Halk arasında çikolata kisti olarak bilinen endometriozis doğurganlığı olumsuz etkileyen jinekolojik hastalıklardan biridir. Kontrol altına alınmadığında yumurtalık rezervlerinin azalmasına neden olur. Vücudun çeşitli bölgelerinde ortaya çıkabilir ve ciddi enflamasyona neden olur. Her 10 kadından 1'ini etkileyen çikolata kisti (endometriozis) ilerlediğinde oldukça ciddi sonuçlar doğurabilir. Peki çikolata kisti nedir, neden olur?
Çikolata Kisti (Endometriozis) Nedir?
Endometriozis Yunanca endo (iç), metra (rahim), osis (hastalık) kelimelerinden türetilmiştir. Rahmi kaplayan fonksiyonel dokunun rahim içi duvar tabakası dışında başka bir bölgede oluşması ve büyümesi durumudur. Östrojen hormonuyla bağlantılı kronik bir rahatsızlıktır. Üreme çağındaki kadınların yaklaşık %10'unu etkiler ve infertiliteye neden olabilir.
Endometrial doku en sık yumurtalıklarda, fallop tüplerinde, vajinanın üst destek kısmında ve gastrointestinal sistemde görülür. Bazı durumlardaysa akciğer ve kalp zarında, merkezi sinir sisteminde de oluşabilir. Endometriozis hastalığı bağırsak yolunu, üretrayı ve mesaneyi de etkileyebilir. Yumurtalıklarda görüldüğünde yumurtalıklar içinde kist meydana gelebilir ve kistin içinde koyu kahverengi bir sıvı oluşabilir. Bu nedenle endometriozise çikolata kisti de denir.
Hastalık ilk âdetle başlayıp menopoza kadar sürebilir. Dokuların derinlerine doğru inmeye başladığında derin endometriozis ortaya çıkar. İnfertilitesi olan kadınların yaklaşık %50'sinde, pelvik ağrılar çeken ergenlik çağındaki kadınlarınsa %47'sinde görülür. Dokulara yapışan ve büyüyebilen kistler enflamasyona neden olabilir.
Çikolata Kisti (Endometriozis) Belirtileri Nelerdir?
Endometriozisin semptomlarından biri infertilitedir. Gebelik istemiyle hekime başvuran kadınlar infertilite sebebinin endometriozis olduğunu öğrenebilir. Çikolata kisti akıntısı olarak da nitelendirilen ara kanamalar ve lekelenmeler olabilir. Ancak bu belirti sadece endometriozise işaret etmeyebilir. Endometriozis tanısı konan kadınların %30'unda belirgin bir semptom görülmeyebilir. Semptomlar ortaya çıktığında kişiden kişiye hastalığın şiddeti değişebilir.
Çikolata Kisti Ağrı Yapar mı?
Endometriozis ve pelvik ağrı bir arada görülebilir. Hastaların büyük bir çoğunluğu kronik ağrı şikâyetiyle hastaneye gider. Endometrial doku rahim dışında oluştuğunda yapışmalara neden olabilir. Söz konusu yara dokusu ve organlar arasında olmaması gereken bağlantılar oluşabilir, bu durum ağrıya neden olur. Ağrılar iltihaplanmadan da kaynaklanabilir. En yaygın semptom olan ağrı birkaç farklı şekilde görülebilir:
- Ağrılı âdet krampları. Bu ağrılar zaman içerisinde şiddetlenebilir.
- Bel ve pelvik bölgede kronik ağrı.
- Cinsel ilişki sırasında veya sonrasında ağrı. Bu ağrılar vajinal ağrılardan farklı olarak derin ağrı olarak tanımlanır.
- Bağırsak ağrısı.
- Âdet dönemlerinde idrar yaparken karın bölgesinde oluşan ağrı. Bu durum nadiren dışkıda veya idrarda kan görmeyle sonuçlanabilir.
Çikolata Kisti Mide Bulantısı veya Karında Şişlik Yapar mı?
Çikolata kisti (endometriozis) bağırsak tutulumuna ve sindirim sorunlarına sebep olabilir. Özellikle âdet dönemlerinde bağırsak problemleri artabilir, şişkinlik ve mide bulantısı yaşanabilir.
Çikolata Kisti (Endometriozis) Neden Olur?
Çikolata kistine neden olan faktörler hakkında kesin bir kanıt bulunmasa da olabilecek teorileri şöyle sıralamak mümkündür:
- Retrograd âdet kanaması: Bu terim âdet kanamasının fallop tüplerinden karın zarına doğru akması durumunu açıklamak için kullanılır. Âdet dönemlerinde kalınlaşan rahim duvarındaki doku kanla birlikte vücuttan atılır. Ancak bazı durumlarda kanama gerçekleşmesi gereken yöne değil, geriye doğru gerçekleşebilir. Bu durumda vücuttan atılması gereken kan yumurtalıklara, organ dokularına veya karın boşluğu gibi yerlere gidebilir. Tersine kanama kadınların birçoğunda görüldüğü hâlde her zaman endometriozise neden olmayabilir.
- Hücresel metaplazi: Rahim dışındaki hücrelerin endometrial dokulara dönüşmesi ve büyümesi sonucunda endometriozis oluşur.
- Östrojen: Yüksek ve düzensiz östrojen hormonu üretimi endometriozisin yayılmasına ve gelişmesine önemli derecede etkide bulunur.
- Genetik: Genetik faktörler endometriozisin tek nedeni olarak görülmez. Kişinin ailesinde endometriozis öyküsü olduğunda risk altında olma ihtimali artar.
Çikolata Kisti (Endometriozis) Nasıl Anlaşılır?
Endometriozis için ayırt edici bir test olmadığı, jinekolojik hastalıklar ve sindirim sistemi sorunlarıyla benzer semptomlar gösterdiği için şikâyetler doğrudan endometriozise işaret etmeyebilir. Endometriozis tanısının gecikmeden konulması için hekim hastanın sağlık geçmişini, şikâyetlerini öğrenir. Daha sonra jinekolojik fizik muayene yapılır.
Ailede endometriozis öyküsü, pelvik ağrılar, ağrılı âdet kanamaları, infertilite, iyi huylu yumurtalık kistleri ve pelvik bölge ameliyatları endometriozis şüphesi uyandırır. Vajinanın iç kısımlarındaki nodüllerin fizik muayenede hissedilmesi, vajinal hassasiyet, yumurtalıkta kitle bulunması ve rahmin hareketsiz olması endometriozisi teşhis etmeye yarayan bulgular olarak kabul edilir.
Her fizik muayenede endometriozis bulgusu edinilmeyebilir. Bu noktada endometriozisi tamamen dışlayabilmek için karın boşluğunun araştırılması, biyopsi alınması ve laparoskopi yapılması gerekebilir. Ayrıca organları ve dokuları detaylı bir şekilde görmeye yarayan manyetik rezonans görüntüleme endometrial dokunun varlığını, büyüklüğünü ve yerini tespit etmeye yardımcı olur.
Çikolata Kisti Ultrasonda Görülür mü?
Endometriozis tanısı için hekim fizik muayene yaptıktan sonra pelvik bölgeyi ultrasonla inceler. Bu aşamada transvajinal ultrason da kullanılabilir. Transvajinal ultrason pelvik bölgedeki endometrial doku oluşumunu gözlemlemek için güvenilir bir yöntem olarak tercih edilir. Çikolata kisti ultrason görüntüsünde çıkarsa klinik tanı koyulur.
Çikolata Kisti (Endometriozis) Tedavisi
Kronik bir hastalık olan endometriozisin tedavisi temelde semptomları hafifletmeyi ve hayat kalitesini artırmayı amaçlar. Tedavi iki şekilde gerçekleşebilir. Bu tedaviler farmakoloji ve cerrahi yöntemler olarak ikiye ayrılır. Uygulanacak tedavi hastanın yaşı, gebelik istemi ve hastalığın seviyesi göz önünde bulundurularak belirlenir. Antienflamatuvar ilaçlar (steroid içermeyen), progesteron hormonu ve kombine doğum kontrol hapları birincil basamak tedavi olarak tercih edilir. Bu ilaçlar ağrıyı ve enflamasyonu gidermeye yardımcı olur. İlaçlardan yanıt alınamadığı durumlarda cerrahi müdahaleye başvurulabilir.
Farmakolojinin aksine cerrahi yöntemlerle doğurganlık artırılabilir. Ameliyat gerektiğinde ilk olarak laparoskopi tercih edilir. Laparoskopi uygulamasında göbek deliğinde küçük bir kesi açıldıktan sonra küçük bir kamerayla kiste ulaşılır. İşlem sırasında endometrik yapışmalar ve kistler ortadan kaldırılır. Böylece pelvik enflamasyon azalır ve gebelik şansı artar. Deri üzerinde küçük bir kesi olduğu için açık cerrahiye kıyasla çikolata kisti (endometriozis) ameliyatı sonrası iyileşme daha hızlı gerçekleşir. Cerrahi müdahalelerden sonra iyileşme ortalama 7-15 gün arasında sürebilir.
Derin endometriozis vakalarında ilaç tedavisi yeterli olmadığında cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi girişimler yeni yapışıklıkların oluşmasına neden olabilir. Endometriozis cerrahisinin uzmanlaşmış jinekologlar tarafından yapılması önerilir. Gebelik beklentisi olmamasına ve hastanın yaşına bağlı olarak histerektomi (rahmin alınması) yapılabilir. Ancak hem kapalı hem açık çikolata kisti ameliyatı sonrasında endometriozisin tekrarlama ihtimali bulunur. Çikolata kisti (endometriozis) ameliyatı sonrası ağrılar tekrar başlayabilir. Bu nedenle kontrolleri düzenli yaptırmak hastalık nüks ettiğinde erken müdahale imkânı verir.
Çikolata Kisti (Endometriozis) Olanların Dikkat Etmesi Gerekenler
Çikolata kisti ilaç veya cerrahiyle kontrol altına alınabilir ancak bazı durumlarda hastanın yaşam tarzından bağımsız olarak nüks edebilir. Ancak yine de sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek endometriozisin nüks etme ihtimalini önlemeye yardımcı olabilir. Çikolata kistine neden olan faktörler arasında östrojen hormonu bulunur. Bu noktada beslenmede hormon dengelerini olumsuz etkilemeyen, östrojen salınımını artırma riski taşımayan gıdalar tüketmeye özen gösterilerek beslenme şeklinde değişiklikler yapılabilir.
Endometriozisi olanlar ne yemeli, ne yememeli?
- Meyve, sebze,
- Kepekli tahıl çeşitleri (karabuğday, bulgur, kinoa gibi),
- Ceviz, fındık, fıstık gibi sağlıklı doymamış yağ açısından zengin çiğ kuruyemişler,
- Balık, keten tohumu, kabak çekirdeği ve Hindistan cevizi yağı gibi omega-3 kaynağı olan yiyecekler.
Kişiler beslenme rutinlerinde yukarıda bahsedilen besinlere yer vererek, aşağıdaki yiyecekleri de beslenme rutinlerinden çıkararak endometriozisten ve nüks etmesinden korunabilirler.
- Hazır, işlenmiş gıdalar,
- Rafine şeker,
- Asitli ve şekerli içecekler,
- Yüksek oranda doymuş yağ içeren besinler (yağlı etler, endüstriyel margarinler gibi),
- Östrojen seviyesini artırma riski taşıyan gıdalar (alkol ve kafein içeren içecekler gibi).
Düzenli egzersiz vücuttaki östrojen miktarını düşüreceğinden egzersiz yapılabilir. Ancak hastaların kendilerine uygun en iyi egzersiz türünü doktorlarına danışarak belirlemelerinde fayda var. Örneğin, yorucu ve çok aktif egzersizlerden uzak durmak gerekebilir. Aynı zamanda tedavi sonrası yan etkiler veya nüks durumları yaşansa bile tedaviye devam edilmesi ve kontrollerin aksatılmaması gerekir.
Sıkça Sorulan Sorular
Çikolata kisti patlarsa ne olur?
Çikolata kistinin zararlarından biri yırtılma durumudur. Nadiren görülen bu durumda fazla büyüyen kistler hacimlerinden dolayı yırtılabilir ve içindeki sıvı karın boşluğuna ve diğer organlara ulaşabilir. Kist patladığında çeşitli komplikasyonlara neden olabilir. Bu durumda da acil müdahale gerekir. Kistin patlaması ani bir acı hissettirebilir. Çikolata kisti patlamasının belirtileri arasında kanama, artan ağrı, mide bulantısı veya kusma, ateş bulunur.
Çikolata kisti gebeliğe engel midir?
Çikolata kisti genellikle infertiliteye neden olur ve doğurganlığı engelleyebilir. İnfertilitesi olan kadınların %40'ında endometriozis görülür.
Çikolata kisti kaç cm olunca alınır?
Kist büyüklüğünün 5 cm ve üzerinde olduğu durumlarda alınması gerekir.
Çikolata kisti ağrısı nasıl geçer?
Antienflamatuvar ilaçlar ve hormon ilaçları semptomları azaltabilir. Bu durum ağrıların geçmesine yardımcı olabilir. Ancak bazı vakalarda ağrıların geçmesi için cerrahiye başvurulabilir.
Çikolata kisti nerede olur?
Çikolata kisti yumurtalıklarda, mesanede, üretrada, bağırsak yolunda ve sindirim sistemine ait bir noktada, karın boşluğunda, kalp ve akciğer zarında görülebilir.
Polistik over ile çikolata kisti arasındaki fark nedir?
Polikistik over sendromunda yumurtalıklarda çok sayıda kist bulunur. Androjen hormonlarının (testesteron) yüksekliği söz konusu olur. Çikolata kistindeyse rahmi kaplayan endometrial doku rahim dışında oluşur ve büyür. Bu durumdaysa östrojen hormonunda yükseklik gözlemlenir.
Çikolata kisti kanser yapar mı?
Çikolata kisti bazı durumlarda yumurtalık kanseri riskini artırabilir. Özellikle menopoz sonrasında bu risk daha yüksek olur.
Onaylanmış İçerik