Böbrek taşı çoğunlukla kalıtımsal özelliklere, metabolizma sorunlarına ve çeşitli çevresel etmenlere bağlı olarak ortaya çıkan bir hastalık türüdür. Böbrekteki taşın büyüklüğüne göre bireyin yaşam kalitesi olumsuz etkilenir ve ülkemizde yaygın olarak görülen bir böbrek hastalığıdır.
Sık karşılaşılan bu hastalık ilaçla tedaviden cerrahi müdahaleye kadar farklı yöntemlerle tedavi edilebilir. Hastalığı daha iyi tanımak, "Böbrek taşına ne iyi gelir?" ve "Böbrek taşı ağrısı nasıl geçer?" gibi sorulara yanıt bulmak için yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.
Böbrek Taşı Nedir, Çeşitleri Nelerdir?
Böbrekler vücutta kanı temizleme görevini yerine getiren organlardır. Kanın temizlenmesi sırasında ürik asit, kalsiyum gibi çeşitli mineral ve kimyasallar böbrekte birikir. Zamanla biriktiği bölgede kristalleşen bu kalıntılar böbrek taşlarını oluşturur. "Böbrek taşı nedir?" sorusunun yanıtı "Böbreklerde ve idrar yollarında oluşan sert birikintilerdir." şeklinde özetlenebilir. Ayrıca böbrek taşı tıp literatüründe "renal lithiasis" ya da "nefrolitiyazis" terimleriyle de adlandırılır.
Böbrek taşı kanı temizleyen mekanizmanın aksaması sonucunda meydana gelir. Ancak bu mekanizmanın neden olağanın dışına çıktığı tam olarak bilinmez. Farklı türleri bulunan böbrek taşının çeşitleri şu şekildedir:
Kalsiyum Taşları (Kalsiyum Oksalat): Hastalığın en sık karşılaşılan türüdür. Böbrekte meydana gelen taşların genellikle kalsiyum formunda olmasından dolayı bu isimle ifade edilir. Çikolata, fındık, sebze ve meyvelerde yüksek oranda kalsiyum bulunur. Aynı zamanda karaciğer tarafından da üretilir.
Ürik Asit Taşları: Çoğunlukla idrarda olağandan fazla asit olması sebebiyle oluşur. Yeteri kadar su tüketilmemesi ve yüksek protein içeren besinlerin tüketilmesi de ürik asit taşlarının oluşumunda rol oynar.
Struvite Taşları: Bu böbrek taşı türünün oluşmasına genellikle idrar yolu enfeksiyonları neden olur. Fosfat, magnezyum ve amonyum birikintilerinden oluşan struvite taşları kadınlarda daha yaygın görülür. Ayrıca hızlı bir biçimde büyüyebildiği için böbreklerde ciddi hasar oluşturur.
Sistin Taşları: Böbrek taşı çeşitleri arasında en az görülen türdür. Böbreklerin sistin olarak bilinen amino asitleri gereğinden fazla salgılaması sonucunda meydana gelir. Sistinin idrarla vücuttan atılımındaki sorun genetik bozukluktan kaynaklanmaktadır. Ayrıca sistin taşları sık sık nüksettiği için böbrek yetmezliğine sebebiyet verebilir.
Böbrek Taşı Belirtileri Nelerdir?
Böbrek taşı belirtileri taşlar idrar yoluna girdiğinde kendini göstermeye başlar. Hastalığın semptomları taşın büyüklüğü ve hastanın genel durumuna göre farklılık gösterebilir. Ancak hastalıkla özdeşleşen en belirgin semptom ağrıdır. Öyle ki böbrek taşı ağrısı nasıl olur, sorusuna yanıt olarak böbrek ağrısının doğum sancısından bile daha şiddetli olduğu tarifi yapılır. Vücudun farklı noktalarında meydana gelene ağrıyla beraber hastalıkta yaygın olarak şu belirtilerle karşılaşılır:
- Böbreklerin olduğu alanlarda, kaburgaların alt kısmında, alt karın civarında, kasıklarda, sırtta ve sırt bölgesinde ağrı,
- İdrar yaparken ağrı ve yanma,
- Sık idrara çıkma ihtiyacı,
- İdrar kokusunda ve renginde değişiklik,
- İdrar yoğunluğunun değişmesi ve miktarında azalma,
- İdrarda kan görülmesi.
Tüm bu semptomların dışında böbrek taşı enfeksiyona da neden olduysa yüksek ateş, titreme ya da üşüme gibi belirtiler de görülebilir.
Böbrek taşı düşürme belirtilerinin başında sancılı ve kramp şeklindeki ağrılar yer alır. Eğer idrar yaparken bir parça çıktığını hissettiyseniz, ağrılarınız sona erdiyse ve tekrarlamıyorsa böbrek taşı düşürmüş olabilirsiniz.
Bebeklerde Böbrek Taşı Belirtileri
Böbrek taşı semptomları yetişkinlerin yanı sıra bebeklerde de kendini gösterebilir. Bebekte böbrek taşı belirtileri şu şekilde sıralanır:
- Huzursuzluk ve iştahsızlık,
- Mide bulantısı ve kusma,
- Bebeğin bezinde kırmızı-pembe kristaller,
- Ateş.
Böbrek Taşı Karın Şişliği veya Gaz Yapar mı?
Böbrek taşı nedeniyle karın şişliği ve gaz meydana gelebilir. Ayrıca bazı hastalarda böbreklerde zonklama da görülebilir.
Böbrek Taşı Mide Bulantısı Yapar mı?
Mide bulantısı ve kusma böbrek taşının semptomları arasında yer alır. Özellikle böbrek taşlarının idrar yolunu tıkaması ya da böbreklerde birikmesi mide bulantısına sebebiyet verebilir.
Böbrek Taşı Neden Olur?
Hastalığın oluşmasında çok sayıda faktör tetikleyici olmuş olabilir. Bu faktörlerin birkaçının oluşması durumunda birey hastalık açısından riskli duruma gelebilir. Böbrek taşına neden olan durumlar şöyle sıralanabilir:
- Yeteri kadar sıvı tüketilmemesi böbrek taşının oluşmasına zemin hazırlayabilir.
- Yüksek şeker, sodyum ve protein içeren besinleri tüketmek böbrek taşına neden olabilir.
- Sindirim sistemi ameliyatları sonrasında böbrek taşı oluşabilir.
- Kalsiyum ve D vitamini takviyelerini uzun süre kullanmak böbrek taşına sebebiyet verebilir.
- İdrarda kalsiyum, sistin ya da ürik asit değerlerinin yükselmesine sebep olan hastalıklar tetikleyici olabilir.
Tüm bu faktörlerin dışında kullanılan bazı ilaçlar da böbrek taşı hastalığının nedeni olabilir. Bazı antibiyotikler, kalsiyum bazlı antiasitler ve sıvı birikimini gidermek için kullanılan ilaçlar hastalığın ortaya çıkmasında rol oynayabilir.
Bebeklerde Böbrek Taşı Neden Olur?
Bebeklerde görülen böbrek taşı oluşumunun yaygın nedenleri şu şekildedir:
- Kalıtımsal etkenler,
- Az su tüketimi sebebiyle yetersiz idrar çıkışı,
- Birtakım ilaçların etkisi,
- Aşırı C vitamini alımı,
- Tuzlu gıdalar ve asitli içecekler,
- Bağırsak hastalıkları,
- Böbrek enfeksiyonu,
- İdrar çıkışının engellenmesi.
Böbrek Taşı Kimlerde Daha Yaygın Görülür?
Böbrek taşı her yaş grubunda ve cinsiyette görülebilir. Ancak bazı bireyler hastalığın ortaya çıkması açısından riskli grupta bulunur. Riskli grubun belirleyici unsurları şu şekildedir:
- Böbrek taşı erkeklerde kadınlara oranla daha çok oluşur.
- Aile geçmişinde böbrek taşı hastalığı bulunanlar hastalık açısından risk altındadır. Yani "Böbrek taşı genetik mi?" sorusuna yanıt olarak genetik faktörlerin belirleyici olduğu cevabı verilebilir.
- Sık sık idrar yolu enfeksiyonu geçirmek, hiperparatiroidizm, Dent hastalığı, Crohn hastalığı, medüller sünger böbrek ve renal tübüler asidoz gibi rahatsızlıklar da böbrek taşına sebep olabilir.
- Böbrek hastalıkları taş oluşumuna zemin hazırlayabilir.
- Obezite hastası olan ya da yüksek kiloda olan bireylerde böbrek taşı oluşabilir.
- Tek böbreği olan kişiler risk altında yer alır.
- İdrar kanallarında ya da böbreklerinde anatomik bozukluk bulunanlar hastalığa yakalanabilir.
Daha önce böbrek taşı hastalığı geçiren kişiler de risk altında yer alır. Özellikle 25 yaşından önce böbrek taşı düşürenlerde hastalığın nüksetme olasılığı bir hayli yüksektir.
Böbrek Taşı Tanısı Nasıl Konur?
Böbrek taşı belirtileri gösteren kişilerin öncelikle üroloji doktoruna başvurmaları gerekir. Doktor tarafından hastanın şikâyetleri dinlenir, semptomlar değerlendirilir, bireyin ve ailesinin hastalık öyküsü alınarak fiziki muayene yapılır. Akabinde hastalığın tam teşhisini koymak adına bazı testler istenir.
- Kan testi,
- İdrar testi,
- Ultrason,
- Bilgisayarlı tomografi,
- Röntgen,
- İntravenöz ürogram (IVU) ya da intravenöz piyelogram (IVP),
- Böbrek taşı analizi.
Testlerin sonucunda böbrek taşı tespit edilirse bireyin sağlık öyküsü de dikkate alınarak tedavi planı oluşturulur.
Böbrek Taşı Tedavisi
Böbrek taşı tedavisi taşın büyüklüğü ve bulunduğu bölgeye göre farklılık gösterir. 4 mm'den daha küçük boyutta olan taşlar kendiliğinden ve idrar yoluyla vücuttan atılabilir. Büyüklüğü 4 ile 7 mm aralığında olan taşların büyük bir kısmı da vücuttan atılabilir. Ancak taşın 8 mm'den büyük olması durumunda böbrek taşı ameliyatı gibi operasyonlar gündeme gelebilir.
İlaç Tedavisi
Böbrek taşı düşürme işleminde ilk tedavi yöntemlerinden biri doktor reçetesiyle ilaç tedavisidir. İdrar yollarından atılabilecek büyüklükteki böbrek taşlarını düşürmek için kas gevşetici ilaçlardan yararlanılabilir. Böylelikle taş düşürme süreci daha hızlı şekilde gerçekleştirilebilir. Bu süreç sancılı geçebileceğinden ağrıları gidermek için doktorun tavsiye ettiği ağrı kesicilerden ve antiinflamatuvar ilaçlardan destek alınabilir. Son olarak mide bulantısı gibi semptomlar gösteren hastalara yönelik ilaçlar kullanılması da yararlı olabilir.
Cerrahi Müdahale
Böbrek taşı kırma ameliyatının farklı türleri bulunur. Tercih edilen operasyon türü genellikle taşın büyüklüğüne göre değişiklik gösterir. Bu müdahalelerin ilki kapalı böbrek taşı ameliyatı olarak da bilinen perkütan nefrolitotomidir (PNL). PNL'de sırtta açılan küçük bir kesi yoluyla böbrek taşlarının çıkarılması amaçlanır. Genel anestezi uygulanarak yapılır ve böbrek taşı ameliyatı sonrası kişinin birkaç gün hastanede kalması gerekebilir.
Bir diğer ameliyat türüyse lazerle böbrek taşı kırma yöntemi olan üreteroskopidir. Bu operasyonla taşın tamamen alınması hedeflenir. Eğer taş alınamayacak bir bölgedeyse ya da büyüklükteyse kırılarak idrar yoluyla vücuttan atılması sağlanır. Böbrek taşı lazer ameliyatında kırılan taşın mesaneye gitmesi için çoğunlukla double J (DJ) stent adı verilen bir tüpten yardım alınır.
Bu operasyona girecek olan kişilerin aklına "Lazerle böbrek taşı kırma sonrası ağrı olur mu?" sorusu gelebilir. Ameliyat sonrasında ağrı, idrarda yanma, ateş gibi komplikasyonlar görülebilir. Fakat bu komplikasyonlar genellikle bir tedavi gerektirmez ve kendiliğinden kaybolur.
"Böbrek taşı nasıl kırılır?" sorusuna bir başka yanıt da ses dalgaları (SWL) yöntemidir. Bu yöntem 2 cm'den küçük olan böbrek taşlarını düşürmede yüksek başarı gösterir. Operasyon taşın büyüklüğüne göre 30 ila 45 dakika sürer. Uygulama ağrıya sebebiyet verebileceği için hafif anestezi veya sedasyon eşliğinde gerçekleştirilir. Operasyonun ardından dikkat edilmesi gereken bazı noktalar bulunur. Böbrek taşı kırma sonrası yapılması gerekenler şu şekildedir:
- Bol su tüketmeye özen gösterilmelidir.
- Diyete dikkat edilmelidir.
- Su tüketimine rağmen idrardan kan gelmeye devam ediyor veya idrarın rengi açılmıyorsa, ateş 37,5 °C'nin üzerine çıkıyorsa doktora başvurmak gerekir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Bireylerin yaşam tarzlarında değişikliğe gitmesi belli büyüklükteki taşları müdahaleye gerek kalmadan düşürmelerine yardımcı olabilir. Aynı zamanda taş oluşumunun önüne geçilmesine de destek olur. Özellikle hastalıktan muzdarip olanların böbrek taşı düşürme egzersizlerini hayat rutini hâline getirmesi gerekir.
Beslenme biçimi de son derece önemlidir. "Böbrek taşı olanlar ne yememeli?" sorusuna cevap olarak şu besinler gösterilebilir:
- Maydanoz, kereviz, pırasa,
- Çikolata,
- Çilek,
- Ispanak,
- Kuşkonmaz,
- Pancar kökü,
- Buğday kepeği,
- Deniz ürünleri,
- Peynir, yumurta ve süt,
- Soya,
- Badem, fındık, kaju, yer fıstığı.
Bu besinler böbrek taşı yapan yiyecekler kategorisinde yer alır. Bu nedenle böbrek taşı olanların uzak durması gerekir. "Böbrek taşı olan ne yemeli?" sorusuna yanıt olaraksa kalsiyum oksalat oranı düşük olan tahıl, meyve ve sebzeler önerilebilir. Örneğin, içerisinde bulunan sitrat maddesi sebebiyle kalsiyum oksalat oluşumunu azaltan limon, portakal gibi turunçgiller tüketilebilir.
Sıkça Sorulan Sorular
Kanala düşen böbrek taşı kaç günde düşer?
Kanala giren böbrek taşlarının doktorun önerdiği ilaç yardımıyla birkaç hafta içinde düşmesi beklenir. Ancak taş düşmezse doktorunuz tarafından müdahale edilmesi gerekebilir.
Mesaneye düşen böbrek taşı nasıl düşürülür?
Mesaneye düşen böbrek taşlarını düşürmek için genellikle kapalı yöntemler tercih edilir. Endoskopik sistolitotomi olarak adlandırılan yöntemde dış idrar kanalından kameralı aletle idrar kesesine ulaşılır. Mesanedeki taş lazer yardımıyla toz hâline getirilir ve mesane temizlenir. Perkütan sistolitotomi yöntemindeyse mesane üstündeki deriye 1 cm'lik kesi atılarak kameralı aletle mesaneye girilir ve taş parçalanıp çıkarılır. Bu yöntem genelde büyük taşlar için kullanılır.
Böbrek taşı sperm kanalını tıkar mı?
Böbrek taşı idrar yollarını tıkayabilir. Ancak sperm kanalını tıkadığına dair bir bulgu yoktur.
Onaylanmış İçerik