerini etkileyebilen bir rahatsızlıktır. Uygulanabilecek bazı basit ve etkili yöntemler huzursuz bacak sendromu yaşayan bireylerin yaşadığı sıkıntıları ve hastalığın olumsuz etkilerini azaltabilir. Peki, "Huzursuz bacak sendromu nasıl olur? Huzursuz bacak sendromuna ne iyi gelir?" gibi merak edilen soruların cevaplarını içeriğimizde bulabilirsiniz.
Huzursuz Bacak Sendromu Nedir? Çeşitleri Nelerdir?
Huzursuz bacak sendromu, diğer adıyla Willis-Ekbom hastalığı, bacaklardaki rahatsız edici hisle ortaya çıkan nörolojik bir rahatsızlıktır. Farklı şekillerde tanımlanabilen bu rahatsız edici his, bacakları hareket ettirmek gibi çok güçlü bir dürtüye neden olur. Rahatsızlık hissi genellikle öğleden sonra veya akşam saatlerinde ortaya çıkar. Gece saatlerinde otururken ve uzanırken en yoğun hâlini alır. Bacaklardaki bu hisler 15 ila 40 saniyede bir gerçekleşebilir ve bütün gece devam edebilir. Aynı zamanda uylukları, ayakları, kolları ve yüzü de etkileyebilir.
Bacakları hareket ettirmek, sallamak veya yürümek gibi eylemler genellikle rahatsızlığı giderir ve bireyi rahatlatır. Bu rahatlama geçicidir ve hareket durduğunda rahatsız edici hisler tekrar başlar. Dinlenme ihtiyacı duyulan akşamlarda ve gece saatlerinde hareket etmeyi gerektirdiğinden bireyin hayat kalitesini ve uyku düzenini etkiler. Bu sebeplerle huzursuz bacak sendromu aynı zamanda bir hareket ve uyku bozukluğu olarak da tanımlanabilir.
Huzursuz bacak sendromu herhangi bir yaşta başlayabilir. Genellikle yaş ilerledikçe hastalık da ilerleme eğilimi gösterir. En şiddetli semptomlar ileri yaştaki yetişkinlerde ve hamilelerde görülür. Araştırmalara göre bu sendromun kadınlarda görülme sıklığı erkeklerde görülme sıklığının yaklaşık iki katı kadardır. Huzursuz bacak sendromunun sebebine ve görülme sıklığına göre iki çeşidi bulunur. Bunlar İdyopatik Huzursuz Bacak Sendromu ve İkincil Tip (Sekonder) Huzursuz Bacak Sendromu olarak adlandırılır.
İdyopatik Huzursuz Bacak Sendromu
Belirli bir neden olmadan ortaya çıkan ve en yaygın görülen huzursuz bacak sendromu çeşididir. Genellikle 40 yaşından önce ortaya çıkar. İdyopatik sendrom yaşayan bireylerin %25'i ila %75'inin ailesinde de bu sendroma rastlanır.
Araştırmalar idyopatik huzursuz bacak sendromunun beynin kas aktivitesini ve hareketini kontrol etmeye yardımcı kısmının zarar görmesine bağlı olarak oluşabileceğini gösterir. Bu zarar görme durumunda hareket, motivasyon, ruh hâli, hafıza ve dikkat gibi vücut fonksiyonlarında rol oynayan dopamin de azalmaya başlar. Bunun sonucunda da kas spazmları ve istemsiz hareketler oluşur. Dopamin seviyeleri genel olarak günün sonuna doğru düşüş eğilimi gösterir. Bu durum, huzursuz bacak sendromu belirtilerinin genellikle akşam ve gece saatlerinde daha sık görülmesinin sebebidir.
İkincil Tip (Sekonder) Huzursuz Bacak Sendromu
İkincil tip sendrom genellikle bir başka rahatsızlığın ya da sağlık durumunun etkisiyle de ortaya çıkar. Bu durumlardan bazıları şöyle sıralanabilir:
- Demir eksikliği,
- Kronik böbrek hastalığı,
- Diyabet,
- Parkinson,
- Romatizmal eklem iltihabı,
- Folik asit ve magnezyum eksikliği,
- Tiroit bezinin yetersiz çalışması,
- Fibromiyalji,
- Çölyak,
- Hamilelik.
Hamilelikte huzursuz bacak sendromu belirtileri en sık 27. haftadan itibaren görülür ve genellikle doğum sonrasında ortadan kalkar.
Huzursuz Bacak Sendromu Belirtileri Nelerdir?
Huzursuz bacak sendromunda ortaya çıkan belirtileri tanımlamak kolay olmayabilir. Bu sebeple belirtiler farklı bireyler tarafından farklı şekillerde tarif edilebilir. Huzursuz bacak sendromunun belirtilerini tanımlamak için kullanılan başlıca ifadeler şu şekilde listelenebilir:
- Dinlenme veya uyku sırasında başlayan rahatsızlık ve huzursuzluk hissi,
- Bacaklarda ağrı, zonklama, kaşınma, çekilme, karıncalanma, elektriklenme, yanma,
- Bacakları hareket ettirmek için şiddetli bir istek duyma,
- Rahatsız edici hisler sebebiyle uykuya dalmakta zorlanma veya uykudan uyanma,
- Bacakları hareket ettirince rahatsızlığın azalması,
- Rahatsız edici hislerin ayaklara, uyluklara, kollara, göğse ve başa yayılması,
- Semptomların akşamları ve geceleri şiddetlenmesi,
- Uyku sırasında bacakların veya kolların istemsizce seğirmesi ve sarsılması.
Semptomların sıklığı ve şiddeti kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Belirtiler bazı bireylerde ara ara görülürken bazı bireylerdeyse her gün görülebilir. Orta derecede şiddetli sendromlarda belirtiler haftada bir ya da iki kere ortaya çıkabilir. Daha şiddetli durumlarda semptomlar haftada iki kereden daha fazla ortaya çıkar. Sendromun başlangıç evresinde semptomlar azalabilir, kaybolabilir ve kaybolduktan sonra daha sonra tekrar başlayabilir.
Huzursuz bacak sendromunun uyku düzenini olumsuz etkilemesi sebebiyle ortaya çıkabilecek diğer belirtiler şöyle sıralanabilir:
- Gündüzleri uykulu ve yorgun hissetmek,
- Ruh hâli değişiklikleri,
- Konsantrasyon sorunları,
- Hafıza problemleri,
- Anksiyete,
- Depresyon.
Huzursuz Bacak Sendromu Neden Olur?
Huzursuz bacak sendromunun nedeni tam olarak bilinmese de omurilikteki ya da beyindeki sinir sistemi sorunlarının hastalığa etkisi olduğu düşünülüyor. Huzursuz bacak sendromunun sebebi genetik risk faktörleri veya çevresel bir tetikleyici de olabilir. Bilinen huzursuz bacak sendromu sebepleri şöyle özetlenebilir:
Genetik Faktörler: Huzursuz bacak sendromu kalıtsal olarak aileden aktarılabilir. Huzursuz bacak sendromu yaşayan bireylerin %40'ı ila %90'ının en az bir birinci derece akrabasında bu rahatsızlık görülebilir. Genetik durumlarda belirtiler genellikle 40 yaşından önce başlamış olur.
Hamilelik: Hamilelik veya hormonal değişiklikler huzursuz bacak sendromu semptomlarına sebep olabilir veya semptomları şiddetli hâle getirebilir. Belirtiler genelde doğumdan sonra ortadan kaybolur. Araştırmalara göre yaklaşık olarak 5 hamile kadından 1'i hamileliğinin özellikle son 3 ayında huzursuz bacak sendromu semptomları yaşayabilir.
Diğer Sağlık Sorunları: İkincil tip olarak tanımlanan sendromda genellikle huzursuz bacak sendromunun ortaya çıkması diğer sağlık durumlarıyla ilişkilidir. Huzursuz bacak sendromuyla bağlantısı olan bazı sağlık sorunlarını şöyle açıklayabiliriz:
- Demir eksikliği anemisi huzursuz bacak sendromuna neden olabilir. Demir eksikliği anemiye neden olmayacak kadar hafif düzeyde bile olsa bazı bireylerde huzursuz bacak sendromuyla ilişkilendirilebilir. Araştırmalar düşük demir seviyesine sahip bireylerin dörtte biri ila üçte birinde huzursuz bacak sendromu olduğunu gösterir.
- Kronik böbrek hastalığı olan bireylerin yaklaşık %25'inde huzursuz bacak sendromu görülebilir. Bu durumun kesin nedeni bilinmemekle birlikte böbrek hastalığının demir eksikliğine sebep olmasıyla ilişkilendirilebilir.
- Beynin hareketi kontrol eden kısmında oluşan bir işlev bozukluğu sonucu dopamin seviyesinin azalması istemsiz hareketlere ve huzursuz bacak sendromuna neden olabilir. Örneğin, parkinson hastalığıyla yaşayan bireylerde huzursuz bacak sendromu görülme riski daha fazladır.
- Omuriliğin hasar görmesi veya yaralanması da huzursuz bacak sendromuyla ilişkilendirilebilecek sağlık sorunlarındandır.
Bazı durumlar huzursuz bacak sendromunun oluşmasının doğrudan sebepleri değildir ancak hastalığı tetikleyerek etkilerini artırabilir. Bu durumlardan bazıları şunlardır:
- Mide bulantısı, soğuk algınlığı, alerji ve zihinsel sağlık sorunlarını tedavi etmek için kullanılan bazı ilaçlar,
- Alkol kullanımı,
- Aşırı kafein tüketimi,
- Sigara kullanımı,
- Hareketsizlik,
- Fazla kilo,
- Stres.
Huzursuz Bacak Sendromu Hangi Vitamin Eksikliğinden Olur?
Huzursuz bacak sendromu magnezyum veya folik asit eksiliği sebebiyle tetiklenebilir veya bu eksiklikler sebebiyle sendromun etkileri daha belirgin hâle gelebilir. Bazı araştırmalar huzursuz bacak sendromunun belirli vitamin eksiklikleriyle, özellikle de B, C, D ve E vitaminleriyle ilişkili olabileceğini gösterir.
Huzursuz Bacak Sendromu Tek Bacakta Olur mu?
Huzursuz bacak sendromunun sebep olduğu rahatsız edici hisler genellikle iki bacağı etkilese de bazen vücudun sadece bir tarafında da ortaya çıkabilir.
Huzursuz Bacak Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?
Huzursuz bacak sendromunu teşhis etmek için özel bir test bulunmadığı için hastalığın tanısı doktorların muayene sonrası değerlendirmeleriyle konulabilir. "Huzursuz bacak sendromu için hangi doktora gidilir?" sorusunun birden fazla cevabı vardır. Huzursuz bacak sendromuyla öncelikli olarak nöroloji, fiziksel tıp ve rehabilitasyon (FTR) ve psikiyatri bölümleri ilgilenir.
Öncelikle hasta muayene edilerek belirtilerin şekli, sıklığı, zamanlaması, süresi, yoğunluğu ve hastanın uyku düzeni gibi bulgular incelenir. Nörolojik ve fiziksel muayenenin yanı sıra bireyin kişisel sağlık öyküsünün ve ailesinin tıbbi geçmişinin verileri değerlendirilir. Ayrıca hastanın kullandığı ilaçlar incelenerek hastalıkla ilaç kullanımının olası bağlantıları da araştırılır.
Huzursuz bacak sendromuna yol açabilecek diğer koşulları belirlemek ve belirtilerin nedenini anlamak için kan testleri istenebilir. Bu sayede böbrek yetmezliği veya düşük demir seviyesi gibi huzursuz bacak sendromuna neden olabilecek diğer koşullar incelenebilir. Bu incelemelere ek olarak uyku apnesi gibi diğer olası uyku sorunlarını değerlendirmek için bir uyku uzmanıyla görüşülebilir ve bir gece uyku çalışması yapılabilir.
Çocuklarda huzursuz bacak sendromu tanısı koymak yetişkinlere kıyasla daha zor olabilir. Bunun nedeni çocukların semptomları veya hissettiklerini tam olarak tanımlayamamasıdır. Çocuklarda teşhisin zor olmasının bir diğer nedeniyse huzursuz bacak sendromunun belirtilerinin bazen büyüme ağrılarıyla veya dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğuyla benzerlik göstermesidir.
Huzursuz Bacak Sendromu Nasıl Geçer?
Huzursuz bacak sendromunun henüz kesin bir tedavisi yoktur. Semptomların yönetilmesine ve azaltılmasına yardımcı olabilecek bazı tedavi seçenekleri bulunur. Yaşam tarzı değişiklikleri, kişisel bakım ve ilaç tedavisi yöntemleriyle hastalığın oluşturduğu rahatsızlıkların azaltılması ve uyku kalitesinin iyileştirilmesi mümkündür. Özellikle altta yatan bir sağlık durumuyla bağlantılı olmayan hafif huzursuz bacak sendromunda birkaç yaşam tarzı değişikliği yeterli olabilir.
İkincil tip huzursuz bacak sendromu vakalarında sendromun ortaya çıkmasına sebep olan sağlık sorunu tespit edilip ona yönelik bir tedavi uygulanabilir. Örneğin, kan testi sonucunda demir eksikliği tespit edildiyse ve bu durumun huzursuz bacak sendromunu tetiklediği düşünülüyorsa doktor hastaya demir takviyesi önerebilir. Demir eksikliği tedavi edildikten sonra huzursuz bacak sendromu belirtileri de ortadan kalkabilir.
Huzursuz bacak sendromu tedavisinde uygulanan başlıca yöntemler egzersizler ve ilaç tedavisidir.
Huzursuz Bacak Sendromu Egzersizleri
Düzenli egzersizler bacakların rahatlamasına ve şikâyetlerin azalmasına yardımcı olabilir. Yoğun ve tempolu egzersizlerin uykuya yakın saatlerde değil, günün daha erken saatlerinde yapılması faydalıdır. Tüm bu egzersizlere başlamadan önce bir doktora danışmak gerekebilir. Huzursuz bacak sendromuna iyi gelebilecek egzersizler şu şekildedir:
Yoga ve Pilates: Huzursuz bacak sendromu semptomlarının hafiflemesi için bireye yoga ve pilates yapılması önerilebilir. Bireyin bedenine uygun ve vücudunu fazla zorlamayacak seviyelerde programlar seçilerek kaslarının esnemesi ve güçlenmesi sağlanabilir. Bunun için doktora danışılabilir, yoga ve pilates eğitmenlerinden destek alınabilir.
Bisiklete Binmek: Bisiklete binmek bacak kaslarını çalıştırıp rahatlatarak semptomları hafifletebilecek bir diğer aktivitedir. Gün içinde orta hızda bisiklet sürülebilir ya da sabit kondisyon bisikletleri kullanılabilir.
Yüzme: Özellikle sıcak bir havuzda yüzmek, su aerobiği yapmak kasların gevşemesine ve güç kazanmasına, bireyin hareket kabiliyetinin artmasına yardımcı olabilir. Bu sayede uzun dönemde hastalığın belirtileri hafifleyebilir.
Esneme: Basit esnemeler huzursuz bacak sendromu belirtilerinin hafiflemesinde oldukça etkili olabilir. En doğru esneme teknikleri için bir doktora danışmak faydalıdır. Denenebilecek bazı basit esneme yöntemleri şu şekildedir:
- Dirsekler düz olacak şekilde kollar duvara doğru uzatılır ve avuç içleri duvara yaslanır. Sol diz hafifçe bükülür ve sağ bacak bir veya iki ayak mesafesi kadar geriye doğru götürülür. Sağ topuk ve ayak yere düz bir şekilde yerleştirilir. 20-30 saniye kadar basılı tutulur. Sonrasında sağ topuk ve ayak yerde düz tutulurken sağ diz de bükülür. Daha derin bir esneme için ayak biraz daha geriye doğru hareket ettirilir. Bacaklar değiştirilir ve hareket tekrarlanır.
- Denge için bir duvara paralel durulabilir ve bir el duvardan destek alabilir. Bir bacak dizden arkaya doğru bükülerek ayak bileği elle tutulur. Diğer bacak düz tutulur. 20-30 saniye sonra bacaklar değiştirilir ve hareket tekrarlanır.
- Destek için sandalye gibi bir eşya duvara yaslanır. Sandalyeye dönük olarak ayakta durulur. Sol ayak yukarı kaldırılır ve dizden bükülerek sandalyenin üzerine yerleştirilir. Omurga olabildiğince az hareket ettirilerek sağ uyluğun üst kısmında bir gerginlik hissedene kadar sağ bacak yavaşça ileri doğru bastırılır. Eller sağ bacağa koyularak destek alınabilir. 20-30 saniye kadar bu şekilde kalınır. Bacaklar değiştirilir ve hareket tekrarlanır.
İlaç Tedavisi
Doktorlar bacaklardaki huzursuzluğu azaltmak için reçeteli ilaçlar önerebilir. Huzursuz bacak sendromunun ortaya çıkma nedenine bağlı olarak beyindeki dopamini artıran ilaçlar, demir ve kalsiyum ilaçları, bazı ağrı kesiciler, kas gevşeticiler ve uyku ilaçları kullanılabilir. Bireye iyi gelecek doğru ilacı veya ilaç kombinasyonunu bulmak için doktor gözetiminde birkaç farklı deneme yapmak gerekebilir. Bu ilaçların hamilelikte huzursuz bacak sendromu tedavisinde kullanılması önerilmeyebilir.
Huzursuz Bacak Sendromu Ataklarını Önlemek İçin Neler Yapılabilir?
Bazı basit ama etkili yöntemler özellikle hafif veya orta dereceli huzursuz bacak sendromu semptomlarını azaltabilir ve şiddetli semptomlarda ilaçla birlikte destekleyici olarak fayda sağlayabilir. Bu yöntemler şöyle sıralanabilir:
- Her gün aynı saatte uyuyup uyanmaya çalışmak,
- Akşam ve gece saatlerinde kafein kullanımını azaltmak veya tamamen bırakmak,
- Alkol ve sigara kullanımını azaltmak veya tamamen bırakmak,
- Uzun süre oturmayı gerektiren seyahat gibi aktiviteleri gece yerine gündüz saatlerine ayarlamak,
- Gündüzleri yürüyüş ve egzersiz yapmak,
- Geceleri ağır ve yorucu egzersizlerden kaçınmak,
- Yatmadan önce sıcak bir banyo yapmak,
- Akşamları bacaklara masaj yaparak kasları rahatlatmak,
- Belirtiler başladığında bacaklara sıcak su torbası veya buz torbası koymak,
- Belirtiler başladığında bacakları germek, ovmak, sallamak, tempo tutmak, yürümek,
- Gece uyurken bacakların arasına yastık desteği koymak,
- Özel olarak tasarlanmış ayak bandajları veya bacaklar için titreşimli yastık kullanmak.
Sıkça Sorulan Sorular
Huzursuz bacak sendromu tedavi edilmezse ne olur?
Huzursuz bacak sendromu belirtilerini hafifleten yöntemler ve doktor tarafından önerilen tedaviler uygulanmazsa belirtiler ilerleyebilir. Huzursuz bacak sendromu en çok uyku düzenini etkiler. Uyku düzenindeki bozulmalarsa gündüz yorgunluğu, odaklanma problemleri, ruh hâli değişiklikleri, kaygı ve depresyon gibi durumları beraberinde getirebilir.
Huzursuz bacak sendromu belirtileri mevsimsel olarak değişir mi?
Huzursuz bacak sendromunun mevsimlerle olan ilişkisi net olarak bilinmemekle birlikte bazı ülkelerde bu semptomları yaşayan hastalarla bu konu üzerinde çalışmalar yapılıyor. Bazı çalışmalara göre belirtilerin yaklaşık %80'inin ilkbahar ve yaz mevsimlerinde artış gösterdiği gözleniyor. Belirtilerin en yoğun hâle geldiği dönemse yaz sonu olarak gösteriliyor.
Onaylanmış İçerik