Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir, Neden Olur?

Demir Eksikliği Nedir?

Demir, kandaki oksijeni dokulara taşıyan bir mineraldir. Kırmızı kan hücrelerini (alyuvarlar) üretmek için gereklidir. Vücudun fonksiyonlarını sağlıklı biçimde yerine getirmesi açısından son derece önemli olan bu mineral yeterli miktarlarda bulunmadığında demir eksikliği meydana gelir. Demir eksikliği, vücudun artan demir ihtiyacının karşılanamaması ve alınan demirin yeterli düzeyde emilememesi nedeniyle gelişebilir. 

Demir Eksikliğinin Gelişme Aşamaları

Demir akışı yavaşladığında veya demir depoları yeterince dolmadan hızlıca tüketildiğinde demir eksikliği görülmeye başlar. Demir yetersizliği üç aşamada gelişir:

• İlk Aşama: İlk etapta vücudun yeni hemoglobin ve kırmızı kan hücreleri üretmek için ihtiyaç duyduğu demir miktarı azalır. Bu aşamada kırmızı kan hücreleri henüz etkilenmemiştir.
• İkinci Aşama: Demir depolarındaki azalma kırmızı kan hücresi üretimini de olumsuz etkiler. Bazı kişilerde gizli demir eksikliği denilen eritropoez gelişir. Eritropoez, yeni kırmızı kan hücrelerinin üretilmesi sürecini tanımlarken kullanılır. Demir eksikliği ikinci seviyedeyken yeteri kadar hemoglobin olmasa da kemik iliği kırmızı kan hücresi üretebilir.
• Üçünü Aşama: Son aşamada demir eksikliği anemisinin belirtileri görülmeye başlar. Artık vücutta kırmızı kan hücreleri için hemoglobin yapmaya yetecek miktarda demir olmadığından demir eksikliği anemisi gelişir.

Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Demir eksikliğinin ilerleme hızına göre belirtiler değişiklik gösterebilir. İlk aşamada şu belirtiler görülür:

• Kuru bir cilt,
• Ağız kenarlarında çatlak oluşumu,
• Dilde yanma,
• Saçlarda ve tırnaklarda kolay kırılma,
• Ağız mukozasında hassasiyet.

Demir eksikliği ilerleyen kişilerde kansızlık meydana gelir. Kansızlık ve demir eksikliği belirtileri kadınlarda ve erkeklerde ortaktır.

Kansızlık ortaya çıktığında demir eksikliği semptomlarına şu durumlar da eklenir:

• Fiziksel efor sırasında çabuk yorulma,
• Geçmeyen yorgunluk hissi ve enerji yetersizliği,
• Kulaklarda çınlama ve hışırtı duyma,
• Baş ağrısı, baş dönmesi ve zaman zaman göz kararması,
• Üşüme,
• Ayaklarda ve ellerde uyuşma,
• Odaklanma problemleri,
• Dilde şişme,
• Hâlsizlik,  
• Göğüste ağrı,
• Normalden hızlı kalp atışı,
• Nefes darlığı.

Bebeklerde ve Çocuklarda Demir Eksikliği Belirtileri

Bebeklerde ve çocuklarda demir eksikliği belirtilerinin pek çoğu yetişkinlerde görülen semptomlarla aynıdır. Bunlara ek olarak şu durumlar gözlemlenebilir:

• Derslere ve ödevlere konsantre olmakta güçlük yaşadıkları için çocukların ders çalışma istekleri azalabilir, okul başarıları düşebilir.
• Toprak, kireç, buz gibi maddeleri tüketmek isteyebilirler.
• Bebeklerde ağlarken morarma veya katılma olabilir.
• Büyüme ve gelişme geriliği fark edilebilir.

Demir Eksikliği Saç Döker mi?

Demir, saçın büyüdüğü ve geliştiği bölüme oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinin üretiminde önemli rol üstlenen minerallerden biridir. Vücutta yeterli miktarda demir olmadığında saç kökleri de sağlıklı biçimde beslenemez. Bu nedenle demir eksikliğinde saç dökülmesi görülmesi son derece normaldir.

Demir Eksikliği Kaşıntı Yapar mı?

Vitamin ve mineral eksikliklerinin pek çoğu cilt belirtileriyle de kendini gösterir. Kaşıntı da demir eksikliğinde ciltte görülen semptomlar arasında yer alır.

Demir Eksikliği Uyku veya Uykusuzluk Yapar mı?

Demir eksikliğinde kandaki oksijen taşıma kapasitesi azalır. Bu durum demir seviyesi düşük olanların yorgun hissetmesine yol açar. Yorgunluk hâli bazı bireylerde uyku yaparken bazılarında uykusuzluğa da neden olabilir. Bunun yanı sıra demir yetersizliğinde huzursuz bacak sendromu da görüldüğü için bu rahatsızlığı yaşayanlar uykuya dalmakta güçlük çekebilir.

Demir Eksikliği Unutkanlık Yapar mı?

Beyin fonksiyonlarının sağlıklı biçimde çalışmasına yardımcı olan minerallerden biri de demirdir. Demirin yeterli düzeyde olmaması beyin fonksiyonlarını da etkiler. Bu nedenle demiri düşük kişilerde unutkanlık, zihinsel bulanıklık gibi semptomlar da olabilir.

Demir Eksikliği Mide Bulantısı Yapar mı?

Mide bulantısı doğrudan demir eksikliğinin göstergelerinden biri sayılmaz. Ancak demir takviyeleri bazı kişilerde mide bulantısı yapabilir. 

Demir Eksikliği Tansiyon Yükseltir mi?

Demir, folat, B12 gibi vitamin ve mineral eksikliğinde vücuttaki kan hücreleri normalden az seviyede olduğu için kan basıncında azalma görülebilir. Ancak demir yetersizliğinin doğrudan tansiyonu yükselttiğini veya düşürdüğünü söylemek mümkün değildir.

Demir Eksikliği Neden Olur?

Demir minerali vücutta depolanabilir ancak üretilemez. Bu nedenle demirin dışarıdan besin yoluyla ve gerekli durumlarda takviyeyle alınması gerekir.

Demir eksikliğinin nedenlerini şöyle açıklayabiliriz:

• Demir İçeren Gıdaların Yetersiz Tüketimi: Vücudun ihtiyaç duyduğu miktarda demir alımının olmaması beslenme bozukluğunun yol açtığı demir eksikliği türüdür. Düzensiz beslenme, diyete bağlı gıda kısıtlamaları, et, yeşil sebze tüketilmemesi demir alımını etkiler.
• Sindirim Sistemiyle İlişkili Durumlar: İltihabi bağırsak hastalıkları olanlarda, mide veya bağırsak ameliyatı geçirenlerde demir eksikliği görülebilir. Bunun yanı sıra mide ve bağırsakta ortaya çıkan ülsere bağlı kan kaybı oluyorsa bu durum da kandaki demir miktarını düşürebilir. 
• Demir İhtiyacında Artış: Kadınların regl ve gebelik dönemlerinde kanamadan dolayı vücutlarında demir kaybı meydana gelir. Bu bağlamda özellikle kadınların regl ve hamilelik dönemlerinde diğer zamanlardan daha fazla demir alımına gereksinimleri olur. Bunun yanı sıra büyüme ve ergenlik çağındaki çocukların da demir ihtiyacı artar.
• Emilim Problemleri: Bazı kişilerde vücuda alınan vitamin ve minerallerin emilimini etkileyen özel durumlar söz konusu olur. Emilim bozukluğu nedeniyle ortaya çıkan demir eksikliğine en çok çölyak, crohn, parazit gibi hastalıkları olanlarda ve kanser tedavisi görenlerde rastlanır. Ayrıca bazı ilaç türlerinin kullanımı da demir eksikliği yapabilir.
• Çay ve Kahve Tüketimi: Çay ve kahvenin içerdiği tanenler demir emilimine engel olur. Kola, çay, kahve gibi kafeinli içecekler yemekle birlikte tüketilmemelidir. Bu içecekler yemeklerle birlikte alındığında zaman içinde demir eksikliğine yol açabilir.
• Yoğun Egzersiz: Yoğun egzersizle gereğinden fazla hareket hâlinde olan vücudun demir ihtiyacı da artar. Sporla birlikte yeterli ve sağlıklı beslenmeyenlerde demir eksikliği görülebilir.
• Yaralanmalar: Vücutta kan kaybına neden olan yaralanmalar da anemiye sebep olabilir.
• Genetik Yatkınlık: Bazı kişilerde demire dirençli demir eksikliği anemisi denen genetik bir hastalık görülür. Bu durum ebeveynlerden kalıtsal olarak geçer. Bu duruma sahip bebekler düşük demire neden olan bir gen mutasyonuyla doğarlar.

Kimler Demir Eksikliği Açısından Risk Grubundadır?

Demir eksikliği her yaş grubundan bireyde görülebilir. Ancak bazı özel durumlar demir eksikliği riskini artırabilir. Demir eksikliği en çok şu kişilerde ortaya çıkar:

• Kadınlar: Kadınlar her ay âdet döneminde belli miktarda kan kaybettiğinden demir eksikliği anemisi açısından riskli sayılırlar.
• Bebekler ve Çocuklar: Bebekler ve çocuklar demir eksikliği açısından riskli grupta yer alırlar. Eksiklik özellikle düşük ağırlıkla dünyaya gelen, erken doğan, anne sütü ya da mamadan yeteri kadar demir alamayan bebeklerde görülebilir. Bunun yanı sıra büyüme çağındaki çocukların da fazladan demir ihtiyacı olur. Anemi riskini ortadan kaldırmak için çocukların sağlıklı beslenmesi gerekir.
• Düzenli Kan Bağışlayanlar: Sürekli olarak kan bağışı yapmak vücuttaki demir depolarının tükenmesine yol açabilir. Bu nedenle düzenli olarak kan bağışı yapan kişilerde zaman içinde demir eksikliği anemisi ortaya çıkabilir. Eğer rutin olarak kan bağışı yapmak istiyorsanız demir açısından vücudunuza fayda sağlayacak gıdaları tüketmeniz önerilir.
• Vejetaryenler: Vejetaryenlerin demir açısından zengin diğer gıda maddelerini düzenli olarak tüketmesi gerekir. Eğer beslenme rutinlerinde bu besinlere yer vermezlerse demir eksikliği anemisi riski artabilir. 
• Kalıtsal Hastalıklar: Hemofili ve Von Willebrand kalıtsal hastalıklarında kanama ve kanamaya bağlı demir eksikliği görülebilir. Bu hastalıklara sahip kişiler de riskli gruptadır.

Demir Eksikliği Hangi Hastalıklara Yol Açar?

Demir eksikliği tanısı alanlar "Yetişkinlerde demir eksikliği nelere yol açar?" sorusuna yanıt arar. Demir eksikliği tedavi edilmediği takdirde çocuklarda ve yetişkin bireylerde pek çok fiziksel ve ruhsal sağlık problemine neden olabilir. 

Demir eksikliğinin zararlarını ve neden olduğu bazı hastalıkları şöyle detaylandırabiliriz:

• Gelişme ve Büyümeyle İlgili Problemler: Demir minerali; beyin gelişimi, sinir sistemi fonksiyonları ve bağışıklık sisteminin sağlıklı işleyişi açısından hayli önemlidir. Çocuklarda görülen demir eksikliği tedavi edilmediğinde büyüme ve gelişmeyle ilgili sorunlar ortaya çıkabilir.
• Anemi: Demir eksikliği anemisi nedir, en çok araştırılan sorulardan biridir. Demir eksikliğine bağlı gelişen anemide vücuttaki kırmızı kan hücrelerinin sayısı azalır ve oksijen taşıma kapasitesi de düşer. Bu azalmayla birlikte demir eksikliği anemisi diye bilinen hastalık meydana gelir. Hâlsizlik, baş dönmesi, toprak yeme isteği gibi semptomlar demir eksikliği anemisi belirtileri arasındadır.
• Kalp ve Dolaşım Sistemi Hastalıkları: Demir eksikliği anemisi nefes darlığına ve kalple ilgili hastalıklara neden olabilir. Kansızlığın ileri derecede seyrettiği kişiler kalp spazmı ve kalp krizi açısından da riskli grupta sayılır.
• Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması: Demir eksikliği bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olur. Vücut direnci düşen kişi hastalıklara karşı savunmasız hâle gelir.
• Hamilelikte Komplikasyonlar: Demir, bebeklerin sağlıklı gelişimi açısından anne adayının ihtiyaç duyduğu minerallerden biridir. Hamilelikte demir eksikliğinde erken doğum, bebekte kilo kaybı, doğum kusurları gibi problemler görülebilir. Bunun yanı sıra demir eksikliği annelerde de birtakım sağlık sorunlarına yol açabilir.  

Demir Eksikliği Teşhisi Nasıl Yapılır?

Demir eksikliğiyle ilgili "Kan tahlilinde demir eksikliği nasıl anlaşılır?" en merak edilen sorulardan biridir. Hekimler demir eksikliği tanısı koymak için şu kriterleri göz önünde bulundurur:

• Hastanın Tıbbi Öyküsü: Hekim hastanın tıbbi öyküsünü dinleyerek şikâyetlerin süresine, demir eksikliğine yol açabilecek kronik hastalıklara ve genetik yatkınlığın olup olmadığına dair fikir edinir.
• Muayene: Tıbbi öyküyü dinledikten sonra hastayı muayene eder. Fiziki muayenede hasta; renk solukluğu, güçsüz tırnak gibi demir eksikliği semptomları açısından da değerlendirilir.
• Kan Tahlili: Kan tahlilinde demir eksikliğinden şüphelenilen bireyin tam kan sayımına bakılır. Ek olarak farklı değerlere bakılması da istenebilir.

Demir eksikliği tespit edildikten sonra bunun kaynağını bulmak için gerekli durumlarda kolonoskopi, ultrason, endoskopi gibi görüntüleme yöntemlerine de başvurulabilir.

Demir Eksikliği Nasıl Giderilir?

Demir eksikliği tanısı aldıysanız "Demir eksikliği için ne yapılmalı?" diye merak ediyor olabilirsiniz. Bu mineralin vücuttaki oranına bağlı olarak eksikliği gidermeye yönelik tedavi planlanması gerekir.

Demir eksikliği tedavisini şöyle açıklayabiliriz: 

Demir Açısından Zengin Gıdalarla Beslenmek

Demir eksikliği tanısı alanlar "Demir eksikliğinde ne yemeli?" ve "Demir eksikliğine ne iyi gelir?" sorularına yanıt arar. Demir eksikliği olanların beslenme programına özellikle şu besinleri dâhil etmesi gerekir:

• Kırmızı et, balık, tavuk,
• Brokoli, fasulye, ıspanak, patates, domates, lahana ve Brüksel lahanası gibi sebzeler,
• İstiridye, midye, karides gibi deniz ürünleri,
• Nohut, mercimek gibi baklagiller,
• Badem, fındık, kabak çekirdeği gibi kuru yemişler,
• Yumurta,
• Pekmez,
• Bal,
• Tam buğday, çavdar, kepekli ekmek gibi tahıl grubu ürünleri,
• İncir ve hurma gibi meyveler,
• Soğan ve sarımsak.

Bu besinlerle birlikte C vitamini tüketiminize de özen gösterebilirsiniz. Vücuda pek çok faydası bulunan C vitamini, demir emilimine de yardımcı olur. Örneğin yüksek C vitamini içeren portakal, greyfurt, kivi, kavun gibi meyvelerle brokoli, biber, karnabahar, Brüksel lahanası gibi sebzeleri daha sık tüketebilirsiniz. Bunun yanı sıra yemeğinize bol limonlu salata eşlik edebilir veya C vitamini açısından zengin portakal suyu da içebilirsiniz.

Daha önce sözünü ettiğimiz çay, kahve ve kolanın yanı sıra süt, kakao, kırmızı şarap gibi içecekler de demir emilimine engeldir. Demir eksikliğini önlemek için yemeklerle beraber bu içecekleri tüketmemek gerekir. 

Kan Takviyesi Almak ve Demir İlacı Kullanmak

Demir eksikliği anemisi ilerleyen bireylerin kan değerlerini ideal seviyeye getirmek için gerekli durumlarda kan takviyesi yapılabilir. Kan takviyesi demir seviyesini hızlı bir şekilde yükseltmeye yardımcı olur. Demir ilacı kullanımı en yaygın tedavi yöntemidir. Hekim gerekli görürse demir eksikliği ilacı verebilir. Bu ilaçlar tablet, kapsül, sıvı ya da enjeksiyon formunda olabilir. Özellikle bebekler ve çocuklar için sıvı demir takviyeleri uygun görülür.

İlaçlar, hekimin önerdiği dozlarda, hekimin önerisine uygun şekilde aç veya tok karna aksatılmadan kullanılmalıdır. Ayrıca mide rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılan antiasit ilaçlar demir emilimini azaltabilir. Eğer antiasit ilaç kullanıyorsanız demir takviyesi kullanımında hekiminizin önereceği saat aralıklarına sadık kalmalısınız.

Altta Yatan Rahatsızlıkların Tedavisini Yaptırmak

Herhangi bir sağlık sorununa bağlı olarak gelişen demir eksikliği söz konusuysa mutlaka altta yatan hastalığın tedavi edilmesi gerekir. Hastalık geçirilmeden yalnızca demir eksikliği anemisi tedavisine yönelik adım atılırsa verimli sonuç almak güçleşebilir.                     

Sıkça Sorulan Sorular

Limon demir eksikliği yapar mı?

Limon, C vitamini açısından zengin meyvelerden biridir. Bu faydalı meyve, C vitamini içerdiği için demir emilimini artırıcı özelliği bulunur. Bu nedenle limon demir eksikliği yapmaz. Demir eksikliğine iyi gelen besinler arasında yer alır. 

Demir eksikliği olan kan verebilir mi?

Demir eksikliği anemisi olan kişilerin kan vermesi uygun değildir. 

Demir eksikliği olanlar ne yememeli?

Kalsiyum açısından zengin gıdaların fazla miktarlarda tüketimi vücutta demir emilimini azaltır. Bu nedenle demir içeriği yüksek olan gıdalarla birlikte kalsiyum kaynağı süt, yoğurt gibi gıdaların sık tercih edilmemesi demir eksikliği beslenme rutininde dikkat edilmesi gerekenlerden biridir.

B12 ile demir eksikliği aynı mı?

B12 eksikliği vücuda yeterli miktarlarda B12 vitamini alınamadığında, sindirim sistemiyle ilgili problemlerde ve vitaminin emilimini etkileyen çeşitli hastalıkların varlığında görülür. Demir eksikliğiyse yukarıda detaylandırdığımız nedenlerden dolayı vücuttaki demir mineralinin azalmasıyla ortaya çıkar. Yorgunluk, nefes darlığı, soluk cilt rengi, baş ağrısı gibi semptomlar B12 ve demir eksikliğinin ortak belirtileri arasındadır. Ortak belirtiler görülse dahi B12 vitamini ve demir mineralinin eksikliği birbirinden tamamen farklıdır. 

Demir eksikliği nörolojik ve psikolojik etkilere neden olur mu?

Demir eksikliği anemisinin fiziksel etkilerinin yanı sıra nörolojik ve psikolojik etkileri de olabilir. Demir eksikliği anemisi olanlarda yorgunluk, bilinç bulanıklığı ve huzursuz bacak sendromu görülebilir. Bunlarla beraber anksiyete, depresyon, sinirlilik gibi durumların görülmesi de son derece normaldir.

Demir eksikliği tedavi gerektiren bir sağlık problemidir. Hekiminiz uygun gördüğü takdirde birtakım takviyelerle bu eksik giderilebilir. 360Sağlık olarak siz neredeyseniz sağlık orada diyor, ihtiyacınız olan sağlık hizmetini size getiriyoruz. Siz de vitamin ve mineral değerlerinizi öğrenmek veya diğer sağlık hizmetlerimizden yararlanmak istiyorsanız hemen iletişime geçebilirsiniz.