Amfizem Nedir? Belirtileri Nelerdir?

İnsan vücudu ve dış ortam arasında gaz alışverişini sağlayan sistem solunum sistemidir. Bu sistemin bir parçası olan akciğerlerde meydana gelen hasar ya da yapısal bozulmalar vücut işleyişinde bazı komplikasyonlara neden olabilir. Amfizem gibi akciğer hastalıklarının teşhisi ve tedavisi önemlidir. Gelin, amfizemle ilgili merak edilen tüm detaylara yakından bakalım.

Amfizem Nedir? Türleri Nelerdir?

Bir akciğer hastalığı olan amfizem akciğerlerdeki hava keseciklerinin (alveollerin) duvarlarında meydana gelen hasar nedeniyle oluşur. Bu hasarın zaman içerisinde ilerlemesiyle oluşan tahribat nefes darlığına yol açar. Amfizem nedeniyle solunum akışı bozulduğundan kandaki oksijen seviyesi de azalır. Amfizem, Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH)'nın bir türüdür. Amfizem nedeniyle akciğerlerde havayı hapseden bir tıkanıklık oluşabilir. Akciğerlerde çok fazla hava hapsolursa göğüs daha dolu görünebilir. 

Amfizemin ilerlemesi vücutta çeşitli komplikasyonlara neden olabilir. Bu komplikasyonlar arasında pnömotoraks (sönmüş akciğer), kalp rahatsızlıkları ve çeşitli akciğer hastalıkları yer alabilir. Bu nedenle amfizemin tedavisi oldukça önemlidir.

Amfizem sentrilobüler, panlobüler ve paraseptal olarak üç ana türde incelenebilir. Amfizemin türü akciğerlerdeki hasarlı alveollerin yerine göre belirlenir. Amfizemin diğer çeşitleriyse irregüler amfizem ve subkutan amfizemdir.

Sentrilobüler Amfizem Nedir?

Amfizemin en yaygın türü olan sentrilobüler amfizemin sebebi sigaradır. Bu hastalık genellikle uzun süredir sigara kullanan 50 yaş üzeri bireylerde görülür. Sentrilobüler amfizem akciğerlerin üst loblarını etkileyerek bronşiollere en yakın alveollere zarar verir. Sentrilobüler terimi hastalığın ikincil pulmoner lobüller olarak isimlendirilen akciğerlerin fonksiyonel birimlerinin merkezinde meydana geldiğini ifade eder. Bu tür genellikle akciğerlerin merkezinde başlayarak dışa doğru yayılır.

Panlobüler Amfizem Nedir?

Panlobüler amfizem genellikle nadir bir genetik durum olan Alfa-1 antitripsin (AAT) eksikliğinden kaynaklanır. Tüm amfizem türlerinde olduğu gibi sigara içmek de panlobüler amfizem nedenlerinden biridir. Bu amfizem türü akciğerlerin gaz alışverişi yapan asinüs kısmının tamamını etkileyebilir. Yani panlobüler amfizem akciğerlerin tüm dokularında aynı anda görülebilir.

Paraseptal Amfizem Nedir?

Amfizemin nadir bir türü olan paraseptal amfizem esas olarak plevranın (akciğer zarının) yakınındaki alveolleri etkiler. Paraseptal amfizem bir tür pulmoner amfizemdir. Bu tür genellikle akciğerlerin üst kısmını etkiler. Paraseptal amfizeme sahip bireylerde diğer amfizem türleri de görülebilir.

İrregüler Amfizem Nedir?

İrregüler ya da diğer adıyla düzensiz amfizem akciğere inen hava yollarının amfizemdeki düzensiz tutulumu anlamına gelir. Bu durum genellikle akciğer sertleşmesi sonucunda oluşur. Herhangi bir semptom göstermeyebilir ve bireyin yaşam kalitesini etkilemeyebilir.

Cilt Altı (Subkutan) Amfizem Nedir?

Subkutan amfizem akciğerdeki hava ya da gazın cilt dokusunun altına girdiği, nadir görülen bir amfizem türüdür. Genellikle göğüs, boyun ve yüzde görülse de vücudun diğer bölgelerinde de gelişebilir. Cilt altı amfizem sebepleri genellikle baş veya boyun ameliyatı gibi tıbbi prosedürler, akciğer dokusundaki yaralanmalar veya travmalardır. Ana etkenleri arasında sigara içmek ya da akciğeri tahriş edici maddelere maruz kalmak yoktur. Cilt altı amfizem belirtileri arasında göğüs ağrısı, şişlik, cilt hassasiyeti, nefes alıp vermede güçlük, mavi cilt rengi, seste değişiklikler ve yutkunmada zorlanma yer alabilir.

Amfizem Neden Olur?

Alveoller akciğerlerin derinliklerinde yer alan bronşiyal tüplerin ucunda kümeler hâlinde bulunan küçük ve ince duvarlı hava kesecikleridir. Sağlıklı bir akciğerde yaklaşık 300 milyon alveol bulunur. Nefes alındığında hava bronşiyal tüplerden geçerek alveollere ulaşır. Alveollerle oksijen kana tanışır ve sonrasında karbondioksit dışarı atılır.

Akciğerlerde amfizem olması durumunda alveollerde yırtılma meydana gelir. Bu hasar akciğerlerin yüzeyinin küçülmesine neden olur ve akciğerlere hava giriş çıkışı zorlaşır. Bu durum ilk olarak nefes darlığına yol açar.

Amfizeme neden olan bazı etkenler vardır. Amfizemin bilinen nedenleri şunlardır:

• Sigara İçmek: Amfizem sigara içenlerde sık görülen bir hastalıktır. Aynı zamanda puro ve pipo gibi diğer tütün ürünlerini tüketen bireylerde de amfizem gelişebilir. Amfizem oluşma riski bireyin sigara tüketimiyle doğru orantılıdır.
• Elektronik Sigara Kullanmak: Günümüzde yaygınlaşan elektronik sigara ve benzeri buhar cihazları da amfizemin sebepleri arasında sayılabilir. Bu tür cihazlar tamamen zararsız değildir ve amfizem de dâhil olmak üzere birçok akciğer sorununa yol açabilir.
• Pasif İçicilik: Amfizemin sebepleri arasında pasif içicilik de vardır. Birey sigara kullanmasa bile çevresinde sigara kullananlar nedeniyle pasif içici durumundaysa amfizem gelişebilir.
• Yaş: Amfizemde meydana gelen akciğer hasarı yavaş yavaş ortaya çıkabilir. Tütünle ilişkili amfizem vakalarında çoğu semptom 40-60 yaş arasındaki bireylerde görülür. Özellikle 55 yaş üstü bireylerde amfizem oluşma olasılığı daha yüksektir.
• Duman ya da Toza Maruz Kalmak: Özellikle mesleki nedenlerle uzun süre boyunca belirli kimyasalları, tahıl, pamuk, odun veya maden ürünlerinden gelen toz veya dumanı solumak amfizeme sebep olabilir.
• Hava Kirliliğine Maruz Kalma: Soba ve benzeri ısıtma yakıtlarından çıkan duman gibi iç mekân kirleticilerine ya da egzoz dumanı gibi dış mekân kirleticilerine uzun süre maruz kalmak da amfizem riskini artırır.
• Alfa-1 Antitripsin (AAT) Eksikliği: Amfizemin nadir görülen nedenleri arasında Alfa-1 antitripsin eksikliği denilen kalıtsal bir durum da sayılabilir. Bu durum akciğerlerin elastik yapısını koruyan bir proteinin genetik olarak eksik olması anlamına gelir.

Amfizem Belirtileri Nelerdir?

Amfizem belirtileri genellikle yıllar içerisinde kademeli olarak kendini gösterir. Amfizem yavaş ilerleyen bir hastalık olarak değerlendirilebilir ve bu sebeple erken evrelerde fark edilmeyebilir. Hastalık ilerlediğinde semptomlar şiddetlenebilir ve günlük yaşamı etkileyebilir. Amfizem başlangıcında görülen ilk belirtiler genellikle fiziksel aktivite sırasındaki nefes darlığı ve öksürük krizleridir.

En sık görülen amfizem belirtileri şunlardır:

• Uzun süreli öksürük,
• Hırıltılı nefes almak,
• Özellikle merdiven çıkma gibi aktivitelerde ya da dinlenme sırasında meydana gelen nefes darlığı,
• Yeterli nefes alamama hissi,
• Göğüste sıkışma hissi,
• Balgam,
• Sürekli yorgun olmak,
• Uyumakta zorlanmak,
• Kilo kaybı,
• Endişe,
• Depresyon,
• Dudaklarda ve tırnaklarda mavimsi renk değişimleri.

Amfizemde görülen ilk ve en önemli belirti nefes darlığıdır. Bunun nedeni akciğerlere dolan havanın tam olarak dışarı çıkamamasıdır. Akciğerlerde amfizeme bağlı olarak oksijen ve karbondioksit alışverişinin düzgün şekilde gerçekleşememesi nedeniyle nefes darlığı oluşabilir. Hastalığın ilk evrelerinde merdiven ya da yokuş çıkma gibi aktiviteler sırasında görülen nefes darlığına zaman içinde düz yolda yürürken, giyinirken ya da dinlenme sırasında da rastlanabilir. Nefes darlığı birçok akciğer hastalığıyla bağlantılı olabileceğinden doğru teşhis için bir doktora danışmak gerekebilir.

Amfizem Nasıl Teşhis Edilir?

Amfizem belirtileri göstermek amfizemi teşhis etmek için tek başına yeterli değildir. Amfizem teşhisi için belirli tanı yöntemleri gerekebilir. Bunlardan ilki fiziksel muayenedir. Muayene sırasında bir steteskop yardımıyla akciğerler dinlenir. Tanıyı doğrulamak için farklı tetkikler de istenebilir. Bu tetkikler şunları kapsayabilir:

• Akciğer röntgeni,
• Bilgisayarlı tomografi,
• Akciğer fonksiyon testi,
• Arteriyel kan gazı (ABG),
• Elektrokardiyogram (EKG),
• Kan testleri,
• Alfa-1 antitripsin testi.

Amfizem Nasıl Tedavi Edilir?

Amfizem tedavisi amfizemi tamamen iyileştirmeyebilir. Tedavinin amacı ilerlemeyi durdurmak, amfizeme bağlı görülen semptomları azaltmak ve yaşam kalitesini yükseltmektir. Amfizem tedavisinde birçok farklı yöntem kullanılabilir. Kullanılacak yöntem hastalığın türüne ve evresine göre değişiklik gösterir.

Amfizemin tedavisinde ilk ve en önemli adım sigara kullanmayı bırakmaktır. Sigarayı bırakmak amfizemi yavaşlatmanın en etkili yoludur. Bunun dışında amfizem toz ya da kimyasallardan kaynaklı oluşmuşsa bu ortamlardan uzaklaşmak da etkili olabilir. Bunların dışında tıbbi amfizem tedavi yöntemleri şunlardır:

• İlaç Tedavisi: Amfizem türüne ve şiddetine göre bazı ilaçlar tedavi planına eklenebilir. Bu ilaçlar hava yolları etrafındaki kasları gevşeterek solunumu rahatlatmaya, buradaki şişliği ve mukusu azaltmaya, akciğerlerdeki enfeksiyonu tedavi etmeye ya da hava yollarındaki iltihabı azaltmaya yönelik olabilir. Kullanılacak ilaçlar bireye solunum yoluya ya da ağız yoluyla verilebilir.
• Oksijen Tedavisi: Amfizem nedeniyle akciğerlerin kana yeterli oksijeni taşıyamaması durumunda oksijen tedavisi uygun görülebilir.
• Cerrahi Yöntemler: Bazı şiddetli amfizem durumlarında akciğer fonksiyonlarını iyileştirmek, sıkışmış havayı boşaltarak akciğer hacmini azaltmak için ameliyat gerekebilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Amfizem, KOAH ve kronik bronşit farkı nedir?

KOAH içerisinde amfizemin de yer aldığı birçok akciğer hastalığını kapsayan genel bir kavramdır. Amfizem KOAH'ın bir türü olsa da amfizemli bireylerin hepsinde KOAH yoktur.  Kronik bronşitse tıpkı amfizem gibi bir KOAH türüdür. Kronik bronşit ve amfizem aynı anda görülebilir. Amfizemin birincil semptomu nefes darlığıdır. Kronik bronşitin birincil belirtisi akciğerlerden kalın, renksiz balgam üreten ıslak öksürük dâhil olmak üzere mukus üretimidir.

Amfizem nasıl önlenir?

Amfizem riskini azaltmanın ve amfizemi önlemenin en etkili yolu sigara içmemek ve pasif içicilikten uzak durmaktır. Elektronik sigara kullanımından ve nargile, puro ve pipo gibi diğer tütün ürünlerini tüketmekten de kaçınmak gerekir. Hava kirliliğinden, kimyasal dumanlardan, tozdan ve polenden uzak durmak amfizem riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Mesleki olarak kimyasal veya toza maruz kalınıyorsa çalışırken uygun maske kullanımı da amfizem riskini azaltabilir.

Amfizem hastalarının dikkat etmesi gerekenler nelerdir?

Amfizem hastalarının ilk olarak sigarayı bırakmaları gerekir. Doktor kontrolünde oluşturulan tedavi planına sadık kalmak da önemlidir. Doktorun reçete ettiği tüm ilaçlar eksiksiz şekilde kullanılmalıdır. Tozlu, kirli ya da zararlı kimyasal dumana sahip olan havasız mekânlarda bulunmamaya özen gösterilmelidir. Bunlara ek olarak grip ve zatürre aşılarını yaptırmak ve akciğer enfeksiyonlarına karşı önlem almaları da faydalıdır. Oksijen ya da maske tedavisi alan amfizem hastaları doktor tarafından belirtilen bazı materyalleri yaşam alanlarında bulundurmamalıdırlar.

Amfizem tehlikeli midir?

Amfizem kronik bir hastalıktır ve ilerleyici etkiye sahiptir. Uygulanan tedavi yöntemleri hastalığın ilerleyişini durdurmaya ve bireyin yaşam kalitesini yükseltmeye yardımcı olur. Amfizem hastalarında çökmüş akciğer (pnömotoraks), kalp sorunları ve akciğerde delikler (büller) oluşma olasılığı daha yüksektir. Bu nedenle amfizem hastalarının tedavi planına dikkat etmeleri oldukça önemlidir. 

Pulmoner amfizem nedir?

Pulmoner amfizem akciğer amfizemlerine verilen genel isimdir. 

Mediastinal amfizem nedir?

Mediastinal amfizem iki akciğer arasındaki boşlukta (mediastinumda) hava bulunması durumudur. Nadir görülen bir amfizem türüdür. Akciğerlerin veya hava yollarının herhangi bir yerinden mediastinuma hava sızmasıyla oluşur. Travmatik bir yaralanma veya pnömotoraks gibi diğer hastalıklar nedeniyle meydana gelebilir. Şiddetli göğüs ağrısına neden olabilir ve bu ağrı boyna veya kollara doğru yayılabilir.