Alzheimer bireyin hafıza, düşünme, davranış ve sosyal becerilerinde zamanla azalma yaşamasına neden olan bir hastalıktır. Çeşitli belirtilerle kendini gösteren bu rahatsızlık, bireyin günlük yaşamını olumsuz etkileyebilir. Farklı tedavi yöntemleri sayesindeyse semptomların ilerlemesi yavaşlatılabilir. Gelin, "Alzheimer ne demek? " ve "Alzheimer hastalığının tedavisi nasıl yapılır?" gibi soruların cevaplarına göz atalım.
Alzheimer Nedir? Evreleri Nelerdir?
Alzheimer, amiloid ve tau adlı proteinlerin beyin hücrelerinde birikintiler oluşturmasından kaynaklandığı düşünülen dejeneratif bir beyin hastalığıdır. Beyin hücrelerinin etkilenmesi sonucu, aralarındaki bilgi alışverişini sağlayan nörotransmitter adlı kimyasal habercilerin sayılarında azalma meydana gelir. Bu hastalık ilk kez Alman sinir hastalıkları uzmanı ve nöropatalog Alois Alzheimer tarafından tanımlanmıştır. Bu nedenle onun adıyla anılır.
Yaşanan son olayların unutulması gibi hafif semptomlarla başlayan hastalık yavaş yavaş ilerleyebilir. Zaman içinde ciddi hafıza problemlerine ve temel günlük aktiviteleri yerine getirmede zorlanmaya yol açabilir. Alzheimer hastalığının beş evresi vardır. Bu evreler şu şekildedir:
- Klinik öncesi alzheimer hastalığı,
- Alzheimer hastalığına bağlı hafif bilişsel bozukluk,
- Alzheimer hastalığına bağlı hafif demans,
- Alzheimer hastalığına bağlı orta derecede demans,
- Alzheimer hastalığına bağlı şiddetli demans.
Alzheimer Belirtileri Nelerdir?
Alzheimer hastalığının en yaygın belirtisi, yaşanan hafıza kayıplarıdır. Öncelikle son yaşananları, zamanı ve mekânı unutmakla başlar ve bu durum bireyin kendisi tarafından fark edilmeyebilir. Belirtiler diğer aile üyelerinin veya yakın çevresinin dikkatini çekebilir. Hastalığın ilerleyici doğası nedeniyle her evrede farklı belirtiler ortaya çıkmaya başlayabilir. Bu evreler alzheimer hastalığını tanımaya yardımcı olabilir ancak alzheimer belirtileri ve evreleri genellemeler içerir. Hastalık bir süreçtir ve her bireyin hastalık semptomları o kişiye özeldir.
Klinik Öncesi Alzheimer Hastalığı
Klinik öncesi aşamada alzheimer belirtileri genellikle hemen ortaya çıkmaz. Bu kişilerin beyninde birtakım değişiklikler gerçekleşir. Araştırmalar, bu değişikliklerin amiloid plakların veya tau düğümlerinin oluşumu gibi alzheimer ile ilişkili karmaşık beyin değişiklikleri olduğunu öne sürüyor. Bu aşamanın, hafıza ve düşünme sorunlarının ortaya çıkışının yıllar öncesinden başladığı öngörülüyor.
Alzheimer Hastalığına Bağlı Hafif Bilişsel Bozukluk (MCI)
Hafif bilişsel bozukluğu olan bireylerde iş veya ilişkileri etkileyecek kadar önemli olmayan, hafif oranda değişikler görülür. Bunlar, son konuşmaları veya randevuları hatırlayamamak gibi hafıza ve düşünme yeteneklerindeki değişiklikler olabilir. Aynı zamanda MCI'lı bireyler bir etkinlik veya görev için organize olamamak, karar vermede güçlük çekmek ve bir işi vaktinde tamamlayamamak gibi zorluklar da yaşayabilirler.
Alzheimer Hastalığına Bağlı Hafif Demans
Hafif demans aşaması 2 ila 4 yıl sürmekle birlikte alzheimer genellikle bu evrede teşhis edilir. Bu aşamada hafıza ve düşünmede fark edilir derecede problemler yaşanabilir. Alzheimer'a bağlı hafif demansın erken belirtileri şunlardır:
- Yeni edinilen bilgilerin, isimlerin, yerlerin ve özellikle de yakın zamanda yaşananların unutulması,
- Aynı soruları sürekli tekrar etmek,
- Düşünceleri ifade edecek doğru kelimeleri bulamamak,
- Eşyaları yanlış yerlere koymak veya kaybetmek,
- İş ve sosyal aktivitelere duyulan ilginin azalması,
- Ruh hâlindeki değişimler.
Alzheimer Hastalığına Bağlı Orta Derecede Demans
Azheimer hastalığının 2. evresi olarak tanımlanan orta derecede demans aşaması, hafıza kaybının ilerlediği dönemdir. 2. evre belirtileri 2 ila 10 yıl kadar sürebilir ve birey günlük yaşamında sorunlarla karşılaşmaya ve kendi hayatıyla ilgili önemli ayrıntıları unutmaya başlayabilir. Orta evre belirtileri şunlardır:
- Zaman ve mekân algısı giderek daha karmaşık hâle gelebilir,
- Aile üyelerini veya yakın arkadaşları tanımada zorluk yaşanabilir ve kişiler birbirleriyle karıştırılabilir,
- Mevsime ve havaya göre giysi seçmekte zorlanılabilir,
- Kolayca üzülme ve sinirlenme gibi duygusal patlamalar yaşanabilir,
- Hafızadaki boşlukları doldurmak için alakasız konuşmalar ve hikâyeler uydurulabilir,
- Kişisel bakım konularında yardıma ihtiyaç duyulabilir,
- Halüsinasyon, sanrı ve paranoya gibi asılsız şüpheler kendini gösterebilir,
- Gündüz daha fazla uyunurken gece uykusuzluk problemleri yaşanabilir.
Alzheimer Hastalığına Bağlı Şiddetli Demans
Alzheimer hastalığına bağlı ağır demans olarak adlandırılan alzheimer son evre, birey için iletişim kuramayacak ve kapsamlı bir bakıma ihtiyaç duyulacak bir hâl oluşturabilir. Alzheimer 3. evre belirtileri arasında olan zihinsel fonksiyonlardaki bozulma devam ederken hareket ve fiziksel yeteneklerde de artan bir azalma gözlenir. Genellikle 1 ila 3 yıl süren bu evrede şu belirtiler görülebilir:
- Neredeyse hafızayı tamamen yitirmek,
- Aileden ve çevreden habersiz olmak,
- Beslenme, giyinme, temizlik ve günlük kişisel bakımda yardıma ihtiyaç duymak,
- Birinin yardımı olmadan yürüyememek, destek almadan oturamamak veya başını kaldıramamak,
- Kasların sertleşmesine ve reflekslerin anormalliğine bağlı olarak mesane ve bağırsak kontrolünü kaybetmek,
- Yutkunmada güçlük çekmek,
- Nöbet geçirmek,
- İştahsızlık sebebiyle kilo kaybı,
- İnleme ve homurdanmak,
- Zatürre ve cilt enfeksiyonlarına karşı savunmasız hâle gelmek.
Alzheimer Hastalığı Neden Olur?
"Alzheimer neden olur?" sorusunun cevabı özellikle beyindeki belirli protein türlerinin anormal birikimi ile ilişkilidir. Beyindeki bu değişikliklere neyin sebep olduğu tam olarak bilinmemekle beraber bazı risk faktörlerinin alzheimer başlangıcı için rol oynayabileceği düşünülüyor. Alzheimer sebepleri arasındaki risk faktörlerinden bazıları şöyle sıralanabilir:
- İleri yaşta olmak en yaygın risk faktörü olarak gösterilebilir.
- Obezite veya aşırı kilo problemi bu hastalığa yakalanma riskinizi önemli derecede etkileyebilir.
- Yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve diyabet gibi sağlık sorunları bu hastalığın gelişme riskinin artmasıyla ilişkili olabilir.
- Düşük fiziksel aktivite, yetersiz egzersiz, sigara içmek gibi yaşam tarzları gibi faktörler riski artırabilir.
- Zihni zorlayıcı faaliyetlerde daha az bulunan kişiler bu hastalığa daha yatkın olabilirler.
- Kadınların alzheimer olma riski erkeklere göre 1.5 ila 3 kat daha fazla olabilir.
Alzheimer Nasıl Anlaşılır?
Alzheimer yavaş ilerlediği için belirtilerin fark edilmesi ve anlaşılması zor olabilir. Hastalık sürecindeki hafıza problemleri nedeniyle hastanın kendisi bunu fark etmeyebilir. Birçok kişi hafıza problemlerinin yaşlanmanın bir parçası olduğunu düşünse de alzheimer yaşlanma sürecinin bir parçası değildir.
Alzheimerda erken teşhis yaşam kalitesinin korunması açısından önemlidir. Böyle bir sorun olduğunu düşünüldüğünde bunu anlamanın en iyi yolu bir doktora başvurmak olabilir. Potansiyel hastanın yanında bir yakınının olması fark edilmeyen değişiklikleri tanımlamak açısından yardımcı olabilir.
Doktor muayenenin yanı sıra alzheimer testi isteyebilir. Hastalığın anlaşılması için uygulanacak muhtemel yöntemler şunları içerebilir:
- Fiziksel ve nörolojik muayene,
- Laboratuvar testleri,
- Mental durum ve nöropsikoloji testleri,
- Beyin görüntülemesi ile alzheimer MR bulgularının incelenmesi,
- Alzheimer genetik testi.
Alzheimer Tedavisi
Alzheimer hastalığının tam olarak bir tedavisi olmasa da semptomların hafifletilmesine yardımcı olabilecek çeşitli tedavi yöntemleri bulunur. Alzheimer hastalarının yaşamlarını mümkün olduğunca tek başlarına idame etmelerine yardımcı olmak için hareket etmeleri ve günlük aktivitelerini hatırlatacak türde destek almaları bu duruma fayda sağlayabilir. Bunun yanı sıra, problem çözme ve dil becerilerini desteklemeye yardımcı olmak için bilişsel rehabilitasyon, bilişsel stimülasyon terapisi gibi grup etkinliklerinden ve psikolojik tedavilerden de yararlanılabilir.
Alzheimer Nasıl Önlenir? Ne İyi Gelir?
Alzheimerın nedeni net olmamakla birlikte, hastalığı önlemenin yolları henüz araştırma aşamasındadır. Fakat hastalığın risklerini azaltmak veya başlangıcını geciktirmek için bazı koşullar yaratılabilir. Sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürmenin yanı sıra riskin azalmasına yardımcı olabilecek durumlar:
- Sigara ve alkol kullanımını bırakmak,
- Sağlıklı ve dengeli beslenmek,
- İdeal kiloyu korumak,
- Aerobik aktiviteler ve/veya egzersizler yapmak,
- Sağlık testlerini düzenli yaptırmak,
- Varsa diyabetinizi yönetirken doktorun tüm tavsiyelerine uymak.
Onaylanmış İçerik