Bel Fıtığı Belirtileri Nelerdir?

Bel fıtığı yaşam kalitesini düşüren ve günlük aktiviteleri yerine getiremeyecek kadar şiddetli semptomlar gösterebilen bir rahatsızlıktır. Belirtileri kişiden kişiye, fıtığın evresine ve boyutuna göre değişiklik gösteren bu hastalık; fizik tedavi, cerrahi müdahale, ilaç kullanımı ve yaşam tarzı değişiklikleriyle tedavi edilebilir. Gelin, "Bel fıtığı nedir?", "Bel fıtığına ne iyi gelir?" gibi soruların cevaplarına birlikte göz atalım.

Bel Fıtığı (Lomber Disk Hernisi) Nedir?

İnsan vücudunun ana aksını oluşturan omurga; kuyruk sokumu (koksiks), sakrum, bel (lomber), sırt (torakal) ve boyun (servikal) kemiklerinden oluşur. Kemiklerle birlikte sinir, bağ dokusu, disk ve eklemlerden oluşan bu yapı omuriliği korur. Jöle benzeri bir merkezi bulunan, yuvarlak ve sert bir dış katmana sahip disklerse omurgayı oluşturan kemikleri destekler.

Disklerdeki yırtılma ya da kopma jölemsi çekirdeğin dış katmanını yırtar. Disk, omurilik kanalına doğru hareket eder. Aşınma, yıpranma ya da ani bir darbe sonucunda gerçekleşen bu hareket diskte fıtıklaşmaya neden olur. Fıtıklaşma omurganın herhangi bir noktasında meydana gelebilir. Bel fıtığı da omurganın lomber bölümünde ortaya çıkan disk yırtılması, aşınması veya yaralanmasıdır. "Bel fıtığı nerede olur?" sorusunun cevabını da kısaca bu şekilde verebiliriz.

Bel Fıtığının Evreleri Nelerdir?

Bel fıtığının evrelerini şöyle detaylandırabiliriz:

• Lomber disk hernisinin ilk evresi olan disk çıkıntısı, jölemsi yapıdaki disk çekirdeğinin sert dış katmanından çıkmaya başladığı aşamadır. Bu durum fiziksel travma, tekrarlı hareketler veya yaşlanmanın bir sonucu olarak ortaya çıkabilir. Disk çıkıntısı fıtık oluşumuna neden olmamakla birlikte birkaç hafta içinde kendi kendine iyileşebilir.
• Diskin sarkmaya başladığı ve şeklinin bozulduğu ikinci evrede omurgadaki sinirlere baskı oluşur. Disk sarkması ağrı ve karıncalanma gibi semptomların görüldüğü evredir.
• Disk ekstrüzyonu olan üçüncü evre, disk çekirdeğindeki jöle benzeri yapının dışarı sızdığı aşamadır. Diskin içi boşalır ve artık fıtık oluşumu tamamıyla söz konusudur.
• Bel fıtığının son evresi sekestre disk olarak adlandırılır. Bu aşamada disk çekirdeğindeki yapı diskten tamamen ayrılıp omurilik kanalına geçer.

Bel Fıtığı (Lomber Disk Hernisi) Belirtileri Nelerdir?

Bel fıtığı belirtileri rahatsızlığın evresine, konumuna ve boyutuna göre değişiklik gösterebilir. Bel fıtığının sıklıkla görülen belirtileriyse şunlardır:

• Bel fıtığı sinir sıkışmasına neden olduğunda sinirin etkilediği alanlarda ağrı, uyuşukluk gibi belirtiler baş gösterebilir. Siyatik sinir ağrısı kalçanın bir tarafından başlayıp ayağa kadar uzanabilir.
• Fıtığın oluştuğu bölgedeki kaslar zayıflama başlar. Kas güçsüzlüğü nedeniyle eğilip kalkarken veya bir eşyayı kaldırırken zorluk yaşanabilir.
• Fıtığın konumu sırt bölgesine daha yakınsa bel, boyun ve kürek kemiği ağrısı görülebilir.
• Ayakta dururken ya da uzun süre yürüdükten sonra bacak ağrısı yaşanabilir. Bacak ağrısının şiddeti özellikle geceleri artabilir.
• Sırt kaslarında spazm meydana gelebilir.

Bel Fıtığı Neden Olur?

Bel fıtığını tetikleyen birkaç risk faktörü vardır. Disklerde aşınma ve yıpranmanın sonucunda ortaya çıkan bu rahatsızlık, yaşlanmaya bağlı olarak görülebilir. Disklerin esnekliği yaş ilerledikçe azaldığından en ufak bir gerilmede bile yırtılmayla karşı karşıya kalınabilir.

Ağır bir eşya kaldırırken bacak kasları yerine bel kaslarından destek almak da zaman içinde bel fıtığı oluşumuna neden olabilir. Tüm bunların yanı sıra düşme, darbe alma gibi fiziksel travmalar bel fıtığının sebepleri arasında yer alıyor.

Bel Fıtığı Kimlerde Daha Sık Görülür?

Bel fıtığının, yaş ve cinsiyet farkı gözetmeksizin herkeste görülme ihtimali olsa da bazı bireylerin bu rahatsızlığa daha yatkın olduğunu söylemek mümkün. Bu hastalığın daha sık görüldüğü kişileri şöyle sıralayabiliriz:

• 30 ila 50 yaş arasındaki kişilerde görülme ihtimali daha yüksektir. 
• Erkeklerde bel fıtığına kadınlara kıyasla iki kat daha fazla rastlanır. 
• Sağlığa pek çok zararı bulunan sigaranın omurga sağlığı üzerinde de olumsuz etkileri vardır. Sigara tüketimi disklere giden oksijenin azalmasına ve ilgili bölgede dokuların bozulmasına sebebiyet verebilir. Bu nedenle sigara içen kişilerde rahatsızlığın görülme ihtimali artabilir.
• Fazla kilolu olmak bel fıtığı oluşumunu tetikleyebilir. Vücut kitle indeksi yüksek olan kişilerde lomber bölümündeki disklere baskı artabilir. 
• Meslek yaşantısında sürekli ağır yük kaldırarak omurgasını zorlayan bireylerin bel fıtığı yaşama ihtimali daha fazla olabilir.
• Hareketsiz bir yaşama sahip ya da uzun süre araba kullanan kişilerde bel fıtığı başlangıcı görülebilir.
• Kadınlarda bele yüklenen ağırlığın artması nedeniyle hamilelikte bel fıtığı görülebilir. Ancak gebeliğin ilk döneminde destekleyici egzersizler yaparak bu durumun önüne geçebilmek mümkündür.

Bel Fıtığı Hangi Hastalıklara Yol Açabilir?

Bel fıtığı kaslarda zayıflık, vücudun belirli bölgelerinde ağrı ve uyuşukluk gibi semptomlarla yaşam kalitesini düşürebilir. Semptomların şiddetine bağlı olarak günlük aktiviteleri yerine getirememe gibi durumlar söz konusu olabilir. Hastalığın daha ileri evrelerindeyse bacakların iç kısmından rektuma kadar olan bölgede duyu kaybı gelişebilir. Mesane veya bağırsak kontrolü kaybı da nadir görülen bel fıtığı belirtileri arasındadır. Omurilikte sinir köklerinin sıkışması sonucunda ortaya çıkan bu semptom acilen tedavi edilmesi gereken kauda ekuina sendromuna yol açabilir. 

Bel Fıtığı Tanısı Nasıl Konur?

Tanı süreci bel fıtığı şikâyetiyle gelen hastaya fiziksel muayene yapılmasıyla başlar. Ardından doktorunuz refleks, kas gücü, yürüme ve hissetme yeteneği gibi fiziksel testleri kapsayan nörolojik muayene yapabilir. Bel fıtığı teşhisi konulabilmesi için başlangıçta bu testler yeterlidir. Ancak doktorunuz fıtığın konumunu, boyutunu ve evresini tespit edebilmek için görüntüleme ve sinir testlerine başvurabilir. Bu aşamada uygulanan görüntüleme ve sinir testlerini şöyle detaylandırabiliriz:

Görüntüleme Testleri

Görüntüleme testlerinden ilki olan röntgen fıtıklaşmış diski göstermek için yeterli değildir. Ancak röntgene bel fıtığı semptomlarıyla benzer belirtilere sahip başka hastalıkların olma ihtimalini ortadan kaldırmak için başvurulur. Röntgende kırık, tümör veya skolyoz gibi diğer ortopedik problemler görülmediği takdirde aşağıdaki testler uygulanır:

• MR: Manyetik rezonans görüntüleme (MR) dokuları, iç organları ve iskelet sistemini detaylıca görüntülemeye yarayan bir yöntemdir. Bu yöntemde doktorun talep ettiği bölge için MR çekilir. MR görüntüsünde bel fıtığının yeri ve fıtığın baskı yaptığı sinirler tespit edilir.
• CT Taraması: Özel röntgen ışınları kullanılarak çekilen CT taraması omurgayı ve etrafındaki dokuları görüntülemeye yardımcı olur. Gerekli görüldüğünde CT taramasından önce miyelogram adı verilen bir uygulama yapılır. Bu uygulamada omurgaya boya enjekte edilir. Böylece bel fıtığı varsa CT taramasında omurga kanalındaki daralma ve fıtığın yeri görüntülenir.

Sinir Testleri

Deriye küçük iğne elektrotları yerleştirilerek yapılan bir sinir testi olan elektromiyogram fıtığın hangi sinirlere etki ettiğini gösterir. Ayrıca EMG sinir hasarının olup olmadığına ve sinir hasarı varsa iyileşme durumuna dair fikir verebilir.

Bel Fıtığı Nasıl Geçer, Tedavisi Nasıl Yapılır?

Rahatsızlığın semptomları herkes tarafından aynı şiddette deneyimlenmeyebilir. Bel fıtığı bazı kişilerde belirti de göstermeyebilir. Ancak günlük aktiviteleri yerine getiremeyecek kadar şiddetli semptomlardan muzdarip kişiler için pek çok farklı tedavi seçeneği bulunur.

İlaç tedavisinden cerrahi müdahaleye kadar uzanan tedavi sürecinin başlangıcında çoğunlukla 4 ila 6 haftalık ameliyatsız tedavi metotları tercih edilir. Bel fıtığı tedavilerinin birçok çeşidi olduğu için kişilerin semptomlarına göre farklı tedavi yöntemleri denenebilir. Bazen aynı anda birden çok yöntem iyileşme sürecine dâhil edilebilir. Bu noktada hekiminizin önerdiği tedavi yöntemine eksiksiz şekilde uymak semptomların azalmasına destek olur. Peki, lomber disk hernisi tedavi yöntemleri nelerdir?

İlaç Tedavisi

Fıtık semptomlarının hafif veya orta şiddette olduğu durumlarda tercih edilen ilaç tedavisi bir dizi ilacı kapsayabilir. Örneğin hekiminiz ağrılarınız için ağrı kesiciler reçete edebilir ya da fıtığın olduğu bölgede gelişen enflamasyonu gidermek amacıyla antienflamatuar ağrı kesiciler verebilir.

Kas spazmı yaşıyorsanız hekiminiz kas gevşetici içeren bel fıtığı kremi de reçete edebilir. Hap formunda da kullanılabilen kas gevşeticilerle bölgedeki spazmın azaltılması amaçlanır. Verilen ilaçlar semptomlarınızı hafifletmediği takdirde kortizon enjeksiyonlarına başvurulması mümkündür. 

Fizik Tedavi

Tedavi sürecinde ağrı, ödem ve enflamasyonu azaltmak, kasları kuvvetlendirmek, fıtığın oluştuğu bölgedeki dolaşımı artırmak için fizik tedavi uygulanabilir. Fizyoterapist fizik tedavi seçenekleri arasından fıtığın konumuna, ortaya çıkardığı semptomlara ve evresine bağlı olarak size uygun olan terapiyi belirler.

Fizik tedavi uygulamalarından bazılarını şöyle detaylandırabiliriz:

• Sıcak ve Soğuk Terapi: Fıtığın oluştuğu bölgedeki kan akışını artırmak iyileşme sürecini hızlandırabilir. Sıcak uygulamalar kan akışını artırıp hedef bölgeye daha fazla oksijen ve besin taşınmasına yardımcı olur. Soğuk uygulamalarsa kan dolaşımını yavaşlatmak için tercih edilir. Kanın daha yavaş akması eklem ve tendonlardaki ödemi azaltıp ağrıyı dindirmeye yardımcı olur.
• Hidroterapi: Kan dolaşımını hızlandırmayı amaçlayan hidroterapi suyun kaldırma kuvvetinden ve rahatlatıcı etkisinden faydalanılan bir fizik tedavi yöntemidir. Hidroterapi eklemlerin hareket kabiliyetinin artmasına da katkı sağlayabilir. Ilık su dolu bir küvet, havuz ya da kaplıcada oturmak, ılık bir duş almak bel fıtığından kaynaklı ağrılarınızın hafiflemesine de yardımcı olabilir. 
• Manuel Terapi: Tıbbın eski ve klasik uygulamalarından biri olan manuel terapi herhangi bir alet ya da ısı uygulaması olmadan tamamen elle uygulanan bir yöntemdir. Farklı tekniklerin yer aldığı manuel terapiyle ağrı ve kas spazmlarının azalması, kan dolaşımının artması, eklemlerin gevşetilmesi ve hareket hızının artırılması amaçlanır.
• Elektroterapi: Bu yöntemde lomber disk hernisinin oluştuğu alana elektrik akımı uygulanır. Alçak ya da yüksek frekanslı elektrik akımları sinir hasarı varsa sinirlerin uyarılmasına yardımcı olur. Bu sayede kan dolaşımı hızlandırılarak varsa ilgili bölgedeki ödem vücuttan atılır.
• Derin Doku Masajı: Masaj tekniklerinden biri olan derin doku masajında yumuşak baskılarla kaslar ısıtılır. Ardından dirsek, parmak eklemleri ve başparmak aracılığıyla kas liflerinin uzunluğunca derin basınç uygulanır. Bölgedeki gerginliği azaltmak ve doku liflerinin hizalarını doğru noktaya getirmek için kaslara sürtünme şeklinde baskı uygulanarak masaj sona erdirilir.

Fizik tedavi kapsamında elektrik akımları, masaj, ısı uygulamaları gibi seçeneklerin dışında bazı egzersizler de bulunur. Gevşeme, gerdirme gibi egzersizleri kapsayan bel fıtığı fizik tedavi hareketleri hastanın semptomlarını hafifletmek ve hayat kalitesini artırmak için başvurulan yaygın seçeneklerden biridir. Örneğin bel kaslarını daha rahat bir konuma getiren sfenks duruşu, kan dolaşımınızı artıran ve omurganızı güçlendirmeye yardımcı olan bir fizik tedavi egzersizidir. Kedi ve inek pozu da omurganızın iyi bir şekilde esnemesine, beldeki gerilimin azalmasına ve özellikle bel ağrılarınızın hafiflemesine yardımcı olan egzersizler arasında yer alıyor.

Cerrahi Müdahale

Ameliyatsız bel fıtığı tedavisinin seçenekleri semptomlarınızı hafifletmediği noktada hekiminiz cerrahi müdahaleyi gerekli görebilir. Ayakta durmakta ve yürümekte zorlandığınız ya da mesane ve bağırsak kontrolünde kayıp yaşamaya başladığınız durumlarda da bel fıtığı ameliyatı olmanız gerekebilir. Bu noktada doktorunuz yaşınıza, fıtığın durumuna, evresine ve varsa diğer rahatsızlıklarınıza bakarak lomber disk hernisi ameliyatına karar verir. 

Lomber disk ameliyatı yöntemlerini şu şekilde açıklayabiliriz:

• Standart Diskektomi (Açık Cerrahi): Açık cerrahi hastaya genel anestezi verilerek yapılır. Gözle görülebilen fıtıklar çıkarılır. Sadece gözle görülen fıtıklara müdahale edilebildiği için ameliyat sonrası fıtığın tekrarlama ihtimali oldukça yüksektir. Ayrıca ameliyat sonrasında hastanın bel bölgesinde ağrı hissetmesi beklenebilir.
  
• Mikrodiskektomi: Yaygın şekilde uygulanan ve en güvenilir yöntemlerden olan mikrodiskektomide hastanın genel durumuna bağlı olarak spinal veya genel anestezi yapılır. Mikroskopla görüntülenen fıtık sinirlere zarar vermeden tamamen çıkarılır. Mikrodiskektomi yönteminin uygulanmasından birkaç saat sonra hastanın ayağa kalkabilmesi ve yürümesi mümkündür.
• Endoskopik Diskektomi (Kapalı Bel Fıtığı Ameliyatı): Bu yöntemde endoskop adı verilen ışıklı ve kameralı bir cihazla fıtığın olduğu bölgeye ulaşılır. Endoskopla fıtıklaşan disk çıkarılır. Lokal veya genel anesteziyle uygulanan ameliyatın sonrasında hasta birkaç saat içinde günlük yaşamına devam edebilir. Çok küçük bir kesi yapıldığı için kanama ve yara oluşumu ihtimali de düşüktür.
• Laser Diskektomi: Henüz başlangıç aşamasında olan fıtıklar için uygulanan laser diskektomide özel cihazlar kullanılarak fıtığa ısı uygulanır. Lokal anesteziyle yapılan bu yöntem sadece sinirlere veya omuriliğe baskı yapmayan fıtıklar için uygundur.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Bel fıtığı belirtilerini kontrol altında tutabilmek ve yaşam kalitenizi artırabilmek adına yaşam tarzınızda bazı değişiklikler yapabilirsiniz. Örneğin sigara tüketiyorsanız sigarayı bırakmayı deneyerek iyileşme sürecinize katkı sağlayabilirsiniz. Ayrıca duruş bozukluğunuz varsa oturuş pozisyonunuzu düzeltmeyi deneyebilirsiniz. Yüksek topuklu ayakkabılar giymekten kaçınmak ya da bel bölgenizi zorlayacak hareketleri kısıtlamak için bel fıtığı korsesi takmak da yaşam tarzınızda yapabileceğiniz bazı değişiklikler arasında yer alıyor.

Tüm bunların yanı sıra "Bel fıtığı ağrısına ne iyi gelir?" diye düşünüyorsanız tedavi sürecinizi desteklemek için fizyoterapistinizin ve hekiminizin önerdiği bel fıtığı hareketlerini evde yapmaya devam edebilirsiniz. Ayrıca fizik tedavi yöntemlerinden biri olan sıcak veya soğuk terapiyi sağlık profesyonellerinin yönlendirmelerine uygun şekilde evde uygulayabilirsiniz. Fıtığın olduğu bölgeye sıcak su torbası koyabilir ya da soğuk uygulama için kompreslerden yardım alabilirsiniz.

Dinlenmek her ne kadar ağrıların azalmasına iyi gelse de uzun süreli istirahat eklemlerin daha sert hâle gelmesine ve kas zayıflığına neden olabilir. Bu nedenle dinlenme sürelerinizi 30 dakikayla sınırlayabilirsiniz. Dinlenmenin ardından semptomlarınızı daha şiddetli hâle getirmeyecekse kısa yürüyüşler yapabilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular

Bel fıtığı patlarsa ne olur?

Bel fıtığı patlaması diskin yerinden çıkarak etrafındaki sinirleri sıkıştırdığı bir durumdur. Bu nedenle bel fıtığı patlarsa çok şiddetli ve dayanması zor bir ağrı, ayakta durmakta ve hareket etmekte güçlük yaşanabilir.

Bel fıtığı ameliyatı kaç saat sürer?

Bel fıtığı ameliyatı süreleri uygulanan cerrahi yönteme göre değişiklik gösterir. Örneğin endoskopik diskektomi yani kapalı bel fıtığı ameliyatı ortalama 10 ile 40 dakika arasında tamamlanırken açık cerrahi yaklaşık 1 saat kadar sürebilir.

Bel fıtığı olanlar nasıl oturmalı?

Bel fıtığından muzdarip bireylerin dik bir pozisyonda oturması önerilir. Ancak dik bir pozisyonda da olsa uzun süreli oturmak semptomların şiddetini artırabilir. Bu nedenle kontrollü şekilde kalkmak ve her saat başı hareket etmek gerekir.

Bel fıtığı ameliyatı sonrası ayakta güç kaybı ne zaman geçer?

Ameliyat sonrasında ayakta yaşanan güç kaybı gibi semptomların geçmesi uygulanan cerrahi müdahaleye göre değişiklik gösterebilir. Açık ameliyat sonrası iyileşme daha uzun bir süreyi kapsayabilirken diğer cerrahi müdahalelerde semptomlar daha hızlı şekilde ortadan kaybolabilir.

Bel fıtığı bacağa vurur mu?

Fıtıklaşan diskin yakınlarındaki sinir bacakları etkilediği takdirde sağ veya sol bacakta ağrı, uyuşma gibi belirtiler görülebilir.

Bel fıtığı ayak uyuşması ne zaman geçer?

Ayak uyuşması gibi lomber disk vernisi semptomlarının ne zaman geçeceğine dair net bir süre vermek mümkün değil. Bu süre uygulanan tedavi yöntemine göre farklı zaman aralıklarına tekabül edebilir.

Bel fıtığı genetik mi?

Bel fıtığı her ne kadar genetik bir hastalık olmasa da bazı bireyler genetik olarak fıtıklaşmaya yatkın disklere sahiptir.

Bel fıtığı ağrısı nasıl olur?

Bel fıtığı ağrısı sırt, kalça ve uyluklara kadar yayılan ve hareket hâlindeyken artan bir ağrıdır. Ancak siyatik sinir ağrısı da görülen bireylerde ağrı bacağın arkasından ayağa kadar uzanan keskin ve yakıcı bir his şeklinde deneyimlenir.