E vitamini antioksidan özelliğiyle bilinen ve birçok organa önemli faydalar sağlayan bir vitamindir. Dengeli bir diyet programında E vitamini bakımından zengin besin kaynaklarını tüketmek, birçok sağlık probleminin önlenmesine de yardımcı olabilir. Peki, E vitamini en çok hangi besinlerde bulunur ve fazla alınırsa ne olur? Gelin, bu soruların cevaplarına ve E vitaminine ilişkin detaylı bilgilere birlikte bakalım.
E Vitamini Nedir?
E vitamini vücudun bağışıklık sistemini destekleyen ve güçlü antioksidan etkilere sahip bir vitamindir. Antioksidan özelliği sayesinde hücrelerin zarar görmesini önlemeye yardımcı olur. Yağda çözünen vitaminlerden biri olan E vitamini, yağ dokularında ve karaciğerde depolanır.
E vitamini tek bir vitamin olarak bilinse de aslında yağda çözünen sekiz bileşikten meydana gelir. Sekiz kimyasal formdan biri olan alfa-tokoferol, E vitaminin vücut tarafından kullanılan ana formudur.
E Vitamini Ne İşe Yarar?
E vitamininin antioksidan etkisi insan vücuduna birçok fayda sağlar. Serbest radikallerle antioksidanlar arasındaki dengesizliğin sonucunda oksidatif stres adı verilen bir durum ortaya çıkar. Bu durum organlara ve dokulara zarar vererek çeşitli hastalıklara neden olabilir. E vitamini antioksidan görevi görerek vücudu serbest radikallerin yol açtığı hasarlardan korur. Böylece oksidatif stresin azalmasına da yardımcı olur.
E vitamininin diğer görevlerini ve insan vücuduna sağladığı faydaları şöyle sıralayabiliriz:
- Bağışıklık sistemini güçlendirerek vücudun istilacı bakterilerle ve virüslerle savaşmasına destek olur.
- Kalp krizine neden olan kan pıhtılarının oluşumunu önlemeye yardımcı olabilecek doğal kan sulandırıcı görevi görebilir. Bu sayede kalp hastalığı risk faktörlerini azaltmaya katkı sağlayabilir.
- Bazı kanser türlerine neden olan hücre hasarlarını önleyebilir.
- Bilişsel gerilemeyi yavaşlatmaya yardımcı olabilir.
- Göz hücreleri üzerinde koruyucu etkisi vardır. E vitamini yaşlanmaya bağlı gelişen sarı nokta hastalığını ve katarakt riskini azaltabilir.
- Vücudun K vitaminini kullanmasına yardımcı olur.
- Karaciğer enzim ve kan lipit seviyelerini düşürerek karaciğer sağlığını korumaya katkı sağlayabilir.
- Âdet ağrılarının şiddetinin azalmasına destek olabilir.
- Hücrelerin birbirleriyle etkileşime geçmesini sağlar.
E Vitamininin Cilde Faydaları
Sebum, vücuttaki yağ bezleri tarafından üretilen yağlı ve mumsu bir maddedir. Cildi nemlendirir ve korur. Cilt için doğal bir bariyer görevi gören sebum E vitamini içerir. Yüz gibi daha yağlı cilt bölgelerindeyse daha çok E vitamini bulunur. E vitamini açısından zengin besinler tüketilerek bu doğal cilt bariyerinin daha da güçlenmesi sağlanabilir. E vitaminin cilde sağladığı faydaları şöyle sıralayabiliriz:
- Antioksidan özelliğe sahip olduğu için cilt hücrelerini oksidatif stresin meydana getirdiği hasarlara karşı korur.
- Kuru ve kaşıntılı cildin ihtiyacı olan nemi sağlayabilir.
- Sedef ve egzama gibi bazı cilt problemlerinin semptomlarını azaltabilir.
- Cildin yumuşaklığını artırırken kırışıklık görüntüsünü azaltmaya da yardımcı olur.
- Cilt yaralarının ve ciltteki izlerin daha hızlı iyileşmesine destek olabilir.
E Vitaminin Saça Faydaları
E vitamininin saça faydalarını ortaya çıkaran sınırlı sayıda araştırma vardır. Ancak E vitamininin antioksidan özelliği sayesinde saçların ve saç derisinin sağlığını desteklediğini söylemek mümkündür. E vitamininin saç için faydalarını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Saç derisindeki kan akışını destekler. Saçların güçlenmesini sağlayarak daha hızlı uzamasına yardımcı olur.
- Saç dökülmelerine de sebep olan oksidatif stresin saç derisindeki etkisini azaltır. Bu sayede saç dökülmesinde azalma görülürken saçlar daha sağlıklı ve gür hâle gelebilir.
- Kuru saçlar E vitamininin nemlendirme özelliği sayesinde daha az kırılabilir. Hasarlı saç görünümü iyileşebilir.
- Saçlara nem desteği sağlayarak daha parlak ve canlı görünmesini sağlayabilir.
E Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?
Günlük E vitamini ihtiyacını karşılamanın en iyi yolu, bu vitamini içeren besinleri tüketmektir. E vitamini açısından en zengin besin kaynaklarını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Buğday tohumu yağı,
- Ayçiçeği yağı,
- Zeytinyağı,
- Aspir yağı,
- Mısır yağı,
- Soya fasulyesi yağı,
- Ay çekirdeği,
- Badem,
- Ceviz,
- Fındık,
- Fıstık,
- Fıstık ezmesi,
- Ispanak,
- Kara lahana,
- Kuşkonmaz,
- Pancar yaprakları,
- Kabak,
- Brokoli,
- Kivi,
- Mango,
- Avokado,
- Domates,
- Kırmızı biber,
- Yumurta.
"E vitamini hangi besinlerde ve hangi meyvelerde var?" sorusunun cevabını bu şekilde verebiliriz. Besinlerin hazırlanma ve tüketilme şekli vitaminlerin ne kadar iyi emileceğini etkileyen bir faktördür. E vitamini ısıya duyarlı olduğu için besinleri mümkün olduğunca taze ve çiğ şekilde tüketmek gerekir.
E Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
E vitamini eksikliği belirtilerinden bazıları şunlardır:
- Bağışıklık sisteminde zayıflama,
- Kas zayıflığı,
- Kas ve kemik ağrısı,
- Deride ve dilde çatlaklar,
- Zihin bulanıklığı,
- Kanama miktarında artış,
- Kollarda ve bacaklarda his kaybı,
- Vücut hareketlerinin kontrolünde zayıflama,
- Koordinasyon ve yürüme zorlukları,
- Uyuşma ve karıncalanma hissi,
- Görme bozukluklarına yol açan sinir ve kas hasarı,
- Kuru ve pullu cilt,
- Yaraların yavaş iyileşmesi,
- Cildin kolay morarması,
- Saç ve tırnak sağlığında bozulmalar.
E Vitamini Eksikliği Neden Olur?
Genetik faktörler ve bazı hastalıklar E vitamini değerlerinin düşmesine sebebiyet verebilir. E vitamini eksikliğine neden olabilecek başlıca durumları şöyle sıralayabiliriz:
- Yetersiz ve Düşük Yağlı Beslenme: E vitamini birçok farklı besin grubunda bulunduğundan yetersiz beslenme sebebiyle E vitamini eksikliğinin ortaya çıkması çok yaygın bir durum değildir. E vitamini eksikliği, E vitamini açısından zengin gıdaların yer almadığı bir beslenme şeklinin sonucu olarak nadiren ortaya çıkabilir. Çok düşük yağlı beslenme şekilleri de E vitamini emilimi için gereken yağın vücuda alınmamasına sebep olarak E vitamini eksikliğine yol açabilir.
- Genetik: E vitamini eksikliği kalıtsal sebeplerle ortaya çıkabilir. Ataksi ve ailesel izole E vitamini eksikliği gibi nadir görülen bazı genetik bozukluklar, vücudun E vitaminini etkili bir şekilde emme ve kullanma yeteneğini bozabilir.
- Diğer Hastalıklar: Vücut E vitaminini doğru şekilde emmek için yağa ihtiyaç duyar. Yağ emilimindeki veya metabolizmadaki düzensizlikler E vitamini eksikliğine sebep olabilir. Örneğin, sindirim bozukluklarına veya vücudun yağı emme sürecinde problemlere sebep olan pankreatit ve çölyak gibi bazı hastalıklar E vitamini eksikliğine yol açabilir.
- Erken Doğum: Prematüre doğan bebeklerde olgunlaşmamış bir sindirim sistemi bulunduğu için yağ ve E vitamini emilimi yetersiz olabilir.
E Vitamini Eksikliğinde Görülen Hastalıklar Nelerdir?
E vitamini yetersizliği sebebiyle bağışıklık sisteminin zayıflaması bazı hastalıkları beraberinde getirebilir. E vitamini eksikliğinde ortaya çıkabilen hastalıklardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:
- Anemi (kansızlık),
- Görme bozuklukları,
- Gece körlüğü,
- Retinopati (göz retinasında hasar),
- Nöropati (sinir sistemindeki sinir hasarı),
- Kalp hastalıkları,
- Erkekte kısırlık,
- Ataksi (kas kontrolünü kaybetmeye neden olan koordinasyon eksikliği).
E Vitamini Eksikliği Nasıl Anlaşılır?
E vitamini eksikliği belirtileri aynı zamanda başka hastalıklarla ilişkili semptomlar olabilir. Vitamin eksikliğini tespit etmek için bir sağlık kuruluşuna başvurmak gerekir. E vitamini eksikliği kan testi yapılarak kandaki plazma tokoferol seviyesinin ölçülmesiyle tespit edilir. Doktor kan tahlili sonucunu analiz ettikten sonra hastanın E vitamini seviyesini yetersiz görürse çeşitli önlemler ve takviyeler önerebilir.
E Vitamini Eksikliği Nasıl Giderilir?
Günlük E vitamini ihtiyacı başta yaş olmak üzere bazı faktörlere göre kişiden kişiye değişiklik gösterir. 14 yaşın üzerindeki çocuklar ve yetişkinler için günlük yaklaşık 15 mg E vitamini yeterlidir. E vitamini ihtiyacı çocuklarda ve bebeklerde yaşla paralel olarak azalış gösterir. Emziren kadınlarınsa günlük en az 19 mg E vitamini alması gerekir.
Her E vitamini eksikliği durumunda aynı tedavi yöntemleri uygulanmaz. Çoğu durumda dengeli bir beslenme düzeni oluşturmak ve E vitamini içeren besinler tüketmek E vitamini eksikliğini gidermenin en iyi yoludur. Ancak E vitamini eksikliği tespit edildiğinde her zaman doktor önerilerini dikkate almak gerekir.
E vitamini eksikliği tespit edilen birey vegan beslenme gibi sınırlı bir diyet uyguluyorsa ona doktor tarafından E vitamini takviyesi önerilebilir. Çölyak hastalığı, kistik fibroz veya pankreatit (pankreas iltihabı) gibi sindirimi etkileyen bir sağlık durumu mevcutsa yine doktorun yönlendirmesiyle E vitamini takviyesi kullanılabilir. E vitamini takviyeleri yumuşak jeller, tabletler, kapsüller veya topikal yağlar şeklinde olabilir.
E vitamini özellikle saçları beslemek ve güçlendirmek için gerekiyorsa beslenme alışkanlıklarının güçlendirilmesine ek olarak bazı yöntemler uygulanabilir. Peki, saç derisinde E vitamini nasıl kullanılır? Seyreltilmiş ve kullanıma uygun hâle getirilmiş E vitamini içeren kaliteli yağlar saç derisine masaj yapılarak veya maske şeklinde uygulanarak kullanılabilir. Seyreltilmemiş E vitamini yağı ciltte tahrişe veya kızarıklığa neden olabilir. Olası yan etkileri azaltmak için hangi yağın ne şekilde kullanılması gerektiği konusunda bilgilenmek adına uzman görüşüne başvurmak gerekir.
E Vitamini Fazlalığında Görülen Hastalıklar Nelerdir?
E vitamininin besinler yoluyla aşırı dozda alınması çok olası ve yaygın bir durum değildir. Ancak takviyeler yoluyla çok fazla E vitamini tüketmek mümkündür. Peki, E vitamini fazla alınırsa ne olur?
Vücut ekstra E vitaminini idrarla atmak yerine dokularda ve karaciğerde depolar. Vücut vitamin fazlasını dışarı çıkaramadığında aşırı doz vitamin alımı durumu yaşanabilir. Bu durum bazı hastalıkları tetikleyebilir ve sağlık açısından olumsuz durumlar ortaya çıkarabilir. Örneğin, çalışmalar E vitamini takviyelerinin sağlıklı erkeklerde prostat kanseri riskini artırabileceğini ortaya çıkarmıştır. Ayrıca yüksek doz E vitamini takviyesi kanın pıhtılaşmasına zarar vererek kanama riskini artırabilir.
Kullanılan diğer ilaçların E vitamini takviyesiyle bir araya gelmesi de olumsuz sağlık durumlarının yaşanmasına sebep olabilir. Yüksek doz E vitamininin zararlarını deneyimlememek için E vitamini takviyesi her zaman kontrollü şekilde alınmalı, doktor tavsiyesi dışında kullanılmamalıdır.
Onaylanmış İçerik