Ferritin Nedir?

Ferritin yüksekliği veya düşüklüğünde yaşanan semptomlar göz ardı edilmeye müsait gibi görünse de ihmali sağlığınızı büyük ölçüde etkileyebilir. Gelin; "Kanda ferritin nedir?", "Ferritin düşüklüğü tehlikeli midir?" gibi soruların yanıtlarına birlikte bakalım.

Ferritin Nedir?

Ferritin, vücutta demiri depolayan ve ihtiyaç hâlinde serbest bırakan bir çeşit proteindir. Yaygın olarak demir deposu diye adlandırılan ferritin, çoğunlukla vücut hücrelerinde bulunur ve eser miktarda dolaşıma katılır. Ferritinin büyük bir kısmı karaciğer ve bağışıklık sistemi hücrelerinde konumlanır.

Kandaki oksijen miktarının azalması gibi durumlarda vücudumuz kırmızı kan hücresi üretimine ihtiyaç duyar. Bu ihtiyaç doğrultusunda vücut hücrelerine ferritini salmasını söyleyen bir sinyal iletilir. Böylece kırmızı kan hücrelerinin üretimi ve dokulara oksijen iletimi artar.

Ferritin Kaç Olmalı?

Normal ferritin serum plazma seviyesi yaş ve cinsiyet başta olmak üzere birçok faktöre göre değişkenlik gösterir. Genel ferritin referans aralığı şu şekilde belirtilebilir:

• Kadınlarda: 20 ila 200 ng/mL
• Erkeklerde: 20 ila 500 ng/mL.

Verilen değerler standart aralıkları belirtir. Bu sebeple "Ferritin kaç olursa tehlikelidir?" diye endişelenmeden önce sonucunuzun uzman hekim tarafından değerlendirilmesi daha doğru olacaktır. 

Ferritin Düşüklüğü Nedir?

Ferritin düşüklüğünün vücuda etkilerini anlamak sağlıklı bir tedavi için gereklidir. "Ferritin düşüklüğü ne demek?" diye merak ediyorsanız kısaca açıklayalım. Kanda ferritin düşüklüğü, vücutta belli bir yoğunlukta olması gereken ferritinin normal değerin altında seyretmesidir. Bu durum çoğu zaman demir depolarının boş olduğu şeklinde de söylenebilir. Toplumun genelinde de yaygın olarak görülen demir eksikliği, demir normalken ferritin düşüklüğünün bir sonucu olarak da ortaya çıkabilir.

Günlük hayatınızda sahip olduğunuz alışkanlıklar gibi çeşitli fizyolojik rahatsızlıklar da ferritin eksikliğine sebep olabilir. Ayrıca kadınlarda âdet dönemi görülen yoğun kanamalar ferritin düşüklüğünde dikkate alınması gereken bir konudur. Bu sebeple toplumun genelinde erkeklerde ferritin düşüklüğü kadınlara nazaran daha az gözlemlenir.

Ferritin eksikliğine yol açan diğer nedenlerden bazıları ise şunlardır:

• Düzensiz ve yetersiz beslenme,
• Gün içinde aşırı çay ve kahve tüketimi,
• Kadınlarda yoğun geçirilen âdet dönemleri,
• Hamilelik, düşük veya kürtaj,
• Bazı kronik hastalıklar(kolonda polip olması, mide ülseri, çölyak vb.)
• Geçirilen operasyonlar veya kazalar sonrası yaşanan kan kaybı,
• C vitamini eksikliği,
• Bağırsak demir emilimini etkileyen sorunlar.

Bebeklerde ve Çocuklarda Ferritin Düşüklüğü

Bebek ve çocukların sağlıklı büyüyüp gelişim göstermesinde ferritin büyük önem taşır. Çünkü yetişkinlerde olduğu gibi bebek ve çocuklarda da vücudun demir ihtiyacını gidererek kan yapımına ve vücutta oksijen iletimine katkı sağlar. Anne-babaların en çok merak ettiği konulardan biri, "Çocuklarda ferritin kaç olmalı?" sorusudur. Sağlıklı bir bebeğin ve çocuğun sahip olması gereken genel ferritin değer aralığı:

• Yenidoğanlarda 25 ila 200 ng/mL,
• 1 aylık bebeklerde 200 ila 600 ng/mL,
• 2-5 aylık bebeklerde 50 ila 200 ng/mL,
• 6 aydan itibaren 15 yaşına kadar olan çocuklarda 7 ila 142 ng/mL şeklindedir.

Ferritin eksikliği ve dolayısıyla gelişen demir eksikliği, bebeklikten itibaren her yaş çocuk ve yetişkinde görülebilen bir durumdur. Ancak anne sütü genellikle yenidoğanların ferritin ihtiyacını karşılamak için yeterlidir. Bu sebeple 6 aya kadar bebeklerde ferritin düşüklüğü görülme oranı azdır. 2 yaşından itibaren ek gıdaya geçilmesi ve büyümenin hızlanmasıyla birlikte bu oran artabilir.

Bebeklerde ve çocuklarda ferritin düşüklüğünün en yaygın sebepleri arasında;

• Demir açısından eksik gıdalarla beslenme,
• Geçirilen enfeksiyonlar,
• Prematüre doğum,
• Ergenlik dönemi itibarıyla yaşanan âdet düzensizliği gibi durumlar yer alabilir.

Hamilelerde Ferritin Düşüklüğü

Hamilelik esnasında hem annenin hem bebeğin metabolik işleyişi için ekstra demire ihtiyaç duyulur. Gebeliğin 20-24. haftaları itibarıyla bebek büyüyüp gelişmeye başladıkça anne adayının kan hacmi de artar. Dolasıyla annenin vücudu artan kan hacmi için daha fazla demire ve ferritine ihtiyaç duyar. Bu ihtiyaç karşılanamadığında hamilelikte ferritin düşüklüğü görülmeye başlanır. Peki, gebelikte ferritin kaç olmalı?

Kadınlar için normal ferritin değer aralığı 20-200 ng/mL arası seyrederken hamilelerde < 30ng/mL ferritin değeri çoğu zaman demir deposunun tükendiğini gösterir. Bu durumda endişeye kapılmadan doktor kontrolünde demir veya ferritin takviyesine başlanabilir.

Ferritin Düşüklüğü Belirtileri

Ferritin düşüklüğü, vücuttaki demir seviyesinin düşmesine yol açabilir. Demir eksikliği, oksijen taşınmasında görev alan ve kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobin üretimi olumsuz etkiler. Bu durum, doku ve organların yeterli miktarda oksijen alamamasına yol açarak bazı semptomlara sebep olur. Ferritin düşüklüğü belirtileri olarak görülen bu bulgular:

• Kronik hâlsizlik ve yorgunluk,
• Uyuşukluk,
• Geçmeyen baş ağrısı,
• Sabahları uyanmada zorluk yaşama,
• Anksiyete ve sinirlilik,
• İştahsızlık ve ani kilo kaybı,
• Baş dönmesi,
• Kulak çınlaması,
• El ve ayaklarda soğukluk,
• Konsantrasyon bozukluğu,
• Saç dökülmesi,
• Ciltte kuruluk ve solgunluk,
• Kolay kırılan tırnaklar,
• Nefes darlığı,
• Bacak ağrısı.

Ferritin eksikliği belirtilerinden birkaçını gözlemlediğinizde uzman hekime görünmenizi ve gerekli tahlilleri yaptırmanızı tavsiye ederiz.

Ferritin Düşüklüğü Tedavisi

Ferritin düşüklüğünün tanısı, doktor yönlendirmesiyle yapılan kan testi ve laboratuvar analizleri sonrası konur. Bu nokta "Ferritin nasıl yükselir?" sorusunu da beraberinde getirebilir. Bunun için öncelikle ferritin düşüklüğünün altında yatan daha ciddi nedenler var mı diye kontrol sağlanır. 

Eğer altta yatan ciddi bir sebep söz konusu değilse "Ferritin düşüklüğüne ne iyi gelir?" diye merak ediyor olabilirsiniz. Dengeli beslenme alışkanlıkları edinerek ferritin düzeyi normale çekilebilir. Örneğin;

• Ispanak, brokoli, pazı gibi koyu yapraklı sebzeler,
• Fındık, fıstık gibi kuru yemişler,
• Mercimek, fasulye gibi kuru bakliyatlar,
• C vitamini bakımından zengin meyve ve sebzeler,
• Et, süt, yumurta gibi hayvansal gıdalar,
• Kuru üzüm, pekmez, susam gibi ferritin yükselten besinleri öğünlere dâhil etmek faydalı olabilir.

Bunun yanında uzman doktor tarafından reçetelendirilen, oral veya enjeksiyon yoluyla alınan ferritin takviyesiyle de ferritin eksikliği tedavisini sağlamak mümkündür.

Vücuda yeterli demiri almak kadar önemli olan bir diğer husus ise demirin bağırsaklardan etkili emilimidir. Yemeklerden hemen sonra çay ve kahve gibi kafein içeren içeceklerin tüketiminden kaçınmak emilimi hızlandıracaktır.

Ferritin Yüksekliği Nedir?

Ferritin değerinin normaldan yüksek olması, vücuttaki demir depolarının gereğinden fazla dolu olduğu anlamına gelir. Vücudumuza aldığımız ihtiyaç fazlası demirin sindirim yoluyla uzaklaştırılması gerekir. Doğal yollarla uzaklaştırılamayan demir, toksisite yaratarak birçok hayati organa zarar verebilir. Peki, ferritin neden yüksek çıkar?

Ferritin yüksekliği sebeplerinden bazıları şunlardır:

• İltihabik rahatsızlıklar,
• Çeşitli enfeksiyonlar,
• Hipertiroid,
• Lösemi,
• Hepatit C,
• Karaciğer hasarı,
• Demir metabolizması bozukluğu olan hemokramatoz gibi hastalıklar.

Ferritin Yüksekliği Belirtileri

Vücutta ferritin yüksekliği belirtileri şunları içerebilir:

• Eklem ağrıları,
• Kalp problemleri,
• Açıklanamayan kilo kaybı,
• Karın ağrısı,
• Vücut kıllarında ve saçlarda dökülme,
• Cinsel isteksizlik,
• Yorgunluk veya enerji kaybı.

Bebeklerde ve Çocuklarda Ferritin Yüksekliği

Yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda ve bebeklerde ferritin yüksekliğine sebep olabilecek birçok faktör vardır. Bunlardan en bilineni hemokromatozdur. Hemokromatoz, vücudun gereğinden fazla demir emmesine ve depolamasına neden olan bir genetik bozukluktur. Fazla demirin birçoğu karaciğerde depolanarak bu organa zarar verebilir. Ayrıca pankreas gibi hayati organlarda da depolanarak ciddi risk oluşturabilir. "Ferritin neden yükselir? ve "Ferritin çocuklarda kaç olmalı?" diye endişe eden ebeveynlere en büyük önerimiz, ek gıdaya geçildiğinden itibaren doktor gözetimi haricinde demir takviyeleri kullanmamak olur.

Ferritin Yüksekliği Tedavisi

Ferritin seviyesi yüksek kişiler "Ferritin nasıl düşürülür?" diye merak edebilir. Ferritin yüksekliğine sebep olacak ciddi bir rahatsızlık yoksa uzman doktor tarafından reçete edilen ilaçlarla ferritin seviyesinde düşüş sağlanabilir. Bununla birlikte düzenli kan bağışı yapmak gibi vücuttan kan uzaklaştırılan işlemler de fazla ferritin birikimini önler. Beslenme alışkanlıklarında ve takviye kullanımında kontrol sağlanarak da bu azalmaya katkıda bulunulabilir.

Sık Sorulan Sorular

Ferritin ile demir arasındaki fark nedir?

Demir ve ferritin farkı tam olarak bilinmediğinde bu iki kavram birbirine karıştırılabilir. Demir, vücudun ihtiyaç duyduğu en önemli minerallerden biridir. Kırmızı kan hücrelerinin üretiminde ve işleyişinde görev alır. Doku ve organlara oksijen taşınmasında aktif rol oynar. Ferritin ise vücuda giren demirin depolanmasını ve ihtiyaç hâlinde salınmasını sağlayan protein türüdür. Vücuttaki demir depolarını gözden geçirerek fazla demiri, karaciğer ve dalakta uygun oranda depolar. Bu sayede fazla demirin toksik birikiminin önüne geçer ve ihtiyaç hâlinde demiri serbest bırakır. 

CRP ve ferritin yüksekliği arasında bir ilişki var mıdır?

CRP, vücutta enflamasyona neden olacak bir hasar veya enfeksiyon yaşandığında karaciğerde üretilen bir proteindir. Enflamasyon anında salgılanması ve dolaşıma katılmasıyla birlikte kanda CRP miktarı hızla artmaya başlar. Bu sebeple kanda yüksek CRP saptanması olası enfeksiyon veya doku hasarına işaret edebilir. Ferritin ise daha önce de belirttiğimiz üzere demir depolanmasında görevli bir proteindir. Ferritin seviyesine bakarak kişide demir eksikliği veya fazlalığı olup olmadığı hakkında yorum yapılabilir. Bu noktada CRP ve ferritin proteinleri arasında benzer bir ilişki olabilir. Çünkü olası bir enflamasyon durumunda karaciğer hem CRP hem ferritin üretimini hızlandırabilir. Dolayısıyla CRP ve ferritin yüksekliği vücutta yolunda gitmeyen olayları ifade edebilir. 

Gebelikte ferritin düşüklüğü ya da yüksekliği anne ve bebeği nasıl etkiler?

Hamilelikte ferritin düşüklüğü, derecesine bağlı olarak anne ve bebek üzerindeki farklı etkiler gösterebilir. Hamilelik süresince hızla gelişen bebek bu hızla orantılı olarak demire ihtiyaç duyar. Yetersiz demir alımı, hamilelikte alkol ve sigara kullanımı gibi durumlar kansızlığa yol açarak hem anne hem bebek için bazı rahatsızlıklara sebebiyet verebilir. Bunlardan bazıları:

• Gebelik zehirlenmesi,
• Kronik plasenta yetmezliği,
• Erken veya ölü doğum,
• Düşük doğum ağırlığı,
• Bilişsel ve zihinsel gerilik,
• Annede yetersiz süt üretimi,
• Doğum sonrası depresyon.

Hamilelikte ferritin yüksekliği ise karaciğer hastalıklarına, eklem ağrısına, erken doğum gibi gebelik komplikasyonlarına yol açabilir.