Vitaminler vücudun düzgün bir şekilde çalışması ve genel sağlığın korunması açısından önemli besin maddeleridir. Vücutta farklı işlevlere sahip olan vitaminler, bağışıklık sisteminin desteklenmesine ve pek çok hastalığın önlenmesine de yardımcı olur. Başta turunçgiller olmak üzere çeşitli sebzelerde ve meyvelerde bulunan C vitamini de besinler yoluyla alınan ve sağlık açısından birçok fayda sunan bir vitamindir. C vitamini hakkında daha fazla bilgi edinmek ve “C vitamini eksikliği belirtileri nelerdir?” gibi soruların yanıtlarını öğrenmek için içeriğimizi inceleyebilirsiniz.
C Vitamini Nedir?
Askorbik asit olarak da bilinen C vitamini suda çözünen bir vitamindir. Bu vitaminin hücreleri korumaktan yaraların daha hızlı iyileşmesine yardımcı olmaya, kolajen oluşumundan bağışıklık sistemini desteklemeye kadar pek çok işlevi bulunur. C vitamini vücut tarafından üretilemediği için besinler aracılığıyla alınması gerekir. Günlük alınması gereken C vitamini miktarı yaşa, cinsiyete ve genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir.
19-64 yaş aralığındaki yetişkinlerin günlük ortalama 75-90 mg C vitamini alması yeterlidir. Çocuklar için C vitamini miktarı 1 ila 3 yaşta 15, 4 ila 8 yaşta 25 mg'dır. Kadınların hamilelik ve emzirme döneminde günlük alması gereken C vitamini miktarı artar. Hamilelik boyunca her gün ortalama 85, emzirme sürecindeyse 120 mg C vitamini alınması anne ve bebek sağlığı için önemlidir.
C Vitamini Ne İşe Yarar?
Pek çok işleve sahip C vitamininin faydalarını şöyle sıralayabiliriz:
- Kan damarlarının, kemiklerin ve kıkırdakların oluşumuna ve korunmasına yardımcı olabilir.
- Serbest radikaller adı verilen maddelerin neden olduğu hasara karşı koruma sağlayabilir.
- Bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalıklara karşı direnç oluşturabilir.
- Soğuk algınlığı gibi rahatsızlıkların şiddetini ve süresini azaltabilir.
- Vücudun demiri emmesine ve depolamasına yardımcı olabilir.
- Oksidatif stresin neden olduğu kalp ve damar hastalıkları riskini azaltmaya katkı sağlayabilir. Ayrıca kalp rahatsızlıklarına sebebiyet veren LDL kolesterol ve trigliserit seviyelerini düşürmeye de destek olabilir.
- Yaşa bağlı sarı nokta hastalığı ve katarakt oluşumunu önleyebilir.
- Kortizol üretimini destekleyebilir.
- İçeriğindeki antioksidanlar sayesinde kronik hastalıklara karşı koruma sağlayabilir.
- Ürik asit seviyesinin düşmesine yardımcı olarak gut hastalığı riskini azaltabilir.
- Antioksidan içeriğiyle bilişsel gerilemeyi yavaşlatabilir. Buna bağlı olarak ileri yaşlarda demans, Parkinson, Alzheimer gibi bilişsel rahatsızlıkların oluşumunu önleyebilir.
C vitamininin cilde faydalarıysa şunlardır:
- UV ışınlarının sebep olduğu cilt hasarını azaltabilir.
- Melatonin üretimini destekleyerek ciltteki koyu lekelerin açılmasına yardımcı olabilir.
- Kırışıklıkları gidermede etkilidir.
- Vücuttaki mevcut kolajeni korumaya ve ciltteki kolajen seviyesine artırmaya yardımcı olabilir.
- Yaraların ve yara izlerinin daha hızlı iyileşmesini destekleyebilir.
- Serbest radikallerin neden olduğu cilt hasarlarını ve erken yaşlanma belirtilerini önleyebilir.
- Cilt bariyerini güçlendirebilir.
- Sedef hastalığı ve egzama gibi cilt hastalıklarında oluşan iltihabın azalmasına katkı sağlayabilir.
C Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?
Bağışıklık sistemi üzerinde önemli rol oynayan C vitamini meyvelerden ve sebzelerden kolaylıkla alınabilir. C vitamini açısından zengin besin kaynaklarını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Kavun: 1 dilim kavunda 25,3 mg,
- Turunçgiller: Orta boy bir portakalda 70 mg, greyfurttaysa yaklaşık 96 mg,
- Brokoli: 1 su bardağı miktarında doğranmış brokolide 80 mg,
- Kara Lahana: 1 su bardağı miktarında doğranmış kara lahanada 80 mg,
- Brüksel Lahanası: 1 su bardağı oranında doğranmış Brüksel lahanasında 75 mg,
- Kırmızı Lahana: 1 su bardağı oranında kırmızı lahanada 50 mg,
- Karnabahar: 1 su bardağı miktarında doğranmış karnabaharda 48 mg,
- Kivi: Boyutuna göre değişiklik gösterse de bir kivide 56 mg'a kadar,
- Dolmalık Biber: 1 fincan doğranmış kırmızı dolmalık biberde 191 mg, bir fincan doğranmış yeşil dolmalık biberdeyse 120 mg,
- Çilek: 1 su bardağı çilekte 97.6 mg,
- Biber: Yeşil acı biberde 109 mg, kırmızı acı biberde 65 mg,
- Domates: Bir domateste yaklaşık 17 mg C vitamini bulunur.
C Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
C vitamini eksikliğinde ortaya çıkan semptomlar şunlardır:
- Yaraların daha yavaş iyileşmesi,
- Diş eti kanaması,
- Morarma,
- Burun kanaması,
- Kilo artışı,
- Mide krampları,
- Mide bulantısı,
- Kuru ve kırışık bir cilt,
- Yorgun ve sinirli hissetmek,
- Zayıflamış bağışıklık sistemi,
- Görme kaybı,
- Saç dökülmesi,
- Cilt lekesi.
C Vitamini Eksikliği Neden Olur?
Sindirim sisteminden doğrudan kana karışan C vitaminin eksikliğine neden olan faktörler şunlardır:
- Yeteri kadar meyve ve sebze tüketmemek,
- Sigara kullanmak,
- Uyuşturucu ve alkol kullanmak,
- Hamilelik ve emzirme döneminde yetersiz beslenmek,
- Ameliyat olmak,
- Yanıklar,
- Tiroit bezinin fazla aktif olması,
- Uzun süreli ishal,
- Yüksek ateş ve iltihaplanmaya neden olan rahatsızlıklar.
C Vitamini Eksikliğinde Görülen Hastalıklar Nelerdir?
Şiddetli C vitamini eksikliği iskorbüt hastalığına neden olabilir. Tedavi edilmediğinde ölümcül olabilen bu hastalık, uzun süreli C vitamini alınamaması durumunda ortaya çıkar. Ancak sağlıklı beslenmeyen herkesin bu hastalığa yakalanma riski yoktur. Bu hastalığın belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Ciltte kolayca morarma,
- Kansızlık,
- Sürekli çok güçsüz veya yorgun hissetmek,
- Eklem, kas ve bacak ağrısı,
- Sinirli ve üzgün hissetmek,
- Düşebilecek gibi olan gevşek dişler,
- Şiş, kanayan, morarmış ve süngerimsi hâle gelebilen diş etleri,
- Cilt altında kanama,
- Ciltte kırmızı ve mavi lekeler hâlinde görülen iskorbüt döküntüleri,
- Pürüzlü ve pullu deri,
- Bacaklarda şişme,
- İyileşmiş olan yaraların açılması ve yeni yaraların oluşması,
- Kuru ve kırılgan saçlar.
Bebeklerde ve çocuklarda görülen iskorbüt belirtileri şunlardır:
- Sinirlilik hâli,
- İştahsızlık,
- Kansızlık,
- Kilo alamama,
- Hareket hâlindeyken oluşan ağrı hissi.
Bu belirtilerden birkaçına sahip olmak iskorbüt hastalığına işaret edebilir. İskorbüt semptomlarını taşıdığını düşünen bireylerin doktora başvurması önemlidir. İskorbütün yanı sıra C vitamini eksikliğinde ortaya çıkabilecek diğer sağlık sorunlarını şöyle detaylandırabiliriz:
- C vitamini eksikliği demir emilimini azaltarak sağlıklı kan hücrelerinin üretilememesiyle ilişkili olan anemiye de sebebiyet verebilir. Anemiyle birlikte bireyde nefes darlığı, cilt renginde solukluk, hâlsizlik ve yorgunluk baş gösterebilir.
- Bu vitamin serotonin gibi mutluluk hormonlarının üretilmesine yardımcı olur. Eksikliği durumunda hormon üretimi azalabilir. Buna bağlı olarak depresyon ve kaygı bozukluğu gibi psikolojik rahatsızlıklar ortaya çıkabilir.
- C vitamininin yetersiz olması tiroit hormonlarının aşırı salgılanmasını tetikleyebilir. Tiroit hormonu fazla salgılandıkça istemsiz kilo kaybına, kalp çarpıntısına, iştah artışına, sinirlilik hâline, titremeye ve kadınlarda âdet düzensizliğine neden olan hipertiroidizm gelişebilir.
C Vitamini Eksikliği Nasıl Anlaşılır?
Doktor C vitamini eksikliğini teşhis edebilmek için hastaya genel sağlık durumu hakkında sorular sorar. Muayene esnasında beslenme düzeni, alkol ve sigara tüketimi hakkında sorular yöneltir. Ardından gerekli görülen kan testleri yapılır.
İskorbüt teşhisi için de kan testlerinin yanı sıra dermatoskopi adı verilen bir test uygulanabilir. Bu test cildin etkilenen kısmından veya saçtan alınan örneğin mikroskop altında incelenmesini içerir.
C Vitamini Eksikliği Nasıl Giderilir?
C vitamini eksikliğinden mustarip bireylerin beslenme programına C vitamini içeren taze meyveleri ve sebzeleri dâhil etmesi gerekir. Bunun yanı sıra doktor hastaya semptomları geçene kadar C vitamini takviyesi reçete edebilir. C vitamini suda çözünen bir vitamin olduğu için sebzeleri kaynatmak vitamin miktarını düşürebilir. Suda kaynatmak yerine buharda pişirmek veya kavurmak besinlerin C vitamini değerinin azalmasına engel olabilir.
İskorbüt tedavisinin hızlı bir şekilde gerçekleşmesi önemlidir. Bu hastalık tedavi edilmediği takdirde ciddi sorunlara hatta ölümcül durumlara yol açabilir. Vakanın hafif olması durumunda taze besinlerden alınan C vitamini ve takviyeler, hastalığın rahatlıkla tedavi edilmesini sağlayabilir. İleri seviyedeki iskorbüt hastalarınaysa yüksek dozda C vitamini takviyesi uygulanır. Günlük önerilen C vitamini miktarının 1 ila 2 katını sağlayan bir diyet programı verilir.
Bu hastalığa sahip çocuklara günde 300 mg, yetişkinlereyse 500 ila 1000 mg takviye verilebilir. Bu hastalığın tedavisinde pek çok birey birkaç gün içinde kendini daha iyi hisseder ve iki hafta içinde tam iyileşme gösterebilir.
C Vitamini Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?
C vitamini takviyesi kullanmak çoğu zaman güvenilirdir. Bu vitaminin alınması gereken günlük üst sınırı 2000 mg'dır. Günde 2000 mg'dan fazla C vitamini almak vücuttaki sağlıklı antioksidan ve prooksidan dengesini bozabilir. Bu durum Akdeniz anemisi veya hemokromatozis hastalarında demir yüklenmesini artırabilir. Ayrıca yüksek doz C vitamini yan etkilere de neden olabilir. C vitamini zehirlenmesi belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- İshal,
- Karın ağrısı,
- Şişkinlik
- Baş ağrısı,
- Ciltte kızarıklık,
- Mide krampları,
- Mide bulantısı ve kusma,
- Yorgunluk,
- Göğüs bölgesinde ağrılı yanma hissi,
- Uykusuzluk.
Ayrıca yüksek oranda C vitamini almak oksalat oranını yükseltebilir. İdrarla atılan oksalat miktarı arttıkça böbrek taşı oluşumu meydana gelebilir. "C vitamini fazla alınırsa ne olur?" sorusunun cevabını bu şekilde verebiliriz.
Onaylanmış İçerik