Böbrek Büyümesi (Hidronefroz) Nedir, Neden Olur?

Böbrek büyümesi ya da tıp literatüründeki adıyla hidronefroz en yaygın görülen hastalık türlerinden biridir. Çeşitli nedenlerle meydana gelebilen hidronefroz böbreklerin anormal seyrinin dışına çıktığını ifade eder. Hastalığın fark edilip tedaviye başlanılmaması ise vücutta kalıcı hasarlara sebebiyet verebilir. Hastalık hakkındaki daha detaylı bilgileri, "Böbrek büyümesi nedir?" ve "Böbrek büyümesi nasıl geçer?" gibi soruların cevaplarını yazımızın devamında bulabilirsiniz. 

Böbrek Büyümesi (Hidronefroz) Nedir?

Böbrek büyümesi idrarın böbrekten atılmasıyla görevli üreterin doğru çalışamadığı durumda idrarın vücuttan atılamamasıyla meydana gelir. Vücuttan atılamayan idrar böbreklere basınç yapar ve böbrek dokusuna zarar verir. Bunun sonucunda böbrek büyüklüğü anormalin dışına çıkar. Hidronefroz tek böbrekte görülebileceği gibi her iki böbrekte de görülebilir. Hastalığın iki böbrekte birden görülmesi bilateral hidronefroz, tek böbrekte görülmesi ise tek taraflı hidronefroz olarak tanımlanır. 

Böbrek Büyümesi (Hidronefroz) Belirtileri Nelerdir?

Böbrek büyümesinin belirtileri her zaman kendini göstermeyebilir ve hastalık sinsi bir biçimde ilerleyebilir. Bu durum özellikle hastalığın hafif ya da orta şiddette seyretmesinden kaynaklanabilir. Zamanla ortaya çıkabilecek hidronefroz belirtileri arasında ise şu semptomlar yer alır: 

• İdrar yaparken ağrı ya da yanma hissetme, 
• Çok sık ve ani idrara çıkma, 
• Bel veya sırt ağrısı, 
• Hissedilen ağrının kasıklara veya alt karna yayılması,
• Bulanık ya da kanlı idrar, 
• Yüksek ateş, 
• Mide bulantısı ve kusma, 
• Yorgunluk ve hâlsizlik hissi,
• Karın şişliği. 

Hastalığın belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Ancak yukarıdaki semptomların görülmesi durumunda bir doktora başvurulması önerilir. Hastalığın erken teşhisi, böbrek büyümesi tedavisinin başarısı ve böbrek sağlığı açısından oldukça önemlidir. 

Bebeklerde ve Çocuklarda Böbrek Büyümesi Belirtileri

Hidronefroz rahatsızlığı daha sonradan gelişebildiği gibi doğuştan da olabilir. Böbrek büyüme hastalığı olan yenidoğanlarda ve bebeklerde yetişkinlere kıyasla farklı belirtiler görülebilir. Bebeklerde daha hafif seyredebilen belirtiler çocuklarda çok daha belirgin şekilde görülebilir. Hem orta hem şiddetli vakalarda, çocuklarda ve bebeklerde böbrek büyümesi belirtileri şu şekildedir: 

• Karın, bel ve yan ağrısı, 
• İdrarda kan görülmesi, 
• İdrar yolu enfeksiyonu, 
• Bebeklerde gelişme geriliği. 

Böbrek Büyümesi (Hidronefroz) Neden Olur, Neye Yol Açar?

Bu hastalık genellikle fizyolojik sorunlara dayansa da "Böbrek büyümesi neden olur?" sorusuna birden çok yanıt verilebilir. Bu çerçevede yaygın olarak görülen hidronefroz nedenleri şu şekilde sıralanabilir: 

• İdrar yollarında meydana gelen kısmi tıkanıklıklar, 
• Vezikoüreteral reflü yani idrarın mesaneden geri böbreğe akması, 
• Prostat büyümesi, 
• İdrar yollarının daralması, 
• Böbrek ve idrar yollarında kan pıhtılaşması, 
• Böbrek taşları, 
• İdrar yolu enfeksiyonları, 
• Kanser ve böbrek tümörleri, 
• Gebelik, sistosel veya rahim sarkması, 
• Böbrek ya da idrar yollarında doğuştan olan anormallikler, 
• Kas veya sinir problemleri, 
• Nadiren de olsa idrar yollarındaki yabancı cisimler. 

Böbrek büyümesi tehlikeli midir, sorusu hastaların sıklıkla aklına düşen bir sorudur. Cevap hastalığın altında yatan nedenlere, şiddetine ve hidronefroz tedavisinin uygulanıp uygulanmadığına göre farklılık gösterir. Hastalık tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Bu komplikasyonlara örnek olarak şunlar verilebilir:

• Böbreklerde biriken idrar basınç meydana getirir. Oluşan bu basınç böbreklere zarar verebilir. 
• Böbrek taşlarının oluşmasına neden olabilir. 
• İdrarın atılamaması idrar yolu enfeksiyonlarına sebebiyet verebilir. 
• Hastalığın tedavisine geç kalındığında böbrek yetmezliği sonucuyla karşılaşılabilir.

Anne Karnında Bebeğin Böbrek Büyümesi Neden Olur?

Bebeklerde hidronefroz böbreklerde idrar birikimiyle meydana gelir. Bu birikme böbrekte büyümeye yol açabilir ve böbrek dokusuna zarar verebilir. Hidronefroz hamileliklerin yaklaşık %1-5'inde görülür. Bebeklerde hidronefroz ultrasonda veya doğum sonrasında teşhis edilir. Nedenleri arasında idrar yolu tıkanıkları, vezikoüreteral reflü veya gelişimsel anomaliler olabilir. Semptomlar açıkça görülmeyebilir fakat rahatsızlık, idrar yolu enfeksiyonu veya karın ağrısıyla seyredebilir. 

Anne karnındaki bebeklerde böbrek büyümesi tehlikeli midir, sorusunun yanıtı böbrek büyümesi görülen fetüsler için oldukça önemlidir. Hastalık genellikle doğum gerçekleştikten bir süre sonra kaybolur ve bir tehlike oluşturmaz. Şikayetin olmadığı ve idrar yolu enfeksiyonunun oluşmadığı durumlarda takip yapılması yeterlidir. Aksi bir durum söz konusuysa ve enfeksiyon oluşmuşsa kateter yerleştirilerek idrarın normal atımı sağlanmalıdır. 

Böbrek Büyümesi (Hidronefroz) Kimlerde Daha Yaygın Görülür?

Böbrek büyümesi her yaşta görülebilen bir hastalık türüdür. Bu durum çocuklardan erişkin bireylere kadar geçerlilik gösterir. Bu grupların dışında bebeklerde de böbrek büyümesi meydana gelebilir. Erkek bebeklerde risk daha fazladır. Ailede böbrek hastalığının bulunması bebekte böbrek büyümesi görülmesi ihtimalini %8 civarında artırır.

Böbrek Büyümesi (Hidronefroz) Tanısı Nasıl Konur?

Hidronefroz semptomları bulunan kişiye böbrek büyümesi tanısı konulabilmesi için öncelikle hastalık öyküsü alınır ve fiziki muayene yapılır. Ardından tam teşhis için bir dizi test gerçekleştirilir. Teşhis için yararlanılan testler ise şu şekildedir: 

• Böbrek fonksiyonlarını ölçmek için kan testi, 
• İdrar yolu enfeksiyonu ve tıkanıklıkları belirlemek için idrar testi, 
• Böbrekleri, mesaneyi ve diğer yapıları incelemek; taş ve tümör gibi olumsuzlukları tespit etmek adına ultrason, bilgisayarlı tomografi ve MR görüntülemesi, 
• Hem böbreklerin işlevlerini hem de idrar akışını değerlendiren sintigrafi testleri. 

Ayrıca böbrek büyümesinin altında yatan nedenleri saptamak amacıyla da bilgisayarlı tomografi ve MRG taramaları istenebilir. Tüm bu testlerin sonucu değerlendirilerek hidronefroz tanısı konur. Hamilelikte böbrek büyümesi tanısı ise radyasyon içermeyen ultrason yöntemiyle yapılır. Bu, hamileliğe zarar vermemek adına önemlidir. Ancak görüntüleme sonucunda böbrek büyümesinin ilerlediği saptanırsa hastalığın oluştuğu böbreğe kateter konulabilir. Bu uygulamayla böbreğin rahatlaması sağlanır.

Böbrek Büyümesi (Hidronefroz) Tedavisi

Hidronefrozun tedavisi; hastalığı tetikleyen faktörler, hastalığın seyri ve bireyin sağlık durumu etrafında değişiklik gösterebilir. Böbrek büyümesi kendiliğinden iyileşme gösterebildiği gibi böbrek büyümesi ameliyatına gerek duyulan durumlar da olabilir. Böbrek büyümesi tedavisinde genellikle şu yöntemlere başvurulur: 

• Hafif ya da orta dereceli böbrek büyüme vakalarında çoğunlukla ilk önce ilaç tedavisine yönelinir. Hastalığın nedenine bağlı olarak idrar yolu enfeksiyonunu düzelten antibiyotiklerden ya da prostat büyümesinin önüne geçen ilaçlardan destek alınabilir. 
• İdrar yolu tıkanıklıklarını gidermek için üreter stentler kullanılabilir. 
• Böbrek büyümesinin şiddetli seyrettiği durumlarda böbrekte biriken idrarı atmak için böbrek drenajı takılabilir. 
• Hidronefroz böbrek taşına neden oluyorsa taşların çıkarılması ya da kırılması için böbrek taşı ameliyatı gerekebilir. Ayrıca böbrek taşı kaynaklı hidronefrozlarda şok dalga litotripsi de uygulanabilir.
• Böbrek büyümesinin sebebi prostat büyümesi ya da böbrek tümörüyse cerrahi müdahaleyle çıkarılması gerekebilir. 
• Böbrek büyümesi nasıl tedavi edilir, dediğimizde üreteroplasti de bir tedavi yöntemi olarak karşımıza çıkar. Üreteroplasti uygulaması idrar yollarının daralan ya da tıkanan noktalarını açmak amacıyla uygulanır.

Çocuklarda böbrek büyümesi tedavi ise çocuk nefrolojisi hekimi tarafından takibe alınarak gerçekleştirilir. Yenidoğanlarda da vaka hafif ya da orta dereceli ise kontroller ultrason aracılığıyla yapılır. Diğer durumlarda ise şu tedavi yöntemlerine başvurulabilir: 

• Enfeksiyon oluşma ihtimali artış gösterdiyse bunun önüne geçmek adına antibiyotik kullanımı, 
• Ağır vakalarda idrar yolu tıkanıklığını gidermek için cerrahi müdahale, 
• Fetal cerrahi uygulamasıyla drenaj tüpü yerleştirmek. 

Böbrek Büyümesi (Hidronefroz) Ameliyatı Sonrası İyileşme Süreci

Hasta, hidronefroz ameliyatı sonrası iyileşme sürecini sekteye uğratmamak adına doktor kontrollerini aksatmadan takip etmeli, tedavinin başarısı için kendisinden istenenleri yapmalıdır. Hidronefroz ameliyatının ardından yaşanabilecekler ve yapılması gerekenler şöyle örneklendirilebilir:

• Hidronefroz ameliyatının ardından ağrı yaygın görülen bir durumdur. Özellikle büyük cerrahi müdahaleler sonrasında ağrı oluşumu normal karşılanır. Bu nedenle doktor tarafından verilen ağrı kesiciler düzenli bir biçimde kullanılmalıdır. 
• Ameliyatın akabinde sık ve ağrılı idrar yapma gibi sorunlar meydana gelebilir. Bu gibi durumları doktorunuza bildirmelisiniz. 
• Doktorunuzun önerdiği diyet programına ya da beslenme tavsiyelerine uymak iyileşme sürenizi hızlandırabilir. 
• İyileşme aşamasında hafif egzersizler veya yürüyüş yapmak iyi gelebilir. Fakat vücudunuzu zorlamamaya özen gösterin. 
• Sıvı alımı, böbrek fonksiyonlarını ve idrar akışını düzenlemek için son derece önemlidir. Fakat sıvı tüketiminde aşırıya kaçmak da böbreklerinizi yorabilir. Bu nedenle doktorunuzun talimatlarını uygulamanızda yarar var. 
• Ameliyat dikişlerinin bakımını dikkatli bir biçimde yapmalı veya tıp personeline yaptırmalısınız. Aksi takdirde yara enfeksiyonları oluşabilir. 

Sıkça Sorulan Sorular

Böbrek büyümesi tekrarlar mı?

Böbrek büyümesinin tekrarlamaması için hastalığa neden olan rahatsızlıkların saptanması ve tedavi edilmesi gerekir. Böylelikle böbrek fonksiyonları düzgün bir şekilde çalışır hâle gelir ve hidronefroz tekrarlamaz. Aksi takdirde tekrarı görülebilir. Buna ek olarak yaşam tarzında yapılacak değişiklikler böbrek büyümesinin tekrarına mâni olabilir. Örneğin su içme oranının sağlıklı düzeye getirilmesi, dengeli bir beslenme planının hazırlanması, düzenli egzersiz yapılması, kilo kontrolünün sağlanması, sigara kullanılmaması ve ilaçların doktora danışılarak alınması fayda sağlayabilir. 

Böbrek büyümesinin kadınlarda ve erkeklerde farklı etkileri var mıdır?

Böbrek büyümesinin kadınlarda ve erkeklerde farklı etkileri bulunmaz. Ancak erkeklerde prostat bezinin büyümesi ve idrar yolunun tıkanması hidronefroza sebebiyet verebilir. 

Böbrek büyümesi evreleri nelerdir? 

Hidronefroz, hastalığın şiddetine göre derecelendirilir. Ayrıca hastalığın bulunduğu evreye göre de semptomların şiddeti artabilir. Böbrek büyümesi evreleri sırayla şu şekildedir:

• Grade 1 Hidronefroz: Hastalıkta erken dönem olarak da adlandırılır. Hidronefroz henüz çok hafiftir. 
• Grade 2 Hidronefroz: Orta derece ilerleme görülmüş ve böbreklerde genişleme artmıştır. Böbrekler artık normalden daha büyüktür. 
• Grade 3 Hidronefroz: Böbreklerin şişme ve büyüme oranı yüksek seviyelere ulaşmıştır. Bu evrede tedavi ameliyat gerektirebilir. 
• Grade 4 Hidronefroz: Böbreklerdeki büyüme artık ileri derecededir. Bu evrede bir an önce tedaviye başlanmalı ve gerekli müdahaleler yapılmalıdır. 

Böbrek büyümesi kansere neden olur mu?

Böbrek büyümesi tedavi edilmediği takdirde ciddi komplikasyonlara ve rahatsızlıklara zemin hazırlayabilir. Bunun sonucunda böbrek ve böbrek fonksiyonları zarar görebilir. Ancak hidronefroz ve kanser arasında bir bağlantı saptanamamıştır. 

Yenidoğanlarda böbrek büyümesi neden olur?

Yenidoğanların büyük bir kısmında böbrek büyümesi geçici olarak meydana gelir. Yani bir tedavi uygulamasına ya da müdahaleye gerek duyulmadan hastalık iyileşir. Geçici hidronefroz dışında yenidoğanlarda hastalık aşağıdaki nedenlerle görülebilir:

• Fizyolojik hidronefroz, 
• Üreteropelvik darlık, 
• Vezikoüreteral reflü, 
• Megüreter, 
• Multikistik displastik böbrek, 
• Üreterosel, 
• Renal kistler, 
• Posterior üretral valf.

Hamilelikte böbrek büyümesinin nedenleri nelerdir?

Hamilelikte hidronefrozun meydana gelmesinin temel sebebi fetüsün büyüyerek idrar kesesine baskı yapmasıdır. Bunun dışında yapısal ve işlevsel değişikliklere adapte olunamaması da böbrek büyümesine neden olabilir. Gebelik döneminde böbreklerin uğradığı başlıca değişiklikler şunlar olabilir: 

• Hamilelikte böbreklere giden kan akımı artar. Bu sebeple böbrekler her zamankinden fazla idrar üretir. 
• Gebelik döneminde böbreklerin glomerüler filtrasyon hızı (GFR) yükselir. Bu, artan idrar miktarının vücuttan atılmasına yardımcı olur. 
• Gebelik döneminde elektrolit dengesi ve vücut sıvıları değişkenlik gösterebilir. Böbrekler oluşan bu yeni duruma uyum sağlamaya çalışır. 

Hamilelik döneminde böbreklerin büyümesi genellikle kalıcı olmaz. Bu dönemde böbreklerin büyümesinin temel nedeni vücudun fizyolojik ihtiyaçlarını karşılamaya ve artan yükünü telafi etmeye yöneliktir.