Alerjik Rinit Nedir, Belirtileri Nelerdir?

Saman nezlesi olarak bilinen alerjik rinit, en yaygın alerjik rahatsızlıklardan biridir ve her yaştan kişide görülebilir. Özellikle bahar aylarında sık görünen alerjik rinit farklı semptomlarla kendini gösterir. Peki, yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bir sağlık problemi olarak karşımıza çıkan alerjik rinit nedir? Alerjik rinit belirtileri nelerdir ve nasıl tedavi edilir?

Alerjik Rinit (Saman Nezlesi) Nedir?

Alerjik rinit, havada asılı duran küçük alerjen parçacıklara karşı vücudun gösterdiği bir reaksiyondur. Bunlar polen, küf, hayvan tüyü veya toz gibi kişinin duyarlı olduğu çevresel etkenler olabilir. Ağız veya burun yoluyla bu alerjenlere maruz kaldığınızda 2 ila 3 dakika sonra vücudunuz histamin salgılayarak tepki verir. Alerji semptomlarının ortaya çıkmasına neden olan histamin, bağışıklık sisteminin salgıladığı bir kimyasaldır.

Saman nezlesinden en çok etkilenen organ burundur. Bu tür bir alerjik reaksiyonda burun pasajlarındaki iltihaplanmayla birlikte kızarıklık ve şişlik meydana gelir. 

Saman nezlesinin iki türü vardır:

• Mevsimsel Alerjik Rinit: Mevsimsel alerjik rinit, bağışıklık sisteminin polen veya küf sporları gibi maddelere tepki vermesi sonucu oluşur. En yaygın alerji şeklidir ve semptomlar genellikle ilkbahar, yaz ve sonbahar aylarında ortaya çıkar. 
• Yıl Boyu Süren (Perenial) Alerjik Rinit: Evcil hayvan kılı, hamam böceği, toz akarları gibi alerjenlerden kaynaklanabilir. Mevsim fark etmeksizin tüm yıl boyunca görülebilir.

Alerjik Rinit (Saman Nezlesi) Belirtileri Nelerdir?

Vücudunuzun alerjenlere verdiği tepkiye bağlı olarak belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Alerjik rinit, baş ağrısı ve öksürük gibi semptomlara neden olabilir.

Alerjik rinitin diğer belirtileri kısaca şöyle sıralanabilir:

• Burun tıkanıklığı, burun akıntısı veya hapşırma,
• Burunda, gözlerde ya da boğazda kaşıntı,
• Kımızı, sulu veya şişmiş gözler,
• Gözlerin altında koyu halkalar,
• Sinüs basıncı,
• Nefes alırken zorlanma,
• Burunda ve boğazda fazla mukus.

Birden çok alerjik rinit belirtisi bir arada görülebilir. Saman nezlesi belirtileri birkaç hafta boyunca devam edebilir ve kendinizi kötü hissetmenize neden olabilir.

Alerjik Rinit Ateş Yapar mı?

Alerjik rinit çoğu kişide ateş yapmaz. Soğuk algınlığıyla benzer semptomlar gösterdiği için birbiriyle karıştırılabilir. Ancak soğuk algınlığında ateş görülme olasılığı daha yüksektir.

Alerjik Rinit Burun Tıkanıklığına Sebep Olur mu?

Alerjik rinitte burun tıkanıklığı, alerjenlerin burnun iç kısmını kaplayan dokuları tahriş etmesi sonucu meydana gelir. Tahriş, iltihaplanma ve şişme gibi semptomlarıyla nefes almanızı zorlaştırır. 

Alerjik Rinit Nefes Darlığı Yapar mı?

Alerjik rinit kimi zaman hırıltılı nefese hatta nefes darlığına yol açabilir. Özellikle alerjinin alt hava yollarını etkilemesi sonucunda astım şikâyetlerinin görülmesiyle nefes darlığı ortaya çıkabilir.

Alerjik Rinit (Saman Nezlesi) Neden Olur?

Alerjik rinit gibi alerjilerin gelişmesindeki başlıca nedenler genetik ve çevresel etkenlerdir. Alerjinin ortaya çıkmasının nedeni bağışıklık sisteminizin vücudunuza giren zararsız maddeleri veya alerjenleri bir tehdit unsuru olarak görmesidir.  Bu durumda sisteminiz aşırı tepki verir ve çeşitli kimyasallar salgılar. Ayrıca birçok semptomu harekete geçirerek alerjenlerin dışarı atılmasını sağlamaya çalışır.

Saman nezlesine neden olan alerjenlerden bazıları şunlardır:

• Yataklara, yastıklara, halılara, perdelere ve döşemeli mobilyalara yerleşen mikroskobik canlılar olan toz akarları,
• Ağaç, çimen ve yabani ot gibi bitkilerin rüzgârla tozlaşan polenleri,
• Kedi, köpek gibi tüylü evcil hayvanların tüyü, derisi, tükürüğü ve idrarı,
• Banyo ve bodrum katları gibi nemli yerlerdeki küf sporları.

Alerjik rinit nedenlerinden diğeriyse genetik faktörlerdir. Alerjiler genellikle kalıtsaldır. Dolayısıyla ebeveyninizden birinde veya kardeşinizde alerji varsa sizin de saman nezlesine yakalanma ihtimaliniz yüksektir. 

Alerjik Rinit (Saman Nezlesi) Tanısı Nasıl Konur?

"Saman nezlesi nedir, alerjik rinit neden olur?" sorularının cevaplarını verdikten sonra alerjik rinit tanısının nasıl konduğunu incelemek gerekir. Peki, alerjik rinit tanısı nasıl konur? Alerjik rinit tanısı fiziki muayene ve çeşitli bulgularla konabilir.

Tanı sürecinde izlenen bazı yollar kısaca şu şekilde sıralanabilir:

• Sağlık uzmanınız, saman nezlesi semptomlarıyla başvurmanız hâlinde öykünüzü dinler. Bu; yaşınız, sağlık bilgileriniz, hangi ortamlarda semptomların ortaya çıktığı ve ailede başka bireylerde alerji olup olmadığı gibi soruları içerir.
• Kulak, burun ve boğaz gibi noktalar fiziksel muayenelerle soğuk algınlığı ve astım gibi durumlar açısından değerlendirilir.
• Bunların yanı sıra hekimin gerekli gördüğü farklı testler de yapılabilir. 

Alerjik reaksiyonlarınıza neyin neden olduğunu belirlemek için çeşitli cilt testleri ve kan testi yapılır. Bu testler şunlardır:

• Deri prick (çizme) testi: Bu testte genellikle sırtınıza veya kolunuza faklı alerjenlerden küçük örnekler yerleştirilir. Bu işlemden en az 15 ila 30 dakika sonra hangi alerjene alerjiniz varsa o bölge tahriş olmaya veya genellikle kaşınmaya başlar.
• Intradermal cilt testi: Bu test de deri prick testiyle benzerdir. Fakat bunda alerji uzmanı, alerjeni cildinizin altına yerleştirir. 
• Yama testi: Yama testinde cildinizin üzerine alerjen damlaları yerleştirilir ve bölge bir bandajla kapatılır. Belirlenen süre sonunda bandaj açılarak cildinizdeki reaksiyon kontrol edilir.
• Kan testi: Kanınız alınarak laboratuvara gönderilir. Burada kan numunenizdeki alerjenlere karşı antikorlar ölçülür. 

Alerjik Rinit (Saman Nezlesi) Nasıl Geçer?

Birçok kişi saman nezlesinin kendiliğinden geçmesini beklese de aslında alerjik rinit tedavisi için alerji uzmanına başvurmak etkili bir çözüm yöntemidir. Doktorunuz sağlık bilgilerinizi ve tıbbi testleri değerlendirerek sizin için en uygun tedaviyi planlayarak geçmeyen alerjik rinit semptomlarının hafiflemesine yardımcı olabilir. Peki, alerjik rinite ne iyi gelir?

Doktorunuz sizi rahatlatmak ve kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlamak için burun spreyleri, damlalar, hap ve enjeksiyon gibi alerjik rinit ilaçları reçete edebilir. Alerjik rinit burun spreyi, antihistaminler ve diğer rinit ilaçları alerjenlerin ortaya çıkardığı semptomların baskılanmasını sağlar.

Tavsiye edilen ilaçlar hapşırık, göz sulanması ve alerjik rinit öksürüğü gibi birçok semptomun hafiflemesine destek olur. Bu tür ilaçlar alerjik rinit için kesin çözüm sağlamasa da saman nezlesi belirtilerinin daha rahat atlatılmasını sağlayarak bu hastalıkla yaşamanızı kolaylaştırır. Özellikle hamilelikte alerjik rinit geçiriyorsanız kendi başınıza bir ilaç kullanmamalı, mutlaka bir uzman hekime danışmalısınız.

Diğer bir tedavi yöntemiyse immünoterapidir. Bu tedavi yönteminde hassasiyet gösterdiği maddeler vücuda küçük miktarlarda verilerek bağışıklık sisteminin alerjenleri tolere etmesi amaçlanır. Alerjen immünoterapisi, alerjik rinit aşısı veya dil altı ilaçları şeklinde uygulanabilir.

Saman nezlesi nasıl geçer, sorusuna verilecek bir başka cevap da alerjenlere maruziyeti azaltmaktır. Bunun için yaşam tarzınızda değişiklikler yapabilir ve şunları uygulayabilirsiniz:

• Yüzünüze dokunmaktan, özellikle gözlerinizi ve burnunuza temas etmekten kaçının.
• Yaşadığınız bölgede polenlerin yoğun olduğu aylarda ev ve arabanızın camlarını kapalı tutun.
• Yaşam alanınızdaki havada bulunan alerjenlere karşı hava filtreleri kullanın.
• Evcil hayvanlara dokunduktan sonra ellerinizi yıkayın.
• Dışarı çıktığınızda şapka ve gözlük kullanın, eve girdiğinizdeyse kıyafetlerinizi değiştirin.

Alerjik rinit semptomlarını hafifletmek için uygulayabileceğiniz yöntemlerden biri de buruna yapılan tuzlu su uygulamasıdır. Uygulamayı sıkma şişesiyle kendiniz yapacaksanız muhakkak damıtılmış, kaynamış veya steril su kullanmalısınız. Tuzlu su uygulaması burun tıkanıklığını hafifletebilir, alerjenleri ve yoğun mukusu burnunuzdan temizleyebilir. 

Sıkça Sorulan Sorular

Alerjik astım ve alerjik rinit arasındaki fark nedir?

Alerjik rinit; burunda kaşıntı, hapşırık ve burun akıntısında artmaya bağlı olarak tıkanıklığa neden olarak nefes alıp vermeyi zorlaştırabilen bir hastalıktır. Astımda ise akciğerdeki hava yollarının daralmasına bağlı olarak öksürük ve hırıltı semptomları görülür.

Alerjik rinit (saman nezlesi) bulaşıcı mıdır? 

Vücudun verdiği tepki sonucu birçok semptom ortaya çıksa da saman nezlesi, soğuk algınlığı gibi bulaşıcı bir hastalık değildir. 

Alerjik rinit kaç gün sürer?

Saman nezlesi kişiden kişiye değişir. Genellikle alerjik rinit ilaçları kullanılmaya başlandıktan sonra birkaç gün içinde belirtiler kaybolur. Fakat polen zamanı geçene kadar ilaçların düzenli kullanılması tavsiye edilir. Bu rahatsızlığı yaşayan bireyler ilaçlarını kullanmıyor ya da kullanamıyorsa alerjik rinit belirtileri birkaç hafta veya daha uzun sürebilir.

Alerjik rinitle soğuk algınlığı birbirinden farklı mıdır?

Alerjik rinit ve soğuk algınlığı semptomları birbirleriyle benzerlik gösterebilir fakat birbirinden farklı hastalıklardır. Soğuk algınlığında hâlsizlik, boğaz ağrısı, öksürük ve ateş görülebilir. Alerjik rinitteyse eğer farklı bir komplikasyon yoksa ateş görülmez. Daha çok sıvı burun akıntısı, hapşırık ve burun kaşıntısı gibi belirtiler vardır.

Saman nezlesi hangi aylarda olur?

Mevsimsel alerjik rinitin belirli zaman dilimlerinde ortaya çıktığından bahsetmiştik. Saman nezlesinin sıklıkla görüldüğü bu zamanlar şu şekilde sıralanabilir:

• Ağaç polenlerinden kaynaklanan alerji genellikle nisan sonu ve mayıs gibi ilkbahar aylarında görülür.
• Çimen ve yabani ot polenlerinden kaynaklı alerji genelde mayıs sonundan temmuz ortasına kadar görülebilir.
• Genellikle kanarya otundan kaynaklanan alerjiler ise ağustos sonundan ilk don olana kadar devam eder.

Alerji genelde kuru ve sıcak günlerde havada polenlerin taşınması neticesinde gerçekleşir. Bu aylardaki yağmurlu günlerdeyse polenler yağmurla birlikte yere iner ve alerji ihtimali düşer.

Alerjik rinitin belirtileri gece veya gündüz farklılık gösterir mi?

Alerjik rinit kendini hapşırma, burunda kaşıntı ve burun tıkanıklığı gibi belirtilerle gösterir. Gündüzleri bu şikâyetlerden muzdarip kişilerde gece uyudukları esnada burun tıkanıklığına bağlı olarak uyku apnesi gelişebilir. Alerjik şikâyetleri olan kişilerde uyku bozukluklarına rastlanabilir. Bu da semptomların geceleri artmasına yol açabilir.

Alerjik rinit semptomlarını azaltmak için ev ortamında neler yapılabilir?

Semptomları azaltmak için toz akarlarına karşı yastık, baza ve döşemelerin üzeri bir kılıf ya da bezle örtülebilir. Evcil hayvanların yataklara ve koltuklara çıkmaları engellenebilir ve yatak odası gibi yerlerin kapıları kapalı tutulabilir. Ayrıca ev ortamında havada bulunan alerjenleri azaltmak için elektrik süpürgesi ve klimalarda filtre kullanılabilir. Bunun yanı sıra kapalı ortamlarda hava temizleme filtreleri kullanmak da semptomların azalmasına yardımcı olur.

Alerjik rinitin tipik başlangıç yaşı nedir?

Uluslararası Çocukluk Çağı Astım ve Alerji Araştırması'ndan elde edilen verilere göre 6 ila 7 yaş grubundaki çocukların %8,5'i ve 13 ila 14 yaş grubundakilerin %14,6'sı alerjik rinitle bağlantılı rinokonjonktivit belirtileri göstermektedir. Pediatrik yaş grubunda mevsimsel rinit daha sık görülürken erişkinlerde kronik rinitle daha çok karşılaşılır.