Yetişkin Psikolojisi

Yetişkin Psikolojisi Nedir?

Hayatın kaçınılmaz dönemlerinden biri olan yetişkinlik, bireyin ergenlikten genç yetişkinliğe geçişiyle başlayan ve yaşam boyu devam eden süreci ifade eder. 20. yüzyılın başlarında bilim insanları yetişkinliği üç dönemde incelemiştir. Buna göre: 20-30 yaş aralığı genç yetişkinlik, 40-50 yaş aralığı orta yetişkinlik ve 60 yaş sonrası ileri yetişkinlik ya da son yetişkinlik dönemi olarak isimlendirilir. 

Kişilerin yetişkinlik döneminde içinde bulunduğu koşullar, karşılaştıkları problemler ve bu durumlara verdiği tepkiler farklılık gösterebilir. Bazı bireyler yetişkinlik döneminde yaşadıkları problemleri aşmak için profesyonel bir desteğe ihtiyaç duyabilir. Yetişkin psikolojisi de bu aşamada devreye girer.

İleri gelişim psikolojisi olarak da bilinen yetişkin psikolojisi, kişilerin yetişkinlik döneminde ihtiyaç duyabilecekleri psikolojik desteği sağlayan ve yaşadıkları herhangi bir psikolojik sorunun giderilmesi üzerine çalışan bir alandır. Yetişkinlik psikolojisi; alkol ve madde bağımlılığı, duygu durum bozuklukları gibi çok geniş bir skaladaki psikolojik rahatsızlıklarla ilgilenir.

Yetişkinlik Döneminin Gelişim Aşamaları

İnsan yaşamında belli dönemlerde bazı psikolojik ve fizyolojik özellikler daha baskın hâle gelir. Bunlar dikkate alınarak insan yaşamı farklı dönemlere ayırılır. Her bir dönem kendi içerisinde belirli özellikleri, tutumları ve davranışları içerir. İnsanın gelişim dönemi yaş dışında beslenmeden fiziki çevreye, sosyo-kültürel ve ekonomik şartlara kadar birçok faktörden etkilenir. 

Yetişkinlik; bebeklik, çocukluk ve ergenlik kavramları kadar net değildir. Bir bireyin yetişkin sayılabilmesi için yaş dışında belli bazı özelliklere de sahip olması gerekir. Bu noktada yetişkinlikte en önemli kavramlardan biri olgunluktur. Olgunluk ise bireyin kim olduğunun farkında olması ve kendi kararlarını verebilmesi, şeklinde ifade edilebilir. 

Bunların yanı sıra yetişkin birey; aileden bağımsız olabilme, sağlıklı toplumsal ilişkiler kurabilme, cinsel duyarlılık, birey yetiştirebilme becerisi, sevme ve sevilme yeteneği gibi özelliklere de sahip olmalıdır.

20'li yaşların başında başlayan yetişkinlik dönemi genel olarak üç farklı aşamaya ayrılır: genç yetişkinlik, orta yetişkinlik ve ileri yetişkinlik. Her aşama kendi içerisinde belirli zorlukları ve kolaylıkları barındırır. Yetişkinlik sürecinden bahsedebilmek için üç ayrı gelişim aşamasından da söz edilmesi gerekir. Bunlar; fiziksel, psikososyal ve bilişsel gelişimdir.

Fiziksel Gelişim

İnsan, yetişkinlik döneminin başladığı 20'li yaşlarda genellikle fiziksel olgunluğa erişir. Genç yetişkinlik döneminde kas gücü, algılama kabiliyeti ve genel reflekslerin de dâhil olduğu tüm fiziksel yetenekler en üst seviyededir.

Orta yetişkinlik döneminde ise bu yetenekler yavaş yavaş gerilemeye başlar. Yaşa bağlı görme bozuklukları, derinin esnekliğini kaybetmesine bağlı oluşan kırışıklıklar, saçların beyazlaması, kas gücünün azalması gibi değişimler bu dönemde kendini göstermeye başlar.

Orta yetişkinlik döneminin sonlarına doğru kadınlar menopoza yaklaştığından doğurganlık azalmaya başlar. Erkeklerde ise kilo alma ve saç dökülmesi gibi durumlar gözlenir. 

İleri yetişkinlik dönemi ise fiziksel gelişimin son aşamasıdır. Bu dönemde hızlı bir yaşlanmadan söz edilebilir. Kas gücünün yanı sıra koku, tat, işitme ve görme yetileri de gittikçe azalır. Demans ve Alzheimer gibi rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. Kardiyovasküler sistemin yaşa bağlı yıpranması nedeniyle kalp ve tansiyon hastalıkları gibi rahatsızlıklar da bu dönemde daha sık görülebilir. 

Psikososyal Gelişim

Her birey yetişkinliğe adım atmasından itibaren hayatının sonuna kadar olan süreçte yaşam amacını bulmalıdır. Genç yetişkinlik döneminde psikososyal gelişim; genellikle eğitimi tamamlama, yeni bir iş bulma, erkekler için askerlik görevini yerine getirme, bireysel ve toplumsal ilişkiler kurma ve evlilik gibi görevleri içerir.

Bu dönemde bireyler zamanının büyük bir kısmını aileleriyle geçirirler. Yeni bir işe girme, boşanma, şehir değiştirme gibi nedenlerle bu dönemde yalnızlık hissi artabilir.

Orta yetişkinlik, aile ilişkilerinin zirvede olduğu dönemdir. Bu dönemi yaşayan ve çocuk sahibi bireyler genellikle çocuklarının eğitim masrafları nedeniyle maddi harcamalarını yeniden düzenlerler. Aynı zamanda bu dönemde boşanma ve yeniden evlenme gibi durumlar da görülebilir. Ancak yeniden evlenme, genç yetişkinlik dönemindeki kadar sık değildir.

Kişiler orta yetişkinlik dönemindeyken genellikle daha önce verdiği kararları gözden geçirme ve daha dengeli bir yaşam sürme eğiliminde olurlar. Kişilerin kendilerini emekliliğe hazırlamaları önemlidir. Aksi takdirde kendilerini boşlukta hissedebilir ve işe yaramadıklarını düşünebilirler.

İleri yetişkinlik dönemindeyse bireylerin hayat konusundaki bilgi birikimleri ve tecrübeleri diğer yetişkinlik dönemlerine göre çok daha yüksektir. Bireyler daha geniş akraba ve arkadaş çevresine sahiptir. Aileye genç kuşağın katılımı söz konusudur. Bazı bireyler yalnız yaşama eğiliminde olsa da birçok kişi akrabalarına ve ailelerine daha yakın yerlerde yaşamak isteyebilir. Ölümü kabullenmeye başlarlar. 

Bilişsel Gelişim

Yetişkinlik dönemi bilişsel gelişimin en yoğun olduğu dönemdir. Yapılan araştırmalar yetişkinlik dönemindeki bilişsel gelişim sürecinin çok çeşitli olduğunu gösterir. Bilişsel kazanımlar kadar kayıplar da söz konusudur. 

Kişiler özellikle genç yetişkinlik döneminde bilginin göreliliğini, çelişkileri ve bağdaşmayan düşünceleri kabullenmeyi öğrenirler. Orta yetişkinlikte ergenliğe kıyasla hafıza ve bilişsel hız azalmaya başlasa da okuduğunu anlama, problem çözme, akıl yürütme gibi durumlar gözlenir.

İleri yetişkinlikte algıda seçicilik, aynı anda birkaç faaliyete konsantre olma ve bellek zayıflamaya başlar. Buna karşın karar verme yetisi, uzun süreli odaklanma gibi konularda bireyler genç yetişkinlik dönemine göre daha başarılıdır. Ancak yetişkinlik döneminde ilerleyen yaş, bilişsel yeteneklerin genelinde zayıflamaya neden olur. 

Yetişkin Psikolojisinin Çalışma Alanları Nelerdir? 

Yetişkin psikolojisi geniş bir dönemi kapsadığı için çalışma alanı da oldukça çeşitlidir. Çalışma sahasının bu denli geniş olmasının en önemli nedeni, kişiyi yetişkinlik döneminde etkileyebilecek psikolojik sorunların çocukluk ve ergenlik dönemine kadar uzanabilmesidir.

Psikolojisi bozuk yetişkin belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Belirtileri belirli sınırlar çerçevesinde tutmak kolay değildir. Bu nedenle yetişkin psikoterapisi birçok farklı rahatsızlık üzerine çalışabilir.

Yetişkin psikolojisiyle ilgili yaygın olarak çalışılan konulardan bazıları şunlardır:

• Alkol ve Madde Bağımlılığı,
• Aile ve Çift sorunları,
• Cinsel Terapi,
• Sosyal Fobi,
• Kaygı Bozukluğu,
• Depresyon,
• Obsesif Kompulsif Bozukluk (Okb),
• Panik Atak ve Panik Bozukluk,
• Anksiyete Bozuklukları,
• Depresyon,
• Travma Sonrası Stres Bozukluğu,
• Depresyon,
• Kayıp/Yas,
• Kişilik Bozuklukları,
• İlişki Sorunları,
• Psikosomatik Bozukluklar,
• Duygu Durum Bozuklukları,
• Ayrılık Kaygısı,
• Boşanma,
• Özgüven Eksikliği.

Yetişkinlik Döneminde Destek Almanın Faydaları Nelerdir?

Yetişkinlik dönemi insan yaşamının geniş bir bölümünü kapsar. Bu dönemde bireyler farklı durumla veya sorunla karşılaşabilirler ve yetişkinlerde psikolojik sorunlar birçok nedenle ortaya çıkabilir. Yaşamın akışı içerisinde her birey karşı karşıya kaldığı durumlara ve sorunlara farklı tepkiler verebilir. 

Yetişkin psikoterapisi; kişilerin yetişkinlik döneminde karşılaştığı sorunların üstesinden gelmesinde, kendi iç dünyalarını keşfetmesinde, olumsuz düşünce kalıplarını fark ederek onları olumlu ve yapıcı düşüncelerle değiştirmesinde, duygusal zorluklarla başa çıkmasında, stres yönetimini öğrenmesinde faydalı olabilir. 

Yetişkinlik döneminde psikolojik destek almanın diğer faydaları ise şunlardır:

• Bireyin sağlıklı ilişkiler kurmasına destek olur,
• Geçmişten gelen travmaların çözümlenmesini sağlar,
• Kişinin kendisini daha iyi ifade ederek duygusal anlamda rahatlamasına yardım eder,
• Bireyin öz farkındalığının artmasını destekler,
• Kişinin ilişkilerinin iyileşmesine ve iletişim becerilerinin gelişmesine yardımcı olur,
• Mevcut fobilerin iyileştirilmesini destekler,
• Anksiyete bozuklukları, travma sonrası stres bozuklukları, depresyon gibi durumları tedavi eder, 
• Boşanma, kayıp/yas, evlilik, iş değişikliği, şehir değişikliği gibi yaşamı derinden etkileyen durumlara adaptasyon sürecini olumlu etkiler. 

Yetişkin Psikoterapisi Nasıl Yapılır?

https://elements.envato.com/online-mental-therapy-remote-meeting-of-young-woma-AQETDUZ

Yetişkin psikoterapisi hastanede, özel bir klinik ya da muayenehanede yapılabileceği gibi kişinin tercih ettiği herhangi bir ortamda online olarak da gerçekleştirilebilir. Psikoterapi mahrem bir süreç olduğundan terapistin gerekli gördüğü durumlar dışında terapiye üçüncü bir kişinin dâhil edilmemesi gerekir. 

Yetişkin psikoterapisinde izlenen belli aşamalar vardır. Bu aşamalar şunlardır:

• Değerlendirme: Yetişkin psikoterapisinde genellikle ilk seans değerlendirme aşamasıdır. Bu aşamada terapist kişinin durumunu analiz etmek ve buna göre uygun terapi yöntemini belirlemek için danışana çeşitli sorular sorar. Ek olarak kişinin yaşam öyküsünü dinler. İlk değerlendirme seansı, terapist ve danışan arasında güven ilişkisinin kurulmaya başlandığı aşamadır.
• Hedef Belirleme: Genellikle ilk seansta danışan terapiden beklentileriyle ilgili genel çerçeveyi terapiste aktarır. Kesin çizgileri olmasa da terapi süreciyle ilgili genel yol haritası, seans aralıkları, terapinin ortalama ne kadar süreceği bu aşamada belirlenir. 
• Terapi Seansları: Belirlenen hedefler doğrultusunda kararlaştırılan gün ve saatte terapi seansları başlar. Bu seanslar danışanın duygu, düşünce ve davranışlarının keşfedilmesi için gerçekleştirilir. Danışanın sorunlarını çözmek için farklı terapi teknikleri uygulanabilir. 
• İlerlemenin Takibi: Terapinin etkinliğinin değerlendirilmesi ve danışanın ilerlemesinin takip edilmesi terapist tarafından gerçekleştirilir. İlerlemenin değerlendirilmesine göre seans sıklıkları artırılıp azaltılabilir. Gerekli durumlarda terapi yöntemi de değiştirilebilir. 
• Sürecin Sonlanması: Belirlenen hedeflere ulaşıldığına terapist ve danışan tarafından ortak karar verilerek süreç sonlandırılır. Bu genellikle son bir terapi seansıyla gerçekleşir. Son seansta terapist danışana yaşamının sonraki sürecinde kendisine yardımcı olabilecek strateji ve yöntemleri aktarır. Terapi sonlandırırken tüm sürecinin genel değerlendirmesi yapılır ve sonuçlar terapist tarafından danışanla paylaşılır. 

Yetişkinlik dönemi psikolojik özellikleri çocukluk ve ergenlik döneminden farklıdır. Bu sebeple yetişkin psikoterapisinde terapi ihtiyacına neden olan soruna ve kişinin ihtiyaçlarına göre farklı terapi yöntemleri kullanılabilir.

Yetişkin psikoterapisinde en sık kullanılan yöntemler şunlardır:

Bilişsel Davranışçı Terapi

Bilişsel davranışçı terapi yöntemi, kişinin olumsuz düşünce yapısını değiştirmeyi ve duygularını/düşüncelerini pozitife yöneltmeyi amaçlar. Bu yöntemde kişinin yaşadığı sorunlara ve bu sorunların neden olduğu yaşanmışlıklara odaklanılır.

Geçmiş travmalar ve bu travmalar sonucu oluşan sorunlu duygu, düşünce ve davranışları iyileştirmek; bilişsel davranışçı terapinin konusudur. Depresyon, anksiyete bozuklukları, travma sonrası stres bozukluğu, fobiler, ilişki sorunları, panik atak ve panik bozukluk gibi konularda oldukça etkili bir yöntemdir.

Şema Terapi

Borderline kişilik bozukluğu ve narsistik kişilik bozukluğu gibi kişilik bozuklukları gibi sorunlara çözüm bulmak için uygulanan bir terapi yöntemidir. Aynı zamanda alkol ve madde bağımlılığı, depresyon ve yeme bozuklukları gibi rahatsızlıkların tedavisinde de kullanılır.

Şema terapi insan zihninin doğduğu anda boş olsa da öğrenme ve bilgi işleme kapasitesine sahip olduğu temeline dayanır. Buna göre insan doğduğu andan itibaren öğrendiklerini şemalar hâlinde zihnine yerleştirir. Olumsuz şemalar ileriki dönemde psikolojik sorunlara yol açar. Şema terapi bu şemaları değiştirmeye odaklanır. 

EMDR Terapi

EMDR terapi yani göz hareketleriyle duyarsızlaştırma ve yeniden işleme yöntemi, göz hareketlerini kullanarak kişinin olaylara bakış açısını değiştirmeye odaklanır. Bu sayede psikolojik rahatsızlıkların, olumsuz duygu ve düşüncelerin ortadan kaldırılması hedeflenir. 

Psikodinamik/Psikanalitik Terapi

Temelleri Freud'un teorilerine dayanan bu yöntemde kişinin düşünce, duygu ve davranışlarını etkileyebilecek bilinç dışı süreçlere, çözümlenmemiş çatışmalara ve çocukluk dönemindeki deneyimlere odaklanılır.

Psikanalitik terapide serbest çağrışım yönteminden ve rüyalardan yararlanılır. Aynı zamanda savunma mekanizmaları da önemlidir. Bu yöntem; fobiler, anksiyete bozuklukları, depresyon gibi durumlarda uygulanabilir. 

Yetişkin Psikolojisiyle İlgili Destek Alabileceğiniz Terapistler 360Sağlık'ta!

Her birey yaşamının yetişkinlik döneminde çeşitli psikolojik sorunlarla karşılaşabilir ve tek başına bu sorunları çözüme kavuşturamayabilir. Bu noktada profesyonel bir desteğe ihtiyaç duyabilir. Profesyonel destek almak için kişinin ağır psikolojik sorunlar yaşaması gerekmez. Stres, kaygı bozuklukları, yaşam tarzı değişikliği nedeniyle hissedilen yalnızlık gibi duygu durumları kimi zaman bireyler için baş etmesi zor hâle gelerek profesyonel destek ihtiyacını doğurabilir.

Siz de yaşamınızda zorlu bir süreçten geçiyorsanız ve bu süreci uzman eşliğinde sağlıklı bir şekilde yönetmek istiyorsanız 360Sağlık Psikoloji bünyesinde hizmet veren terapistlerimizden destek alabilirsiniz. Farklı alanlarda uzmanlıkları bulunan terapistlerimizden dilediğinizi seçerek online randevunuzu hemen oluşturabilir, terapi sürecinizi evinizin konforunda yürütebilirsiniz.