Amilaz Nedir?

Amilaz bazı memelilerin tükürüğünde doğal olarak bulunan, sindirim sürecine yardım eden bir enzim olarak bilinir. Vücuttaki karbonhidratların sindirilmesine yardımcı olan amilaz, bulunması gerekenden fazla veya eksik olduğunda bu durum bazı komplikasyonlar oluşturabilir. Gelin, "Amilaz ne demek?", "Amilaz nerede üretilir ve neyi sindirir?", "Amilaz düşüklüğü veya yüksekliği neden olur?" gibi soruların yanıtlarını ve daha fazlasını beraber inceleyelim.

Amilaz Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

Amilaz vücudun karbonhidratları parçalamasında ona destek olan bir tür enzimdir. Amilazın nişastanın basit şekerlere parçalanmasını veya hidrolizini hızlandırıcı etkisi vardır. 1800'lü yıllarda keşfedilen ilk enzimlerden biri olan amilaz ilk olarak diastaste adlandırılmıştır. 20.yüzyılın sonlarına doğru amilaz adını almıştır. Amilaz üç farklı tipe sahiptir. Amilaz çeşitleri Alfa, Beta ve Gama olmak üzere ayrılabilir.

• Tükürük Amilazı (S-Alfa Amilaz): Tükürük alfa amilazı nişasta hidrolizinden sorumlu olan kalsiyum bağlayıcı bir sindirim enzimidir. Bu sindirim enzimi sempatik sinir sistemi aktivitesini ölçmek için kullanılan bir biyobelirteç olarak da bilinir.
• Pankreas Amilazı (P-Alfa Amilaz): İnsanlarda salgılanan amilaz çeşitlerinden biridir. 

Amilaz Kaç Olmalıdır?

Amilaz referans değeri litre başına 40-140 ünite (U/L) veya 0.38-1.42 mikrokat/L'dir (µkat/L) olabilir. Bu referans değeri bazı laboratuvarların kendi ölçüm yöntemlerini kullanması sebebiyle farklı laboratuvarlar arasında değişiklik gösterebilir.

Amilaz Ne İşe Yarar?

Amilaz, nişastanın daha küçük karbonhidrat moleküllerine hidrolizini katalize eder. Karbonhidratların sindirim sürecinde daha küçük parçalara ayrılmasına yardımcı olur. Besinlerin ince bağırsakta emilimini kolaylaştıran bir enzimdir.

Amilaz Düşüklüğü Nedir, Neden Olur?

Amilaz düşüklüğü kistik fibroz belirtisi ya da pankreas, karaciğer veya böbrek sorunu olarak görülebilir. Amilaz seviyesinin normalden düşük olması bireyin pankreasının yeterli miktarda protein üretemediğini ifade eder. Kanda veya idrarda amilaz düşüklüğü nadir olarak görülür.

Amilaz düşüklüğünün nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Gebelik,
• Kemik kırılması,
• Konjestif kalp yetmezliği,
• Pankreas hasarı ve pankreas skarlaşması,
• Gastrointestinal kanser.

Amilaz Düşüklüğü Belirtileri

Amilaz düşüklüğünün belirtileri altında yatan nedenden kaynaklanıyor olabilir. Bu belirtiler kendilerini şu şekilde gösterebilir:

• Preeklampsi (gebelikte görülen yüksek tansiyon),
• Böbrek hastalığı,
• Karaciğer hastalığı,
• Kistik fibroz,
• Amilaz üreten hücrelere kalıcı hasar veren kronik pankreatit.

Bebeklerde Amilaz Düşüklüğü

Yapılan çalışmalara göre bebeklerde amilaz düşüklüğü aktivitesinin fizyolojik olduğu görülmüştür.

Amilaz Yüksekliği Nedir, Neden Yükselir?

Kanda amilaz yüksekliği pek çok sebepten kaynaklanabilir ve bu durum bazı sağlık problemlerinin habercisi olabilir. Bireyin pankreasında bir sorun olduğuna işaret edebilir. Pankreatit bu durumun en temel sebeplerinden biridir. Pankreas tıkanıklığı veya pankreasta kitle oluşması gibi diğer pankreas problemleri de amilaz seviyelerinin yükselmesinde rol oynayabilir. Pankreatit olmadan da tek başına amilaz yüksekliği görülebilir.

"Amilaz neden yükselir?" sorusuna verilebilecek diğer cevaplar şu şekilde olabilir:

• Stres,
• Anoreksiya,
• Apandisit, 
• Dış gebelik,
• Kabakulak, 
• Mide ülseri.

Amilaz Yüksekliği Belirtileri

Amilaz yüksekliğinin beraberinde pankreatite, ağrı, mide bulantısı veya kusmaya neden olabilecek başka bir durum oluşmadığında herhangi bir belirtisi görülmez. Pankreatit nedeniyle pankreasta ilthaplanma görülürse ve pankreas insülin üretimi gerçekleştiremiyorsa diyabet belirtileri ortaya çıkabilir. Bu belirtilere aşırı susama, sık idrara çıkma, aşırı yorgunluk ve kilo kaybı dâhil olabilir. Bu durum genellikle geçicidir. Pankreatit hastalığının belirtileri arasında mide bulantısı, terleme ve güçsüzlük görülebilir. Bu belirtilere ek olarak göğüs ortasında ağrı hissi oluşabilir ve bu ağrı sırta doğru yayılabilir.

Kan veya idrardaki yüksek amilaz seviyelerinin belirtileri altında yatan nedenden kaynaklanıyor olabilir. Bu nedenler şu şekilde sıralanabilir:

• Pankreastaki bir kanalda (küçük tüp) tıkanıklık,
• Pankreas kanseri veya iyi huylu tümör, 
• Akut (ani) pankreatit.

Periton sıvısında görülen yüksek amilaz seviyelerinin belirtileriyse akut pankreatit, bağırsaklara kan akışının olmaması veya tıkanıklık olabilir.

Amilaz Yüksekliği Kaç Olursa Tehlikelidir?

Amilaz sevilerinin normal referans değerinden yüksek olması durumu tehlikeli olabilir. Bu durum pankreas rahatsızlıklarına sebebiyet verebilir.

Gebelikte Amilaz Yüksekliği

Gebelik döneminde üst karın ağrısı, mide bulantısı, kusma, yüksek serum amilaz veya lipaz aktiviteleri durumunda akut pankreatit tanısından bahsedilebilir. Amilaz ve lipaz yüksekliği göz önünde bulundurularak bu duruma gebelikte de dikkat edilmesi gerekebilir. 

Çocuklarda Amilaz Yüksekliği

Çocuklarda karın ağrısı, mide bulantısı veya kusma gibi pankreas rahatsızlıkları belirtileri varsa doktor tarafından amilaz testi istenebilir. Çocuklarda amilaz yüksekliği pankreasın yaralandığını, tahriş olduğunu veya tıkandığını gösterebilir. Pankreas problemlerinden muzdarip olma riskini arttıran bir ilaç kullanılıyorsa amilaz testi öncesi doktora belirtmek gerekebilir.

Amilaz Testi Nasıl Yapılır?

Amilaz testi, pankreatit (pankreas iltihabı) ve diğer pankreas problemlerinin teşhis edilebilmesi amacıyla yapılır. Bunun yanı sıra kronik pankreatit hastalığının takibi amacıyla da amilaz testleri istenebilir.

Amilaz kan testi, bireyden kan alınarak yapılır ve bu işlem yaklaşık beş dakika kadar sürebilir. Amilaz idrar testi ise idrar numunesinin toplanmasıyla yapılır. Amilaz seviyelerindeki artış ve azalmalar ilk olarak kanda ortaya çıkar. Bu nedenle amilaz kan testiyle beraber veya sonrasında idrar testi istenebilir.

Amilaz Düşüklüğü ve Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?

Amilaz seviyesinin düşük veya yüksek olması bazı sağlık sorunlarının işaretçisi olabilir. Bu nedenle amilaz düşüklüğü veya yüksekliği tedavisi öncesinde doktor tarafından bireyin tıbbi geçmişiyle ilgili bilgiler toplanır ve fiziksel muayenesi yapılır. Doktor teşhisi doğrulamak amacıyla bazı kan testleri isteyebilir ve gerekli görülürse ultrasonografi, MR veya BT gibi görüntüleme tekniklerinden faydalanabilir.

Durumun altında yatan sağlık probleminin teşhisi konulduktan sonra planlanan tedavi süreci başlatılabilir. Tedavinin doğru ve zamanında yapılması pankreas hasarının önlenmesini sağlayabilir ve bireyin sağlık durumunun düzelmesine yardımcı olabilir. Pankreatit gibi sağlık problemlerindeyse hastalığın erken teşhisi ve müdahalesi önemlidir.

Tedavi sürecinde izlenebilecek yöntemler şu şekilde olabilir:

• Gerekli görüldüğü durumlarda cerrahi müdahale yapılabilir.
• Hastalığın türüne ve şiddetine uygun olarak planlanan ilaç tedavileri uygulanabilir. 
• Pankreasın yükünü azaltmak için bir diyet listesi hazırlanabilir ve bireyin yaşam tarzında değişiklikler yapılabilir.