Ergen Psikolojisi Nedir?
Ergenlik dönemi, çocukluk ve yetişkinlik arasındaki geçiş dönemini ifade eder. Ergenlik dönemindeki bireylerde hormonal, duygusal ve fiziksel değişimler meydana gelir. Ayrıca bireyin dünyayı ve çevresini algılama biçimi de değişir.
Yaşanan belirgin değişimler bireyin psikolojisine ve duygusal durumuna da etki eder. Bireyin bünyesinde oluşan bu değişimlerin doğru yönetilmesi ve olası ruhsal bozuklukların önüne geçilebilmesi için ebeveynlerinin yaklaşımı ve gerekli durumlarda psikolojik destek almak büyük bir önem kazanır.
Ergen psikolojisi duygusal değişimlerin yoğun yaşandığı ve iniş çıkışların fazla olduğu bir dönemdir. Ergenlik çağındaki bireyler isyan etmeye ve depresyona meyilli olurlar. Ayrıca bu süreçte birey kendini, ailesine ve çevresine kabul ettirmek ister.
Yaşanan bu değişimlerde hormonların pik yapmasının ve bireyin vücudunda yaşanan değişimleri anlamaya çalışmasının etkisi büyüktür. Öte yandan birey, psikolojik değişimlerin gölgesinde yetişkin tavırları sergilemeye başlasa da davranışlarını tam olarak oturtamaz. Bu nedenle ergenlik dönemi doktorlar tarafından araf olarak da adlandırılır.
Ergenlik dönemi kendi içinde üç farklı evre barındırır. Bunlar; erken, orta ve son ergenlik dönemleridir. Son ergenlik dönemi geç ergenlik olarak da adlandırılırken erken ergenlik yerine de buluğ çağı tabiri kullanılır. Her evrenin ayrıca kendine özgü duygusal, fiziksel ve bilişsel değişimi bulunur.
Bu evreler şu şekilde sıralanabilir:
- Erken Ergenlik: Kızlarda 10 ila 13, erkeklerde 13 ila 15 yaşlarında,
- Orta Ergenlik: 13-15 yaşından 17 yaşına kadar,
- Son Ergenlik: 18 yaşından 20'li yaşların başına kadar devam eder.
Ergenlik psikolojisini etkileyen faktörlerden biri de bu dönemde kişinin ailesinden ayrışarak ayrı bir birey olma çabası ve "Ben kimim?" sorusuna yanıt aramasıdır. Yetişkinliğe sorunsuz bir adım atılabilmesi için ergenliğin doğru bir psikolojiyle sonlandırılması gerekir.
Ergen Psikolojisinin Temel Kavramları Nelerdir?
Çocuk ergen psikolojisinde kişilerin içinde bulunduğu ruhsal durumu ifade eden birtakım temel kavramlar bulunur. Bu kavramların en önemlisi ergenlik özmerkezliğidir. Bu kavram ergenlikten son ergenliğe kadar olan evrede kişinin düşünme biçimine yön verir.
Ergenlik özmerkezliğinin üç temel özelliği şöyle tarif edilebilir:
- Kendine Odaklanma: Kişinin tüm ilgisini kendi üzerine yönlendirmesidir. Bir nevi dünyanın merkezinde kişinin kendisi vardır.
- Hayali İzleyici: Kişi başkalarının kendine odaklandığına inanır.
- Kişisel masal: Kişi kendini benzersiz ve özel biri olarak görme eğilimindedir.
Kişi kimsenin onu anlamadığını hissediyorsa, içe dönük bir yapıya sahipse ve tamamen kendiyle ilgileniyorsa ergenlik özmerkezliğinin etkisinde olabilir. Ancak ebeveynler yaşanan bu süreci, ergenlik döneminin ve gelişim sürecinin olağan bir parçası olarak görmelidir. Ayrıca ebeveyn çocuk ilişkisi de zedelenmemeli ve anne-babalar desteklerini sürekli hissettirmemeye özen göstermelidir.
Ergenlik özmerkezliğinin dışındaki bir diğer kavram da karar verme ve dürtü kontrolüdür. Ergenlik döneminde kişinin beyni neredeyse bir yetişkinin beyniyle aynı boyutlara sahiptir. Buna karşın beyindeki önemli bölgelerin gelişimini sorunsuz bir şekilde tamamlayabilmesi için zamana ve beslenmeye gereksinimi vardır. Ancak gereksinim duyulan bu gelişim, davranışları ve hisleri kontrol etmekle ilgilidir.
Bu süreçte gençler;
- Kavga ve kazalara dâhil olma,
- İnsanların hislerini yanlış anlama ve değerlendirme,
- Dürtüsel davranışlar sergileme,
- Riskli ya da tehlikeli seçimlerin içinde bulunma gibi bazı davranışları sergilemeye daha eğilimlidir.
Ergenlik Döneminde Ortaya Çıkan Psikolojik Rahatsızlıklar Nelerdir?
Ergenlik döneminde görülen ruhsal değişimler ve bireyin kimlik arayışı birçok psikolojik rahatsızlığın ortaya çıkmasına neden olabilir. Özellikle çevresinden beklediği desteği göremeyen ve aile içi iletişim sorunları yaşayan bireylerde psikolojik sorunların yaşanma olasılığı yükselebilir.
Bu çerçevede ergenlerin psikolojik sorunları şu şekilde sıralanabilir:
- Panik atak ve panik bozukluk,
- Davranış bozuklukları,
- Obsesif kompulsif bozukluk (OKB),
- Anksiyete,
- Stres,
- Duygu durum bozuklukları,
- Depresyon,
- Şiddet ve öfke sorunları,
- Anoreksiya nervoza ve bulimia nervoza gibi yeme bozuklukları,
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite,
- Kaygı bozukluğu,
- Risk alma eğilimi.
Tüm bu psikolojik rahatsızlıkların yanı sıra alkol ve madde kullanımı da ergenlik döneminin en önemli sorunlarından biridir. Ayrıca ergenlikte meydana gelen davranış bozuklukları okul ortamında da bazı problemlerin oluşmasına sebebiyet verebilir.
Okul ortamında yaşanabilecek başlıca sorunlar şu şekildedir:
- Dersten ya da okuldan kaçma,
- Öğretmene karşı çıkma,
- Okuldaki eşyalara ve materyallere zarar verme,
- Disiplin suçu işleme.
Ergenlik Döneminde Psikolog Desteği Almanın Önemi
Ergen psikolojisini ve bu dönemde oluşan psikolojik sorunları aşmak için uygulanan ergen terapisinin geniş bir çalışma alanı bulunur. Psikolojik, gelişimsel, davranışsal ve duygusal sorunların çözümünden biyolojik hassasiyetlere, aile ve arkadaş ilişkilerinden kimlik oluşumuna kadar birçok farklı problemle ergen psikoloğu ilgilenir.
Bireylerin özellikle ergenlikte yaşadığı davranışsal ve duygusal problemlerle baş edebilmesi için destek alması bir hayli önemlidir. Böylelikle bireyin gündelik yaşamında ve okul hayatında yaşadığı sorunlar giderilebilir, aile ve arkadaşlarıyla kurduğu sorunlu iletişim ortadan kaldırılabilir. Bunun neticesinde de birey daha sağlıklı bir ergenlik dönemi geçirebilir.
Öte yandan ergen psikologlarından destek almak depresyon, panik atak, duygu, davranış ve yeme bozukluklarının giderilmesine de yardımcı olur. Ergenlik döneminin çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemi olduğu düşünüldüğünde bu destek her açıdan daha sağlıklı bireylere dönüşebilmenin önünü açar.
Ergen Bir Bireyin Psikolojik Desteğe İhtiyacı Olduğu Nasıl Anlaşılır?
Ergenlik psikolojisi içinde olan bireyin davranışlarında dışarıdan fark edilebilecek değişimler meydana gelir. Bu değişim davranışların yanı sıra kişinin düşüncelerinde de kendini gösterir.
Ergenlik dönemindeki bireylerde görülen bazı değişimler şöyle sıralanabilir:
- Değersizlik ve yetersizlik hissi,
- İsyankâr tutum sergileme,
- Karar vermede güçlük yaşama,
- Konsantrasyon bozukluğu,
- Saatlerce odadan çıkmama,
- Arkadaş grubunu aniden değiştirme ya da arkadaş gruplarından uzak durma,
- Yorgunluk hissi,
- Hızlı kilo alma ya da verme,
- Gündüz uyuyup gece uyanık olma,
- Baş ağrısı,
- Saldırgan konuşmalar ve şiddete yönelme,
- Derslerde başarısızlık,
- Cinselliğe karşı ilginin artması,
- Sorumsuz biçimde hareket etme,
- Alkol ya da uyuşturucu kullanımı.
Ebeveynler tarafından bu gibi durumların gözlemlenmesi ergen erkek ve kız psikolojisi hakkında fikir verebilir. Bazı durumlarda psikolojik tedavinin gündeme gelmesi konusunda da uyarıcı olabilir.
Bu durumların dışında hırsızlık ve aşırı uyuma gibi davranışlarla da karşı karşıya kalınabilmektedir. Ancak bu gibi hususlar çoğunlukla ilgi çekmek amacıyla yapılır.
Ayrıca göğüslerin büyümesi ve testislerin gelişimi gibi hormon değişimleri sebebiyle ergen kız ve erkek psikolojisine sahip bireylerde utanç ve endişe duyguları baskın olabilir. Özellikle vücut ve seste meydana gelen değişimler öz güven eksikliğine de zemin hazırlayabilir.
Ergen Bir Bireye Nasıl Davranılmalı?
Kişinin geçirdiği bu hassas dönemde anne ve babaya önemli görevler düşmektedir. Özellikle kişinin, kimlik arayışında olduğu göz önünde bulundurulduğunda ebeveynlerin desteği ve anlayışlı olma tutumları daha büyük bir önem kazanmaktadır.
Bu çerçevede ebeveynler ergen çocuklarına şu şekilde yaklaşmalıdır:
- Ergen psikolojisi ve iletişim kurma biçimleri birbirinden ayrı düşünülemez. Bu nedenle farklı görüşlere sahip olunsa bile çocuğun sözü kesilmeden dinlenmelidir. Ebeveynler düşüncelerini ve ona katılmama gerekçelerini açık bir şekilde ifade etmelidir.
- Ergen bireyin ebeveynlerinden farklı düşünme hakkına sahip olduğu unutulmamalıdır.
- Sürekli nasihat veren bir profil çizilmemelidir.
- Rahatsız olunsa bile bireyin görünümünü eleştiren bir tutum sergilenmemelidir.
- Ergenlik dönemindeki kişilere sevildiklerini hissettirmek ve onların başarılarını takdir etmek oldukça önemlidir.
- Yorumlar kişinin davranışlarını öncülleyecek şekilde yapılmalı, kişiliği eleştirilmemelidir.
- Bu süreçte arkadaşlar oldukça önem kazanır. Ergenler, anne ve babalarına anlatmadıkları dertlerini genellikle arkadaşlarına anlatır ve aralarında güçlü bir güven duygusu oluşur. Bu yakınlık ebeveynleri korkutmamalıdır. Ebeveynler çocuklarının arkadaşlarını eleştirmemeli ve onu arkadaşlarından uzaklaştırmaya çalışmamalıdır. Aksine arkadaşlarını tanımak için çaba sarf etmeleri faydalı olur.
- Ebeveynlerinin ona haksızlık ettiğini düşünen bireyler ailesinden uzaklaşabilir. Bu nedenle tutarlı ve adaletli davranan ebeveynler olmak önem taşır.
Son olarak erkekler babalarını, kızlar da annelerini rol model olarak seçtiğinden bu bilinçle hareket edilmesi önemlidir.
Ergen Psikolojisiyle İlgili Destek Alabileceğiniz Psikolog ve Psikiyatrlar 360Sağlık'ta!
Çocuğunuzda yaşanan duygu ve davranış değişimlerini gözlemliyor ve "Ergen psikolojisi nasıl düzelir?" sorusuna yanıt arıyorsanız 360Sağlık Psikoloji bünyesinde bulunan psikolog ve psikiyatrlar arzu ettiğiniz desteği size sunabilir.
İletişim kurduğunuz ergen psikoloğu çeşitli tavsiyelerle ve farklı tedavi yöntemleriyle çocuğunuzun ergenlik dönemini daha sağlıklı bir biçimde geçirmesine rehberlik edebilir. Siz de psikolog ve psikiyatrlarımızın sunduğu psikolojik destekten yararlanmak için sayfamızı inceleyebilir, randevunuzu planlayıp sürecin profesyonel bir şekilde yönetilmesini sağlayabilirsiniz.